Αναδιάρθρωση του χρέους εδώ και τώρα!

Οι δανειστές γύρω από το κρεβάτι της άρρωστης Ελλάδας. Δεν θέλουν ούτε να
πεθάνει  ούτε να συνέλθει (ένα διαχρονικό σκίτσο στα τέλη του 19ου αιώνα).

του Νίκου Οικονομίδη*

Τώρα πια δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση και μείωση του χρέους της. Η χώρα έχει φτάσει στο σημείο που δεν μπορεί να πληρώνει ούτε καν τους τόκους του δημοσίου χρέους της που φτάνουν το 20-28% των εσόδων του κράτους, ποσοστό που θα μεγαλώνει όσο βρίσκεται σε ύφεση. Η Ελλάδα χρειάζεται λοιπόν να μειώσει το χρέος της άμεσα. Χωρίς αυτή τη μείωση οδηγείται στην άτακτη χρεοκοπία και την καταστροφή.

Επιτέλους πρέπει η ελληνική κοινωνία, οι πολίτες και τα κόμματα να δουν πέρα από το σήμερα. Παίρνοντας πιο πολλά καινούργια δανεικά για να πληρώνουμε τα λιγότερα παλιά δανεικά, αυξάνουμε το χρέος και δεν λύνουμε το πρόβλημα. Απλώς καταχρεώνουμε ακόμα πιο πολύ τις επόμενες γενιές. Οι βραχυχρόνιες «λύσεις» δανεισμού δεν λύνουν το πρόβλημα του χρέους. Βολεύουν τους πολιτικούς, αλλά είναι καταστροφικές για την Ελλάδα. Είναι οι ίδιες πρακτικές που από τη δεκαετία του 1980 οδήγησαν τη χώρα στο χείλος του γκρεμού. Χρειαζόμαστε πραγματική λύση στο πρόβλημα του χρέους που να δουλεύει και βραχυχρόνια, αλλά ιδιαίτερα και μακροχρόνια.

Βλέποντας το μακροχρόνιο αδιέξοδο, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει επιτέλους να έχει το θάρρος να πει ανοιχτά την αλήθεια στην Ε.Ε. και το ΔΝΤ, ότι δηλαδή αδυνατεί να πληρώσει ολόκληρο το χρέος της, ακόμα και ολόκληρους τους τόκους του χρέους της. Το ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να πληρώνει ούτε καν τους τόκους το ξέρουν όλοι οι αναλυτές και οι Ελληνες και Ευρωπαίοι πολιτικοί και τραπεζίτες. Και παρά το ότι το ξέρουν, οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες προφασίζονται ότι δεν το βλέπουν. Οι μεν πολιτικοί σκέφτονται μόνο βραχυχρόνια για το επόμενο τρίμηνο ή εξάμηνο το πολύ και τους βολεύει να καλύπτουν την πραγματικότητα. Οι δε τραπεζίτες κρύβουν την αλήθεια της δεινής τους θέσης και επαφίενται στην εύνοια και διαφθορά των πολιτικών, ουσιαστικά ζητώντας από τους πολιτικούς να μεταθέσουν τις τραπεζικές ζημιές στο ευρύ κοινό. Η σκληρή πραγματικότητα φαίνεται όμως ξεκάθαρα από τις τιμές των ελληνικών ομολόγων στην αγορά (66,50% τόκος στα διετή ομόλογα αυτή τη βδομάδα). Δυστυχώς, πολλά από τα μέσα ενημέρωσης και η κυβέρνηση στην Ελλάδα (μερικές φορές και στην υπόλοιπη Ευρώπη) έχουν δαιμονοποιήσει τις αγορές, κι έτσι δεν αξιοποιούν τις πληροφορίες που αυτές τους δίνουν.

Παρότι την αλήθεια ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να πληρώσει ούτε τους τόκους των δανείων της την ξέρουν όλοι, είναι η ελληνική κυβέρνηση που πρέπει να την πει ξεκάθαρα και δημόσια. Και πρέπει να ζητήσει αναδιάρθρωση και διαγραφή τουλάχιστον 50% του χρέους της και από τους ιδιώτες και από τις ευρωπαϊκές χώρες. Υστερα από αυτή τη διαγραφή, η Ελλάδα θα έχει πια βιώσιμο χρέος, περίπου 80% του ΑΕΠ. Αν κάνει τις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες, εύκολα μπορεί να ξαναμπεί σε τροχιά ανάπτυξης και ευημερίας.

Η Ελλάδα πρέπει να συνδυάσει τη διαγραφή τουλάχιστον 50% του ιδιωτικού χρέους της με την ανταλλαγή των παλιών ομολόγων με καινούργια που θα έχουν κάλυψη της ονομαστικής τους αξίας με υψηλής ποιότητας ομόλογα (όπως τα γερμανικά), τα οποία θα αγοράσει με εγγύηση της ονομαστικής τους αξίας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης ESM/EFSF. Για τα διμερή δάνεια των ευρωπαϊκών πακέτων στήριξης, η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει συγχώρηση και απαλοιφή μέρους των χρεών. Το «κούρεμα» 50% και η ανταλλαγή με υψηλότερης ποιότητας ομόλογα θα λύσει μια και καλή το πρόβλημα. Τα καινούργια υψηλής ποιότητας (λόγω των εγγυήσεων) ομόλογα θα έχουν μικρό τόκο που θα μπορεί να πληρώνει η Ελλάδα. Το συνολικό κόστος του κουρέματος για τις ευρωπαϊκές χώρες και το ΔΝΤ θα είναι 55 δισ. ευρώ και για τον ιδιωτικό τομέα 100-120 δισ. ευρώ. Αυτά τα ποσά είναι μικρά και θα έλεγα μηδαμινά σε σχέση με το κόστος της παρατεταμένης ελληνικής κρίσης για την Ε.Ε.

Μα γιατί να δεχθούν αυτή τη λύση οι Ευρωπαίοι και οι ιδιώτες δανειστές; πρώτον, γιατί δεν θα έχουν άλλη επιλογή. Η μεγάλη πλειοψηφία των ελληνικών ομολόγων διέπεται από τον ελληνικό νόμο, που σημαίνει ότι η Βουλή μπορεί με νόμο να επιβάλει το κούρεμα. Δεύτερον, γιατί και οι Ευρωπαίοι θα δουν ότι το συνολικό κόστος αυτής της λύσης είναι μικρό σε σχέση με το κόστος μιας μακροχρόνιας ελληνικής κρίσης που απειλεί να «μολύνει» μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία.

Το κούρεμα 50% και η ανταλλαγή με υψηλότερης ποιότητας ομόλογα πρέπει να γίνουν τώρα, πριν από την προτεινόμενη ανταλλαγή ελληνικών ομόλογων στα χέρια τραπεζών με κούρεμα 10 - 20%. Αν προχωρήσει η προτεινόμενη ανταλλαγή με κούρεμα 10 - 20%, τα καινούργια ομόλογα μπορεί να μην διέπονται από τον ελληνικό νόμο, κάτι που θα κάνει πιο δύσκολο το αναγκαίο μελλοντικό τους 30 - 40% επιπλέον κούρεμα.

Μερικοί μπορεί να πουν ότι το κούρεμα 50% που είναι αναγκαίο για την Ελλάδα θα κάνει τις ελληνικές τράπεζες να καταρρεύσουν. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτό το κούρεμα έχει ήδη συμβεί, απλώς τα λογιστικά βιβλία των τραπεζών δεν το αντικατοπτρίζουν. Οι τιμές των τραπεζών στο Χρηματιστήριο όμως αντικατοπτρίζουν ήδη το κούρεμα, αν και οι τράπεζες δεν το έχουν γράψει στα λογιστικά τους βιβλία. Και αν χρειαστούν ρευστότητα οι τράπεζες, και η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Ελλάδος έχουν βάλει στο πλάι χρήματα για να τις καλύψουν.

Αλλοι μπορεί να δουν την αναδιάρθρωση σαν ευκαιρία για να μην γίνουν διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτό είναι εντελώς λάθος.

Οι διαρθρωτικές αλλαγές είναι απαραίτητες για να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και για να έχει η Ελλάδα δημοσιονομικό πλεόνασμα.

Το κούρεμα και η ανταλλαγή ομολόγων συνεπάγονται αποχώρηση από το ευρώ; Κάθε άλλο. Αντίθετα, το κούρεμα και η ανταλλαγή ομολόγων θα φέρουν για πρώτη φορά την Ελλάδα σε βιώσιμη και αναπτυξιακή τροχιά πιο κοντά στο κεντρικό άξονα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το άρθρο αυτό υποδεικνύει την απόλυτα αναγκαία λύση την ύστατη στιγμή. Εχει το θάρρος ο κ. Βενιζέλος να την προτείνει και να την εφαρμόσει; Και έχει το θάρρος ο κ. Σαμαράς και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης να την υποστηρίξουν έστω κι αν τους κοστίσει ψήφους; Πρέπει επιτέλους όλοι να βάλουμε μπροστά το εθνικό (και μακροπρόθεσμο) συμφέρον της Ελλάδας.

* Ο κ. Ν. Οικονομίδης (economides@stern.nyu.edu) είναι καθηγητής στο Stern School of Business, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.