Εβδομήντα χρόνια από την εξέγερση της Δράμας

Μία άγνωστη πράξη ηρωϊσμού και εθνικού μεγαλείου που «θάφτηκε» επί 7 δεκαετίες για πολιτικές σκοπιμότητες

Άγνωστα ντοκουμέντα και μαρτυρίες, που παρουσιάζονται στο νέο βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Δράμα 1941: Μια παρεξηγημένη εξέγερση», ανατρέπουν την κατασυκοφάντηση του ηρωϊκού εκείνου κινήματος που το πλήρωσε ο λαός της Δράμας με πάνω από 3.000 νεκρούς. Εβδομήντα χρόνια, συμπληρώθηκαν στις 28 Σεπτεμβρίου από την ηρωϊκή εξέγερση στο νομό Δράμας κατά της βουλγαρικής φασιστικής κατοχής. Η εξέγερση εκείνη τα επόμενα χρόνια, για διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες,  συκοφαντήθηκε και «πνίγηκε» στο χρονοντούλαπο της λήθης. 

Μέσα από το νέο βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου «Δράμα 1941: Μία παρεξηγημένη εξέγερση», που κυκλοφορεί σύντομα από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», μέσα από σημαντικά άγνωστα μέχρι σήμερα έγγραφα, στοιχεία και ντοκουμέντα,  αποδεικνύεται ότι επρόκειτο για έναν γνήσιο ξεσηκωμό, μέσα από τον οποίο γράφτηκαν ανεπανάληπτες σελίδες ηρωϊσμού και εθνικού μεγαλείου.

Βουλγαρική κάρτ-ποστάλ με την οδό Μεραρχίας
των Σερρών την περίοδο της Βουλγαρικής κατοχής.

Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, που παραχωρήθηκε από τον Χίτλερ στους Βούλγαρους φασίστες του Τσάρου Βόρις, ως δώρο για τη διέλευση από τη Βουλγαρία των γερμανικών στρατευμάτων, προκειμένου να καταλάβουν την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία, εγκαθιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1941 ένα εφιαλτικό καταπιεστικό καθεστώς. Οι Βούλγαροι, προκειμένου να εκβουλγαρίσουν την περιοχή από τον ποταμό Στρυμόνα μέχρι τον Έβρο, απαγόρευσαν τη χρήση της ελληνικής γλώσσας, έκλεισαν τα σχολεία και τις εκκλησίες, κατέβασαν τις ελληνικές πινακίδες από τα καταστήματα, εκδίωξαν τους Έλληνες γιατρούς, δικηγόρους, καθηγητές και κάθε διανοούμενο και κατέστησαν την περιοχή επαρχία του βουλγαρικού κράτους με το όνομα «Μπελομόριε». Περισσότεροι από 110.000 Έλληνες αναγκάζονται να  εγκαταλείψουν την Ανατ. Μακεδονία και Θράκη.

Βουλγαρική δοξολογία στην πλατεία της Δράμας
για την κατάπνιξη της εξέγερσης

Η αφόρητη αυτή κατάσταση, είχε ως συνέπεια να δυναμώσει το κίνημα αντίστασης στην περιοχή. Η οργάνωση Δράμας του ΚΚΕ, με τον Γραμματέα της, Παντελή Χαμαλίδη, αποφασίζει την οργάνωση επανάστασης, ερμηνεύοντας με τον δικό του τρόπο απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, που δύο εβδομάδες νωρίτερα, σε μυστική σύσκεψη, στην Ηλιοκώμη Σερρών, είχε δώσει εντολή για τη διενέργεια πράξεων σαμποτάζ κατά των αρχών κατοχής.

Οι επαναστάτες, κινητοποιούνται τη νύχτα της 28 προς 29 Σεπτεμβρίου 1941, καταφέρνουν να πυρπολήσουν το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού της Δράμας, επιτίθενται στο σιδηροδρομικό σταθμό, χτυπούν τους στρατώνες του πεζικού και του πυροβολικού μέσα στην πόλη, ενώ στα γύρω χωριά, εκδιώκουν ή εκτελούν τους διορισμένους βουλγάρους προέδρους κοινοτήτων, πυρπολούν τα αστυνομικά τμήματα, καταλύουν τη βουλγαρική εξουσία.

Η απάντηση των Βουλγάρων κατακτητών έρχεται σκληρή και αδυσώπητη μία  ημέρα μετά. Πάνω από 3.000 Έλληνες εκτελούνται στην πόλη και την περιοχή της Δράμας χωρίς δίκη, εκατοντάδες άλλοι υποβάλλονται σε σκληρά βασανιστήρια και οδηγούνται στις βουλγαρικές φυλακές,  67 χωριά πυρπολούνται και καταστρέφονται ολοσχερώς, ενώ εξαπολύεται ένα απίστευτο κυνηγητό εναντίον κάθε ελληνικού στοιχείου.

Φασίστες Βούλγαροι στρατιωτικοί στήνουν "τρόπαιο" με
τα κεφάλια εκτελεσμένων ανταρτών στη Δράμα

Είναι συγκλονιστική η περιγραφή για την ομαδική εκτέλεση 144 κατοίκων  που έγινε στα Κύργια της Δράμας : «Τρεις μέρες έμειναν στο ύπαιθρο οι σκοτωμένοι. Και την τέταρτη επιτράπηκε στις γυναίκες να τους θάψουν. Ο θρήνος τους ακούστηκε σε όλο τον κάμπο. Οι περισσότεροι δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν τους δικούς τους. Ήταν παραμορφωμένοι από τις σφαίρες και τις χειροβομβίδες μα πιο πολύ από τα πεινασμένα τσομπανόσκυλα κι από τα κοράκια, που είχαν ξεσκίσει τις ματωμένες σάρκες των νεκρών».

Ο σιδηροδρομικός σταθμός Δράμας
την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής

Μετά την κατάπνιξη της εξέγερσης, οι  επαναστάτες της Δράμας καταφεύγουν στο βουνό Τσάλνταγ, όπου τους επόμενους μήνες και μέχρι το καλοκαίρι του 1942 θα εξοντωθούν μέχρι ενός από τους κατακτητές. Εξοντώνονται επίσης από τους Βουλγάρους στις όχθες του Στρυμόνα, στις 6 Οκτωβρίου 1941, πέντε στελέχη του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ που είχαν σπεύσει στην περιοχή για να προλάβουν την εξέγερση.

Οι θεωρίες συνωμοσίας

Μετά την απελευθέρωση της χώρας, τον Οκτώβριο του 1944, η εξέγερση εκείνη συκοφαντείται, καθώς διάφοροι κύκλοι, μεταξύ των οποίων και άτομα που είχαν συνεργαστεί με τους κατακτητές, διατυπώνουν την άποψη ότι δεν επρόκειτο περί εξέγερσης, αλλά για «προβοκάτσια». Καθώς, όπως διατείνονταν, τα στελέχη του ΚΚΕ στη Δράμα υποκινήθηκαν από τους Βουλγάρους κατακτητές να οργανώσουν το κίνημα, προκειμένου να μπορέσουν οι τελευταίοι να προχωρήσουν στην εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού στην Ανατ. Μακεδονία και Θράκη. Το κλίμα της «προβοκάτσιας» που καλλιεργήθηκε, είχε ως συνέπεια η ηρωϊκή εκείνη εξέγερση να «θαφτεί» για μισό και πλέον αιώνα.

Απόσπασμα του ΕΛΑΣ, εκτελεί τον Οκτώβριο του 1944
στην Καβάλα, Βούλγαρους στρατιωτικούς και αστυνομικούς που
μετείχαν στη δολοφονία του ελληνικού πληθυσμού στη Δράμα.

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος στο βιβλίο του «Δράμα 1941: Μία παρεξηγημένη εξέγερση», μετά από έρευνα που διήρκεσε 35 περίπου χρόνια, μέσα από άγνωστα ντοκουμέντα αλλά και μαρτυρίες μερικών από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων εκείνης της εποχής που τους είχε προλάβει εν ζωή, αποδεικνύει ατράνταχτα ότι επρόκειτο για μία γνήσια ηρωϊκή λαϊκή εξέγερση, την πρώτη που σημειώθηκε στην κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Μία πράξη αντίστασης πρόωρη και άκαιρη ίσως, που όμως είχε σημαντικά οφέλη  για την Ελλάδα, καθώς ακύρωσε τα όποια επιχειρήματα της Βουλγαρίας περί εθνικών και πληθυσμιακών δικαιωμάτων στην περιοχή. Ενώ επίσης αποθάρρυνε εποίκους από τη Βουλγαρία να εγκατασταθούν στην περιοχή προκειμένου να αλλοιωθεί η πληθυσμιακή της σύνθεση.