Η νόσος του Breivik

της Εύα Στάμου

Τα εγκλήματα του Anders Breivik είναι αποτρόπαια όσο και η πολιτική ιδεοληψία που τα στηρίζει. Όπως ήταν φυσικό, η πρώτη εντύπωση που προκάλεσε στο παγκόσμιο κοινό η πρόσφατη ετυμηγορία του Νορβηγικού δικαστηρίου, ήταν έντονη έκπληξη.  Όσοι από εμάς δεν γνωρίζουν πολλά για το πώς λειτουργεί η ποινική δικαιοσύνη στη Νορβηγία, μπορεί να σκέφτηκαν ότι η ποινή της εικοσαετούς φυλάκισης είναι αρκετά χαλαρή. 

Την ίδια στιγμή, όσοι είναι πεπεισμένοι πως είναι αδύνατον κάποιος που δεν νοσεί ψυχικά να είναι ικανός για τις φρικτές δολοφονίες που διέπραξε ο Breivik, ίσως δεν μπορούν να πιστέψουν ότι οι ειδικοί απεφάνθησαν πως δεν πρόκειται για ψυχική ασθένεια, αλλά για ιδεολογική νόσο.

Όσον αφορά το νομικό σύστημα της Νορβηγίας, πρέπει να πω ότι όσο περισσότερα μαθαίνω για τη δομή του και το σκεπτικό πίσω από την απόφαση, τόσο περισσότερο πείθομαι για την ορθότητά της. Ωστόσο, θα αφήσω ευχαρίστως την κριτική επί του συγκεκριμένου θέματος στους ειδικούς σε νομικά θέματα που ως πιο αρμόδιοι μπορούν να εξηγήσουν τυχόν απορίες, και θα περάσω στην δήλωση των Νορβηγών ειδικών της ψυχικής υγείας, ότι ο κατά συρροήν δολοφόνος δεν είναι ψυχικά άρρωστος.

Αυτό που θέλουν να πουν οι ειδικοί δεν είναι βέβαια ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να ξυπνήσει ένα πρωί και ν’ αρχίσει να εξολοθρεύει όσο πιο πολλούς συμπολίτες του προλάβει - αυτό το παραμύθι, όσο συχνά κι αν γράφεται στα social media, δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα, ούτε αποδεικνύεται επιστημονικά ή στατιστικά. Αυτό που κατέδειξαν οι ειδικοί είναι ότι οι πράξεις τού δολοφόνου στηρίχτηκαν σε μία αρρωστημένη μισαλλόδοξη ιδεολογία που έχει έτσι κι αλλιώς στο επίκεντρό της την εξάλειψη της διαφορετικότητας. Μια ιδεολογία που βασίζεται στον ρατσισμό, σε θεωρίες συνωμοσίας, συμπλέγματα ανωτερότητας, και την απρόκλητη βία. Μια ιδεολογία που φθείρει συστηματικά τον ηθικό πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης απογυμνώνοντάς τον από κάθε μόριο ενσυναίσθησης για όσους δεν εμπίπτουν στο μοντέλο του Αρείου, Λευκού, Δυτικού Άντρα. Αντιεπιστημονικές και παραμορφωμένες εκδοχές τής ιστορίας, της βιολογίας, της γενετικής χρησιμοποιούνται χωρίς αιδώ προκειμένου να στηριχτεί η ιδεολογία του μίσους και του φόβου μπροστά σε κάθε μέλος της ανθρωπότητας που δεν χωράει σ’ ένα φυλετικό καλούπι.

Το να ισχυριζόμαστε ότι παρόμοιες πολιτικές ενέργειες ή προτροπή σε τέτοιες πράξεις μίσους εξηγούνται αυτόματα από το γεγονός ότι κάποιος ‘δεν είναι στα καλά του’ είναι η εύκολη λύση, που από τη μία απολιτικοποιεί τις ειδεχθείς πράξεις κι από την άλλη άδικα στοχοποιεί ως επικίνδυνους όσους πραγματικά ασθενούν από ψυχικά νοσήματα. Η ψυχική ασθένεια μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί από την σύγχρονη ψυχιατρική, την ψυχοθεραπεία και την φαρμακολογία αλλά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε το ίδιο για την υιοθέτηση της ιδεολογίας του μίσους.

Η μαζική δολοφονία που διέπραξε ο Breivik δεν είναι ένα εντελώς τυχαίο ή ανεξήγητο γεγονός. Στη Βόρεια Ευρώπη η καταγεγραμμένη εγκληματικότητα ακροδεξιών ομάδων αυξάνεται σταθερά, με γνωστότερο ίσως περιστατικό τα ‘Kebab Murders’, τις δολοφονίες καταστηματαρχών από την Ελλάδα και την Τουρκία, στη Γερμανία. Στην Νότια Ευρώπη, οι ιδεολογικοί επίγονοι της χούντας στην Ισπανία, την Ελλάδα, και την Πορτογαλία, σταθεροποιούν την παρουσία τους υπονομεύοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς διαμέσω του κομματικού συστήματος.

Με την απόφασή ότι ο Μπρέιβικ δεν είναι ‘τρελός’, αλλά κάποιος που εν πλήρει συνειδήσει εκτελεί τους συνανθρώπους του επειδή τους μισεί, οι δικαστές της Νορβηγίας ανέδειξαν τις πραγματικές διαστάσεις της δολοφονικής ιδεολογίας του.