Το φάντασμα της Χατιτζέ Χανούμ πάνω από την "Αίγλη"

της Αγγέλας Φωτοπούλου
Ένα φάντασμα που στοιχειώνει το «Γενί Χαμάμ», τη σημερινή Αίγλη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, φαίνεται πως εδώ και μισή χιλιετία προστατεύει το μνημείο από την κατεδάφιση, αποτρέποντας τη μετατροπή του σε «γωνιακή» πολυκατοικία. Πρόκειται για το φάντασμα της Χατιτζέ Μπιννάζ Χανούμ την οποία, σύμφωνα με το θρύλο, έσφαξε ο αφέντης της Μεχεντίν Μπέης μέσα στο χαμάμ, όταν έμαθε ότι τον απατά.

Όπως είχε αναφέρει προ ετών ο συνιδιοκτήτης του μνημείου, Αργύρης Παυλιώτης ο Μεχεντίν Μπέης είχε κτίσει το «Γενί Χαμάμ» για την παλλακίδα του Χατιτζέ Μπιννάζ Χανούμ. Ίσως έτσι μπορεί να εξηγηθεί το ενδιαφέρον του πνεύματός της για την τύχη του μνημείου.
Το Γενί χαμάμ βρίσκεται στη συμβολή των οδών Κασσάνδρου και Αγίου Νικολάου, βόρεια της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. Κτίστηκε το τελευταίο τέταρτο του 16^ου αιώνα από τον Χουσρέφ Κεντχουντά. Το μνημείο ανήκει  

Πρόκειται για διπλό χαμάμ με τα δύο του μέρη να αποτελούν ένα ενιαίο αρχιτεκτονικά σύνολο. Το λουτρό λειτουργούσε μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912. Στα 1919 περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο και το 1937 αγοράστηκε από ιδιώτη ο οποίος το χρησιμοποίησε αρχικά ως αποθηκευτικό χώρο και στη συνέχεια το μετέτρεψε σε κινηματογράφο επιφέροντας σημαντικές μεταβολές στην αρχική του αρχιτεκτονική φυσιογνωμία τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Οι δύο «δίδυμες» αίθουσες των αποδυτηρίων, οι οποίες φέρουν θόλο που στεγάζεται σε οκταγωνικό τύμπανο, ενοποιήθηκαν εσωτερικά με την κατεδάφιση του ενδιάμεσου τοίχου και στέγασαν τη χειμερινή αίθουσα του κινηματογράφου «Αίγλη» (ο οποίος λειτουργούσε μέχρι το 1978).
Την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά, ήταν φυσικό το κάθε ακίνητο που προέρχονταν από βάρβαρα και αλλόθρησκα χέρια να μην εκλαμβάνεται σαν μνημείο αλλά σαν σκουπίδι προς κατεδάφιση και ίσως είναι αυτός ο λόγος που η Εθνική Τράπεζα, δηλαδή το κράτος, έβγαλε στο σφυρί το «Γενί χαμάμ». Βέβαια τον «τυχερό» πλειοδότη δεν τον ώθησε ο καημός της διάσωσης μιας περιουσίας της πόλης αλλά η προοπτική «αξιοποίησης» αυτού του τεράστιου, κεντρικού και μάλιστα γωνιακού, «οικοπέδου». Ευτυχώς κάποτε οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς «ξύπνησαν» και πρόλαβαν, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, να χαρακτηρίσουν το μνημείο διατηρητέο, μετατρέποντάς το από περιουσία σε βάσανο και παθητικό για την ιδιοκτήτρια οικογένεια.
Αμέσως μετά, η δικτατορία της 21ης Απριλίου ζήτησε να το απαλλοτριώσει «ίνα το αποδώσει στον λαό της Θεσσαλονίκης στον οποίο και πρέπει να ανήκει, καταβάλλοντας την νόμιμον αποζημίωσιν». Αυτό είχε ως συνέπεια να μπλεχτούν οι ιδιοκτήτες στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και μετά από απίστευτες ταλαιπωρίες και κωμικοτραγικές καταστάσεις συνειδητοποίησαν ότι πάλευαν για ένα ακόμη... άδειο πουκάμισο με μόνο κέρδος τα χαμένα χρόνια, τα κάλπικα όνειρα που «υφαίνονταν με το χρυσό μεν αλλά αόρατο νήμα των εκατομμυρίων της απαλλοτρίωσης», το σμπαράλιασμα της μέχρι τότε ευτυχισμένης και ήρεμης ζωής της αλλά και το μνημείο που τώρα πια δεν ήθελε να αποχωριστεί. Το 1975 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ζήτησε από το υπουργείο Πολιτισμού απαλλοτρίωση του μνημείου αλλά η υπόθεση έληξε οριστικά το 1981 και έκτοτε το «Γενί Χαμάμ» παραμένει στα χέρια των σημερινών ιδιοκτητών.

πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ