Επιστρέφονται τα Βακούφια στους Ρωμιούς της Κωνσταντινούπολης

Σε κίνηση - έκπληξη προχώρησε ο τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν, ανακοινώνοντας ενώπιον του Πατριάρχη Βαρθολομαίου την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να επιστρέψει σε ιδρύματα της ελληνικής μειονότητας (αλλά και σε άλλες μειονότητες που υπάρχουν στην Τουρκία) ακίνητά τους, που εδώ και δεκαετίες είχαν περάσει σε χέρια τρίτων.

Με την αλλαγή στον νόμο που αποφάσισε η τουρκική κυβέρνηση και εφόσον προχωρήσει η υλοποίηση, θα επιστραφούν και θα καταγραφούν στο κτηματολόγιο στο όνομα της ελληνικής μειονότητας εκατοντάδες ακίνητα, νεκροταφεία και πηγές (κρήνες) υπό την προϋπόθεση να είχαν δηλωθεί ότι τους ανήκουν, κατά το 1936. Ο νέος νόμος προβλέπει μάλιστα ότι τα κοινωφελή ιδρύματα των μειονοτήτων (βακούφια) έχουν προθεσμία 12 μηνών για να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους.

Σε περίπτωση που το περιουσιακό στοιχείο έχει περάσει σε χέρια τρίτων, τότε το ίδρυμα θα λάβει αποζημίωση βάσει της αντικειμενικής αξίας, όπως ορίζεται από το τουρκικό υπουργείο Οικονομικών.

Η εξέλιξη αυτή, που από τον τουρκικό Τύπο χαρακτηρίζεται «ιστορική απόφαση για τις μειονότητες», δημοσιοποιήθηκε μία ημέρα πριν από το δείπνο «ιφτάρ» που - παρουσία και του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου - παρέθεσαν χθες προς τιμήν του 162 μειονοτικά ιδρύματα, με αφορμή τη λήξη της νηστείας για το ραμαζάνι. Το δείπνο παρετέθη στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης και σε αυτό έλαβαν μέρος, εκτός από τις τρεις μη μουσουλμανικές μειονότητες που αναγνωρίζει επισήμως η Αγκυρα - ελληνική, αρμενική και εβραϊκή - και εκπρόσωποι άλλων κοινοτήτων, όπως οι Συροχαλδαίοι, οι Βούλγαροι, οι Λατίνοι κ.ά. Συνέπεσε δε χρονικά και με την ενασχόληση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με προσφυγή ελληνικού βακουφίου της Πόλης για σχετική υπόθεση.

Το πρόβλημα με τους τίτλους ιδιοκτησίας των μειονοτικών ιδρυμάτων είναι αρκετά παλιό. Το 1936 η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε από τις ενορίες και τα μειονοτικά ιδρύματα να υποβάλουν αναλυτικές δηλώσεις με τα ακίνητα που κατείχαν. Η Διεύθυνση Βακουφίων θεώρησε ως τελικές και αμετάκλητες τις δηλώσεις αυτές (ο περιώνυμος «μπεγιαναμές»). Το 1972 με απόφαση του Νομικού Συμβουλίου του Ανώτερου Εφετείου αφαιρέθηκε από τα μειονοτικά όργανα η κυριότητα όλων των ακινήτων, που είτε από παράληψη δεν δηλώθηκαν είτε αποκτήθηκαν (μέσω δωρεάς, διαθήκης ή αγοράς) μετά τη χρονολογία αυτή.

Η νέα ρύθμιση αφορά σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις εκατοντάδες ακίνητα τα περισσότερα από τα οποία είναι ελληνικά.

Στην Αθήνα δεν υπήρξε επίσημος σχολιασμός, διπλωματικές πηγές ανέφεραν ωστόσο ότι η κίνηση δείχνει μεν κατ' αρχήν καλή πρόθεση, χρειάζεται όμως μελέτη και αξιολόγηση του τρόπου εφαρμογής από την Επιτροπή. Αλλες πηγές μάλιστα, εξέφραζαν την εκτίμηση ότι σύντομα θα τεθεί και πάλι θέμα για τα βακούφια μουσουλμανικών ιδρυμάτων και στη χώρα μας. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ακόμα ότι η κυβέρνηση του κ. Ερντογάν έχει κάνει μεν κάποια ανοίγματα, όπως π.χ. αυτό της Παναγίας Σουμελά, ωστόσο για τα βασικά που αφορούν τη νομική υπόσταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της περιουσίας του, της Χάλκης και των διαδικασιών εκλογής του Πατριάρχη, δεν έχει γίνει το παραμικρό.