Ακτινοβολία κινητής τηλεφωνίας και ανθρώπινη υγεία

Μετά από αίτημα πολλών αναγνωστών του «Φάρου του Θερμαϊκού» για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον ανθρώπινο οργανισμό η εκπεμπόμενη μαγνητική ακτινοβολία από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας αλλά και τα ίδια τα κινητά τηλέφωνα, δημοσιεύουμε στη συνέχεια την εμπεριστατωμένη μελέτη για το θέμα αυτό ενός διαπρεπούς ερευνητή, του μέλους του Δ.Σ. της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας Στυλιανού Ζηνέλη*.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση της ανησυχίας σχετικά με τις πιθανές βλάβες της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας κινητής τηλεφωνίας στον ανθρώπινο οργανισμό, π. χ. η Βρετανική Επιτροπή Ακτινοπροστασίας το έτος 2004 προειδοποίησε για την μη χρήση των κινητών από τα παιδιά εκτός ιδιαιτέρων περιπτώσεων¹. Ακολούθησε ο Ιατρικός Σύλλογος της Αυστρίας² τον περασμένο Αύγουστο 2005 όπου έδωσε τις εξής οδηγίες. 

1) Παιδιά κάτω των 16 ετών να μην χρησιμοποιούν κινητά.

2) Να χρησιμοποιούνται κινητά σε επείγουσες καταστάσεις και για λίγο χρονικό διάστημα.

Αυτή η ανησυχία κορυφώθηκε μετά από την Ευρωπαϊκή μελέτη REFLEX (επτά ευρωπαϊκών χωρών  και 12 εργαστηρίων) για βλάβη στο DNA³. Επίσης πληθαίνουν οι αναφορές για πιθανές βλάβες από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κεραιών κινητής τηλεφωνίας στους κατοίκους των γύρω περιοχών όπως στην Ισπανία^{4, 5, 6}, Γαλλία⁷, Γερμανία⁸, κ.λ.π..

Η νέα κεραία που τοποθετήθηκε στη Ν.Μηχανιώνα
θα κάνει εφιαλτική την κατάσταση για τους κατοίκους

Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία

Όπως είναι γνωστό τα σημερινά << όρια ασφαλείας>> για το κοινό στην Ελλάδα είναι 630 μW/ cm ² (για συχνότητα 1800ΜΗz και με την καινούρια νομοθεσία). Τα οποία δεν θα έπρεπε να λέγονται <<όρια ασφαλείας>> διότι στο αγγλικό κείμενο η λέξη είναι exposure⁹  η οποία μεταφράζεται ως έκθεση κι όχι ασφάλεια. Aυτά τα όρια προστατεύουν το κοινό μόνο από τις βλάβες που δημιουργούνται από τον θερμικό μηχανισμό(δηλαδή έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας των ιστών από την ακτινοβολία με αποτέλεσμα κυτταρικές βλάβες). Δεν προστατεύουν το κοινό από τις βλάβες που δημιουργούνται από τον μη-θερμικό μηχανισμό(δηλαδή χωρίς να αυξηθεί η θερμοκρασία του σώματος έχουμε βλάβες).  Αυτό μας το επιβεβαιώνει η ίδια η επιτροπή που δημιούργησε αυτά τα όρια και μας λέει ότι αυτές οι οδηγίες καλύπτουν μόνο βραχυπρόθεσμες βλάβες όπως: (1) Ενεργοποίηση του νευρικού και μυϊκού ιστού, (2) Εγκαύματα και (3) Αύξηση της θερμοκρασίας⁹.

Οι κεραίες εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Αυτή η ακτινοβολία στην γύρω περιοχή είναι στα υψηλότερα επίπεδα, σε απόσταση μέχρι περίπου 200-300μέτρα από την κεραία), κατόπιν μειώνεται όσο αυξάνεται η απόσταση^{10, 11}

Ο σκοπός λοιπόν της απομάκρυνσης της κεραίας είναι να μην δέχονται τα παιδιά και οι κάτοικοι  αυτή την αυξημένη δόση ακτινοβολίας που υπάρχει έως τα 300μέτρα, διότι τα παιδιά: 

(1) απορροφούν μεγαλύτερη δόση από τους ενηλίκους, 
(2) έχουν αυξημένο ρυθμό πολλαπλασιασμού των κυττάρων ώστε μεγαλύτερη πιθανότητα βλάβης, 
(3) έχουν λεπτότερο κρανίο και οι μελέτες δείχνουν μεγαλύτερη απορρόφηση ακτινοβολίας, (4) δεν έχει ωριμάσει το ανοσολογικό τους σύστημα, 
(5) έχουν σταδιακή ωρίμανση του κεντρικού νευρικού συστήματος π.χ. έχουμε διαφορετικά στάδια ωρίμανσης του εγκεφάλου σε ένα νεογέννητο, έξι ετών και 14 ετών.¹²

Το πόση ακτινοβολία δέχεται κάποιος γύρω από την κεραία εκτός από την μέτρηση υπολογίζεται και με την εξής εξίσωση¹¹.

         NP_tx                                                   

S=              10^{(G -L) / 10}  + αντανακλάσεις.

        4πd²

S: Πυκνότητα ισχύος της ακτινοβολίας που δέχεται κάποιος γύρω από μια κεραία.

Ν: Αριθμός πομπών.

P_tx: Ολική ισχύ ακτινοβολίας προς την κεραία.

G: Κέρδος της κεραίας.

d: Απόσταση από την κεραία.

L: Απώλεια.

π: 3.14

"Ευτυχώς" είναι μόνο τρεις οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας
κι έτσι έχουν τοποθετηθεί "μόνο" τρεις κεραίες.

H ελληνική νομοθεσία⁷⁴ δεν προστατεύει τη δημόσια υγεία από τους δυνητικούς κινδύνους των μη θερμικών βλαβών, διότι:
1)    Το όριο έκθεσης στην Ελλάδα είναι 630μW/cm² για συχνότητα 1800MHz. και 540μW/cm² εντός 300 μέτρων από κτιριακές εγκαταστάσεις, όπως σχολεία, βρεφονηπιακoί σταθμοί, γηροκομεία και νοσοκομεία. Μελέτες όμως αποδεικνύουν ότι έχουμε βλάβες στους ανθρώπους και στο περιβάλλον και όταν η ένταση της ακτινοβολίας είναι κάτω από αυτά τα όρια έκθεσης.
2)    Η απομάκρυνση των κεραιών από τις ταράτσες σχολείων, βρεφονηπιακών σταθμών, γηροκομείων και νοσοκομείων δεν προστατεύει τις γύρω περιοχές, διότι η μεγάλη ένταση ακτινοβολίας από μια κεραία έχει κατεύθυνση οριζόντια και με κλίση προς το έδαφος. Δηλαδή μια κεραία που απομακρύνθηκε από την ταράτσα ενός σχολείου και τοποθετήθηκε δίπλα του, θα δίνει περισσότερη ακτινοβολία στο σχολείο απ΄ότι αν ήταν στην ταράτσα του ίδιου σχολείου.
3)    Ο έλεγχος εγκατάστασης μίας κεραίας απομακρύνθηκε από την τοπική αυτοδιοίκηση. Αφαιρέθηκε έτσι η αρμοδιότητα έγκρισης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από τον εκλεγμένο Νομάρχη και μεταφέρθηκε στο διοριζόμενο από την κυβέρνηση Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας-Περιφερειάρχη, δηλαδή δεν υπάρχει ανεξάρτητος ελεγκτικός  μηχανισμός με σκοπό  την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ αυτός ήταν ο σκοπός της διάταξης (ΚΥΑ 15393/2332/2002).

Bλάβες από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Η κινητή τηλεφωνία χρησιμοποιεί ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Μελέτες αποδεικνύουν ότι τιμές ακτινοβολίας εντός αυτών των λεγομένων ορίων ασφαλείας μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στους ζώντας οργανισμούς, όπως:                         1).  Συμπτώματα του συνδρόμου των μικροκυμάτων ^{6, 7, 13, 14} (διαταραχή μνήμης, συγκέντρωσης, εξάντληση, πονοκεφάλους κλπ ιδιαίτερα σε απόσταση 50-400μέτρων από την κεραία), τιμή ακτινοβολίας έκθεσης 0.44 -0.025 μW/cm²  (δηλαδή 1432 έως 25 200 φορές κάτω από τα ελληνικά όρια ασφαλείας.

2).  Κάτοικοι που έμειναν εντός των 400μέτρων από κεραία κινητής τηλεφωνίας για 10 χρόνια παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά καρκίνου σε σχέση με τους κατοίκους που ζούσαν μακρύτερα των  400 μέτρων⁸.     

3).  Ο Καθηγητής Goldsmith¹⁵  ανέφερε διαταραχές στα χρωματοσώματα,       αιματολογικές βλάβες, επίδραση στην αναπαραγωγή και αύξηση του καρκίνου, σε τιμή ακτινοβολίας έκθεσης 0.1 μW/cm²(δηλαδή 6300 φορές κάτω από τα ελληνικά όρια ασφαλείας). Την διαταραχή στην αναπαραγωγή μας την επιβεβαιώνουν και άλλες μελέτες όπως:                               
1)  Ο καθηγητής Μαργαρίτης¹⁶ και η ομάδα του (έτος 2004) από το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέφερε τις επιδράσεις της ακτινοβολίας κινητής τηλεφωνίας στην  αναπαραγωγική ικανότητα των πειραματόζωων(μείωση αναπαραγωγής).
2)  Ο καθηγητής Μάγρας¹⁷ και η ομάδα του από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Με τιμή ακτινοβολίας έκθεσης 0.16-1.053μW/cm² (δηλαδή 3938-598 φορές κάτω από τα ελληνικά όρια), επιβεβαιώνουν το ίδιο πράγμα.
3)  Ο Balmoni ¹⁸ (2005) ανέφερε τα ίδια αποτελέσματα:  Δηλαδή όταν οι φωλιές των πουλιών ήταν εντός 200 μέτρων από τις κεραίες, ήταν μειωμένη η αναπαραγωγή σε σύγκριση με τα πουλιά που οι φωλιές τους ήταν σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 μέτρων από τις κεραίες. Επίσης ο ερευνητής αναφέρει μεταξύ άλλων και τις  ακόλουθες βλάβες μετά από έκθεση στην ακτινοβολία:

Α)  Μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κ.λ.π. στα πουλερικά και τα ποντίκια.

Β) Αύξηση της εμβρυϊκής θνησιμότητας των πτηνών.

Γ) Επίδραση στα νεύρα του νευρικού συστήματος.

Δ) Διαταραχές του αιματοεγκεφαλικού φραγμού.

Ε)  Άλλα ζώα μετά από έκθεση στην ακτινοβολία παρουσιάζουν διαταραχές στην υγεία, συμπεριφορά και  ανάπτυξη.

Ζ) Ελληνική μελέτη από το πανεπιστήμιο Αθηνών αναφέρει προοδευτική μείωση του αριθμού των γεννήσεων στους αρουραίους μετά από την έκθεση στην ακτινοβολία.         

Στο συμπέρασμα ο Βalmoni αναφέρει ότι δεν θα πρέπει να μένουν άτομα κοντά σε κεραία για αρκετές εκατοντάδες μέτρα. Μάλιστα μερικοί επιστήμονες προβάλλουν την άποψη ότι
είμαστε ήδη μάρτυρες ενός παραδείγματος βιολογικών μεταβολών.

4). Βλάβη στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και στα νευρικά κύτταρα^{19, 20} 

5). Eστιακές βλάβες²³ της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στο φακό του φυσιολογικού οφθαλμού σε συνθήκες καλλιέργειας (μικροσκοπικά δεν επανήλθε ο φακός του οφθαλμού στο  φυσιολογικό).

6). Βλάβες σε δέρμα και οφθαλμό (μελανώματα).

 Ο Stang²¹ και οι συνεργάτες του από την Γερμανία ανακοίνωσαν την πρώτη μελέτη η οποία περιγράφει την σχέση μεταξύ έκθεσης σε ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων και οφθαλμικού καρκίνου (μελάνωμα).

Οι Hallberg O. και Johansson O²³, από την Σουηδία ανακοίνωσαν ότι δημιουργείται μια διαταραχή του διορθωτικού  μηχανισμού από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ώστε να ενισχύει την καρκινογενετική επίδραση   της UV ακτινοβολίας με αποτέλεσμα κυτταρική βλάβη και κακόηθες μελάνωμα στο δέρμα.

7). Βλάβες στο DNA όπως: Ο Lai και οι συνεργάτες του²⁴ ανακοίνωσαν  την διάσπαση μονής  και διπλής έλικας του DNA στα εγκεφαλικά κύτταρα των τρωκτικών μετά από οξεία έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Ο Diem και οι συνεργάτες του²⁵ (2005) ανακοίνωσαν μη θερμικές βλάβες στο DNA από την ακτινοβολία κινητής τηλεφωνίας(1800MHz) στους ανθρώπινους ινοβλάστες.

O Aiken και οι συνεργάτες του²⁶ (2005)  αναφέρουν την επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στην ακεραιότητα του DNA στους αρσενικούς ποντικούς.      

Ο Mashench²⁷ αναφέρει τις γονοτοξικές επιδράσεις στα χρωματοσώματα του ανθρώπου μετά από έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία η οποία έγινε δια μέσου του μη-θερμικού μηχανισμού. Αυτή η διαδικασία αυξάνει τον παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο. Θα πρέπει αυτά τα στοιχεία να ληφθούν υπόψη σε μελλοντικές συστάσεις για όρια  ασφαλείας.

Η Ευρωπαϊκή μελέτη REFLEX (2005) με έδρα την Γερμανία³ αναφέρει ότι μετά από έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κινητής τηλεφωνίας έχουμε βλάβες στο DNA ίδιες όπως και με την ιονίζουσα ακτινοβολία.

O Johansson από την Σουηδία ανέφερε τα εξής:        
1)    Σε μελέτες που έκανε ο ίδιος σε βιοψίες δέρματος μετά από έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία(κινητής τηλεφωνίας και άλλες) διαπίστωσε βλάβες οι οποίες είναι ίδιες σαν αυτές που βλέπουμε μετά από έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία.
2)    Έχει παρατηρηθεί αύξηση των μελανωμάτων(καρκίνων) του δέρματος και της παιδικής λευχαιμίας λόγω αύξησης της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.
3)  Eίμαστε έκπληκτοι με το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει υποβληθεί σε ένα παγκόσμιο βιολογικό πείραμα χωρίς να το γνωρίζει
4) Ο Δρ Johansson συνέχισε και ανέφερε ότι δεν υπάρχουν ασφαλή όρια ακτινοβολίας ούτε για την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κινητής  τηλεφωνίας ούτε για άλλες μορφές ακτινοβολίας.

8). Βλάβες στο ανοσολογικό σύστημα. Ο Brueve²⁸ αναφέρει τις ανοσολογικές διαταραχές στους κατοίκους της Latvia μετά από την έκθεση στην ακτινοβολία.

9). Αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση. Ο Ahlbom²⁹ αναφέρει στην ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ότι υπάρχει σχέση μεταξύ ακτινοβολίας, παιδικής λευχαιμίας και αμυοτροφικής πλάγιας σκλήρυνσης.               

10). Όγκοι στο ακουστικό νεύρο  και στον εγκέφαλο. Έχει αναφερθεί αύξηση των όγκων του ακουστικού νεύρου(νευρωμάτων) σε πολλές μελέτες όπως: Schoemaker(2005)³⁰,  Hardell(2006)³¹,  Hardell(2005)³², Κundi (2004)³³  Lonn(2004)³⁴ ,   Hardell(2002) ³⁵,  Hardell(2003) ³⁶.

Επίσης και των εγκεφαλικών όγκων στις εξής μελέτες:

-Hardell⁷⁵ 2006 (παρατηρήθηκε  αύξηση των κακοήθη όγκων του εγκεφάλου μετά από 10 χρόνια έκθεση στην ακτινοβολία του κινητού).

 -Hepworth³⁷ 2006 (παρατηρήθηκε μια αύξηση των όγκων(γλοιωμάτων) στην πλευρά του εγκεφάλου όπου γινόταν η χρήση κινητού),

 -Schuz ³⁸ 2006 (παρατηρήθηκε μια αύξηση του παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση των όγκων(γλοιωμάτων) σε ασθενείς που έκαναν χρήση κινητού περισσότερο από 10 χρόνια), 

 -Hardell³⁹ 2006 (αύξηση των  όγκων(αστροκυτωμάτων) όταν γινόταν χρήση κινητού περισσότερο από 10 χρόνια), 

 -Hardell ⁴⁰ 2004 (αύξηση των εγκεφαλικών όγκων στην πλευρά του εγκεφάλου όπου γινόταν η χρήση κινητού) ,

-Kundi ⁴¹ 2004(αυξάνεται ο παράγοντας κινδύνου για καρκίνο όταν έχουμε μακροχρόνια χρήση κινητού τηλεφώνου),

-Hardell ⁴² 2003 (αύξηση των όγκων(αστροκυτωμάτων) στην πλευρά του εγκεφάλου όπου γινόταν η χρήση κινητού)
-Hardell ⁴³ 2002(αύξηση των όγκων(αστροκυτωμάτων) στην πλευρά του εγκεφάλου όπου γινόταν η χρήση κινητού.

11).  Βλάβες στην υγεία του κοινού και του περιβάλλοντος παρατηρήθηκαν στη Λιθουανία σε επιδημιολογική μελέτη όπως:

Α) Σημαντική αύξηση στις γενετικές βλάβες στα βοοειδή⁴⁴, οι οποίες μελετήθηκαν με εξετάσεις αίματος.

Β) Παιδιά⁴⁵ τα οποία κατοικούσαν στην περιοχή της έκθεσης είχαν αναπτύξει υπολειμματική μνήμη, προσοχή, μείωση στο χρόνο αντίδρασης και επιδράσεις στο νευρομυικό σύστημα

12).  Επίσης, μακροχρόνια παρακολούθηση στην Αμερικανική Πρεσβεία στην Μόσχα⁴⁶, όπου η έκθεση στην ακτινοβολία ήταν στα ίδια επίπεδα με τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, έδειξε μεγάλο αριθμό σοβαρών παθήσεων στους εργαζόμενους, όπως επίδραση στα χρωμοσώματα (DNA), και αύξηση των λευχαιμιών.

13).  O Dr Hyland(2005)⁴⁷ ανέφερε τα εξής:

Α)  Διαταραχή του φυσιολογικού ρυθμού της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου όπως αποδείχθηκε με το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα(ΕΕΓ).

Β)  Διαταραχή της χημείας του εγκεφάλου ιδιαίτερα στο σύστημα της     

ντοπαμίνης.

Γ)   Διαταραχή του ύπνου ιδιαίτερα στο στάδιο REM και μείωση της ορμόνης μελατονίνης.

Δ)  Αύξηση της έκφρασης της θερμικής πρωτεΐνης(heat shock protein) στους ανθρώπους και στα ζώα.       

 Ε) Αύξηση των όγκων του ακουστικού νέυρου.

 Ζ) Αύξηση των εγκεφαλικών όγκων (στην πλευρά χρήση κινητού).

 H) Διαταραχές στο DNA.

 Θ)  Αύξηση της διαπερατότητας του αιματο-εγκεφαλικού φραγμού, με αποτέλεσμα την δίοδο των τοξικών ουσιών από το αίμα στα εγκεφαλικά κύτταρα. Τελευταία μεγάλη ανησυχία προκαλεί η νέκρωση των εγκεφαλικών κυττάρων ιδιαίτερα στα παιδιά που προκλήθηκαν λόγω βλάβης αιματοεγκεφαλικού φραγμού.

Μηχανισμοί βλάβης.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τούς μηχανισμούς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη μη θερμική βιολογική βλάβη στον ζώντα οργανισμό. 
Όπως αναφέρει ο καθηγητής Αdey⁴⁷ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Τμήμα Νευροεπιστημών), υπάρχουν στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν ότι οι υποδοχείς της κυτταρικής μεμβράνης δέχονται την πρώτη επίδραση στον ιστό απ΄τα μαγνητικά πεδία  Επίσης ο Adey⁴⁸ αναφέρει την σημασία  των ελευθέρων ριζών, που η επίδραση των μαγνητικών πεδίων επηρεάζει την επαναφορά τους  στην σταθερή τους κατάσταση, με αποτέλεσμα να επιδρά στο ρυθμό και την ποσότητα των προϊόντων σε μια δεδομένη χημική αντίδραση⁴⁹. Οι ελεύθερες ρίζες μετά δρουν σε δύο επίπεδα: Πρώτον, σαν αγγελιαφόροι και μεσολαβητές σε διαδικασίες ελέγχου των κυτταρικών λειτουργιών και δεύτερον, στην παθοφυσιολογία για ορισμένες παθήσεις(Parkinson, Alzheimer´s, καρκίνος κλπ.).

Ο Alasdair Philips⁵⁰ από την Μεγάλη Βρετανία, Διευθυντής του Pοwerwatch, αναφέρει ότι η βλάβη απ΄την χρόνια  έκθεση σε χαμηλά επίπεδα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας αρχίζει πριν πολύ χρονικό διάστημα κατά τρόπο που το ανοσολογικό σύστημα δεν την αναγνωρίζει. Μετά όμως από μία αθροισμένη βλάβη που έχει δημιουργηθεί, η διόρθωση έχει αρχίσει αλλά υπάρχει αρκετή βλάβη και ο μηχανισμός διόρθωσης δεν είναι επαρκής.

Ο Dr. Jeffrey Ηand⁵¹ από την Μεγάλη Βρετανία (Νοσοκομείο Hammersmith) παρατηρεί ότι τα μαγνητικά πεδία ίσως δημιουργούν βιολογικές βλάβες, διότι δημιουργούν πεδία εντός του σώματος.

 Ο V. N. Binhi⁵² από την Ακαδημία επιστημών της Μόσχας  και ο Μ. Fillion-Robin, αναφέρoυν ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει την ηλεκτρομαγνητική  ακτινοβολία σε επαγγελματικούς χώρους και κατοικημένες περιοχές ως επιβαρυντικό στοιχείο για τους ανθρώπους. Επίσης, άτομα που εκτίθενται στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε επαγγελματικούς χώρους και κατοικημένες περιοχές είναι ευάλωτα στις μη θερμικές βιολογικές βλάβες, με τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία τους.

Ο P. Greinger⁵³ από το Πανεπιστήμιο Bristol αναφέρει ότι μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ έκθεσης στην ακτινοβολία και εμφάνισης των καρκινογεννετικών αποτελεσμάτων και των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου. Ο χρόνος αυτός μπορεί να φτάσει έως τα 30 χρόνια.

 O Λ. Μαργαρίτης⁵⁴ από το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέφερε ότι τα εξωτερικά ηλεκτρικά πεδία εξασκούν δύναμη υπό μορφή δονήσεων στα ιόντα που υπάρχουν στην μεμβράνη του πλάσματος. Το αποτέλεσμα είναι ότι δημιουργείται ένα λανθασμένο σήμα, με αποτέλεσμα να έχουμε διαταραχή στην ηλεκτροχημεία και λειτουργία του κυττάρου. 

Μέτρα προστασίας.

 Άλλες χώρες για να προστατέψουν την υγεία των πολιτών από τις βλάβες της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας έχουν μειώσει τα λεγόμενα όρια ασφαλείας, π.χ. χώρες και περιοχές όπως η Ιταλία, το Παρίσι, η Ισπανία (Castila La-Mancia), η Ρωσία, η Κίνα κ.λ.π.. 
-Η Αυστρία (Salzburg) έχει μειώσει τα όρια ασφαλείας σε 0.1μW/cm² (δηλαδή 7.200 φορές κάτω από τα ελληνικά όρια για τη συχνότητα 1800ΜΗz), ενώ έχει γίνει εισήγηση για μεγαλύτερη μείωση άλλες 100 φορές πιο κάτω, δηλαδή σύνολο 720 000 φορές κάτω από τα ελληνικά όρια. 
-Η Γαλλία⁵⁵ με τo καινούριο νομοσχέδιο του Ιουλίου 2005 μειώνει τα όρια ασφαλείας  7.200 φορές κάτω από τα ελληνικά όρια(δηλαδή στα 0.1μW/cm² )  και απομακρύνει τις κεραίες 300 μέτρα από τις κατοικίες.

Επίσης η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης(1999/519 EC)⁵⁶ αναφέρει.

Άρθρο 18: "Προσοχή πρέπει να δίνεται στην επικοινωνία και κατανόηση  των κινδύνων από τα  ηλεκτρομαγνητικά πεδία και  πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του κοινού για      αυτούς τους  κινδύνους".

Άρθρο 19: "Πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή της προφύλαξης".                                     

Άρθρο ΙΙΙ©: "Τα κράτη μέλη πρέπει να λαμβάνουν υπόψη ορισμένα κριτήρια:

 Α). Διάρκεια έκθεσης.

 Β). Τμήματα σώματος υπό έκθεση.   

 Γ).  Ηλικία".  

Έτσι έλεγαν και για τον αμίαντο
Σε παρόμοια προβλήματα πλήρωσε πολύ ακριβά ο άνθρωπος την καθυστέρηση λήψης προστατευτικών μέσων, π.χ. o αμίαντος.⁵⁷

Το 1898: Ελεγκτής σε εργοστάσιο στην Μεγάλη Βρετανία προειδοποιεί για τις βλαβερές συνέπειες της σκόνης αμιάντου.

1911:  Πειράματα σε αρουραίους έδειξαν υποψίες ότι η σκόνη αμιάντου είναι βλαβερή.

1918:  Στις Η.Π.Α. οι ασφαλιστικές εταιρείες αρνούνται να καλύψουν διεκδικήσεις εργατών με έκθεση στον αμίαντο.

1935-1945:  Καρκίνοι πνευμόνων ανακοινώθηκαν σε εργάτες αμιάντου.

1959-1960:  Καρκίνοι εμφανίστηκαν στη Νότια Αφρική σε εργάτες αμιάντου.

1962-1964:  Καρκίνοι εμφανίστηκαν σε εργάτες αμιάντου, σε κατοίκους της περιοχής και συγγενείς στη Μεγάλη Βρετανία και ΗΠΑ.

1998-1999: Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Γαλλία απαγορεύουν όλα τα είδη αμιάντου.

2005 (Ιανουάριος): Απαγορεύτηκε και στην Ελλάδα⁵⁸ η εμπορία και η χρήση του αμιάντου. Την τελευταία εξαετία, παρατηρείται διπλασιασμός των ασθενειών από αμίαντο, εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 100 000 Έλληνες που εκτέθηκαν στο υλικό χωρίς να γνωρίζουν τις συνέπειες.

Στην Γαλλία⁵⁹ η Γερουσία σε έκθεση του 2005 αναφέρει: "35 000 θάνατοι αποδίδονται στον αμίαντο από το 1965 έως 1995 και αναμένεται να φτάσουν στους 60 000-100 000 τα 20-25 επόμενα χρόνια.".

Απόψεις μελών του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας στην Οτάβα (11-13 Ιoυλίου 2005).

Οι ομιλίες ορισμένων ομιλητών που έγιναν ήταν προς την κατεύθυνση της πρόληψης και την εφαρμογή της αρχής προφύλαξης από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Ο ομιλητής Marco Martuzzi⁶⁰ από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, Ευρωπαϊκό Τμήμα, Ρώμη, Ιταλία-Ευρωπαϊκό Κέντρο Περιβάλλοντος και Υγείας, μεταξύ άλλων αναφέρει τις εξής Συνθήκες και σκοπούς του ΠΟΥ:
1) Πλαίσιο Ευρωπαϊκής Συνθήκης (άρθρο 174). "Η κοινοτική πολιτική για το περιβάλλον (…) θα πρέπει να βασίζεται στην αρχή της προφύλαξης (…) προληπτικά μέτρα πρέπει να εφαρμόζονται".
2) Διακήρυξη του ΡΙΟ για το περιβάλλον και την ανάπτυξη το έτος 1992 αναφέρει:

"Όπου υπάρχουν απειλές για σοβαρές και ανεπανόρθωτες βλάβες, η απουσία της πλήρως αποδεδειγμένης επιστημονικής βεβαιότητας δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για την αναβολή δαπανηρών αποτελεσματικών μέτρων που προλαμβάνουν την υποβάθμιση του περιβάλλοντος".
3) Διακήρυξη του Λονδίνου για το περιβάλλον και την υγεία (Partnership παράγραφος 50d), που έγινε δεκτή στην 3^η συνάντηση των υπουργών 16- 18 Ιουνίου 1999: "Θα αναπτύξουμε κανονισμούς στις χώρες μας ώστε να   δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση σε όλα τα σχετικά προγράμματα για την πρόληψη της έκθεσης των παιδιών στις περιβαλλοντικές απειλές (…), να προάγουμε και να ενθαρρύνουμε μέτρα για την δημόσια υγεία σε περιοχές όπου παρουσιάζεται ανησυχία για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών, με βάση την αρχή της προφύλαξης".
4) Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Άμστερνταμ(άρθρο 152): "Όλοι οι καινούριοι κοινοτικοί κανονισμοί πρέπει να εξασφαλίζουν υψηλού βαθμού προστασία της ανθρώπινης υγείας".
5) Στόχοι του Π.Ο.Υ..

Α)  Οδηγίες και συστάσεις:
1)    Εφαρμογή της αρχής προφύλαξης από τα κέντρα λήψης αποφάσεων σε θέματα υγείας και περιβάλλοντος, με ιδιαίτερη προσοχή στην υγεία των παιδιών.
2)    Εφαρμογή της πρόληψης στα πρώτα στάδια  ισχύος των κανονισμών και κατά τη διαδικασία ανάπτυξης της τεχνολογίας.
3)    Ενίσχυση για να εντοπισθούν οι προτεραιότητες  στην έρευνα, ώστε να ενεργοποιηθεί η επιστημονική ανάπτυξη και όχι να εμποδιστεί.
4)    Παρεμπόδιση της κακής χρήσης της αρχής προφύλαξης.
Β)  Έμφαση στην κατοχύρωση της νομοθεσίας και εφαρμογή  της.

 Επίσης ο ομιλητής Μaged Younes⁶¹ από τον Π.O.Y. στην εφαρμογή των κανονισμών και αξιολόγηση τους αναφέρει τα εξής:
1)    Μείωση και πρόληψη στην έκθεση.
2)    Καθαρισμός της περιοχής.
3)    Μέτρα προφύλαξης.
4)    Παρέμβαση για να αποτραπεί η διαδικασία παραγωγής παραγόντων κινδύνου.
5)    Μείωση ή εξάλειψη του παράγοντα κινδύνου.
6)    Να ληφθούν υπόψη οι απόψεις αυτών που θίγονται από τις αποφάσεις.
Στην Ανάλυση των κινδύνων του προβλήματος(περιβαλλοντική δικαιοσύνη) αναφέρει: Αυτοί που αποκομίζουν τα οφέλη είναι οι ίδιοι που δέχονται τους  κινδύνους; 

Tέλος οι ΤΕ Van Deventer και MH Repacholi⁶² από τον Π.Ο.Υ. ανέφεραν ένα σχέδιο ως οδηγό στους κανονισμούς για την δημόσια υγεία όταν έχουμε επιστημονική αβεβαιότητα. Έτσι, η αρχή της προφύλαξης-Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Επιτροπή, 2004:
1)    Επιτρέπει τη θεσμοθέτηση μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας.
2)    Εφαρμόζεται στις περιπτώσεις όπου υπάρχει επιστημονική σύγχυση, αβεβαιότητα ή άγνοια.
3)    Ενεργοποιείται για να  αποφευχθούν ή να μειωθούν δυνητικοί σοβαροί ή ανεπανόρθωτοι κίνδυνοι στην υγεία και στο περιβάλλον. 
4)    Επιτρέπει τη χρησιμοποίηση ενός επιπέδου επιστημονικών στοιχείων και τη λήψη μέτρων ως προτιμότερη από την αδράνεια.

Eπηρεάζεται η Επιστημονική γνώση;

Προβληματισμό προκαλούν οι εξής δημοσιεύσεις.

Α) O Dr H. Lai²³ και η ομάδα του σε μελέτη τους βρήκαν ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία προκαλεί βλάβη στο DNA. Τηλεφωνική εταιρεία στην Αμερική χρηματοδότησε την ομάδα του Dr J Roti για να επαναλάβει το πείραμα. Aυτή η ομάδα στη μελέτη της ανέφερε ότι δεν εμφανίστηκαν βλάβες. 
Ο φυσικός Dr Neil Cherry⁴⁷ από το Τμήμα Περιβαλλοντικής Υγείας του Πανεπιστημίου Lincoln, o oποίος έκανε την ανασκόπηση αυτής της μελέτης, διαπίστωσε ότι χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές οι οποίες ήταν λιγότερο ευαίσθητες για να αποδείξουν τις  βλάβες στο DΝΑ, ώστε δεν ήταν ακριβή η αντιγραφή του πειράματος. Εντούτοις και με τις λιγότερο ευαίσθητες τεχνικές υπήρχαν βλάβες στο DNA.

Β)  Τα Coghill⁶⁴ Ερευνητικά Εργαστήρια στην Μεγάλη Βρετανία σχολιάζουν ότι η επιστημονική γνώση μπορεί να καταστέλεται ως εξής:
1)    Επτά  εκατομμύρια λίρες είχαν δοθεί σε  συγκεκριμένους ερευνητές για να μελετήσουν τις πιθανές βλάβες της κινητής τηλεφωνίας. Ένας απ αυτούς, ο  David de Pomerai από τo Νοttingham, σε μελέτη του είχε  αποδείξει ότι τα μικροκύματα δημιούργησαν θερμικές πρωτεΐνες(heat shock protein) στα εντερικά σκουλήκια. Αν και του χορηγήθηκε το ποσό, το αρχικό του πρωτόκολλο τροποποιήθηκε παρά τις αντιρρήσεις του.
2)    Εάν ο Stewart στη μεγάλη Βρετανία(o oποίος ήταν υπεύθυνος επιτροπής για την μελέτη βλαβών ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας) είχε συμπεριλάβει όλες τις μελέτες  των μη θερμικών βλαβών, τα συμπεράσματά του για τις πιθανές βλάβες της ακτινοβολίας στην ανθρώπινη υγεία θα ήταν διαφορετικά όπως π. χ. στη Skrunda σε μελέτες του  1996. Ο Stewart απάντησε ότι δεν μπόρεσε να  λάβει αυτές τις μελέτες. Κι όμως αυτές οι μελέτες έδειχναν βλάβες στα παιδιά μετά από έκθεση στα μικροκύματα στη Λιθουανία.

3)  Eπιστημονικές μελέτες οι οποίες αποδεικνύουν μη θερμικές βλάβες αγνοούνται.

4)  Ο Dr Robert Βecker ανέφερε τα εξής: Επιστήμονες οι οποίοι ανέφεραν βλαβερές επιπτώσεις από οποιοδήποτε μέρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος έχαναν τα ερευνητικά κονδύλια.

5)  Η έρευνα μπορεί να επηρεαστεί από το πώς χορηγούνται τα ερευνητικά κονδύλια. Π.χ. ερευνητές οι οποίοι  είχαν θετική άποψη για τις μη θερμικές βλάβες από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία δεν έλαβαν καθόλου χρήματα για έρευνα από το ΙΕGΜΡ.  Όπως οι Allen Preece, Alasdair Philips,  Anne Silk και το δικό μου εργαστήριο, ενώ όλοι είχαμε στείλει τα πρωτόκολλα.

Γ)    Σε επιστολή του προς εταιρεία τηλεπικοινωνιών  ο Dr George Carlo⁶⁵ ανέφερε τα εξής:

 "Από το 1993 διεύθυνα έρευνα χρηματοδοτούμενη από εταιρεία ασύρματης τηλεπικοινωνίας με σκοπό να εντοπιστούν και να λυθούν τα προβλήματα σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία των καταναλωτών από αυτά τα τηλέφωνα. Σας κοινοποίησα  τα συμπεράσματα της έρευνα.

Σήμερα είμαι απογοητευμένος, γιατί δεν λαμβάνονται ορισμένα μέτρα από  την ασύρματη βιομηχανία για να προστατέψουν τους καταναλωτές κατά την διάρκεια της αβεβαιότητας ως προς την ασφάλειά τους. 
Με ανησυχεί το γεγονός ότι μερικά τμήματα της βιομηχανίας αγνοούν τα επιστημονικά αποτελέσματα τα οποία εισηγούνται δυνητικές επιδράσεις στην υγεία και επανειλημμένα λανθασμένα αναφέρουν ότι τα ασύρματα τηλέφωνα είναι ασφαλή για όλους τους καταναλωτές συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών ".

Δ) Ο Maisch, Don⁶⁶ αναφέρει τον  καθηγητή Αdey, έναν από του κορυφαίους             ερευνητές σε θέματα ηλεκτρομαγνητισμού σε διεθνές επίπεδο από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, επειδή τηλεφωνική εταιρεία δεν περιλάμβανε την  δική του μελέτη με θέμα: 
"Αλληλεπίδραση εγκεφάλου και πεδία μικρoκυμάτων τα οποία παράγονται από τα κινητά τηλέφωνα" στην ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Όταν ο καθηγητής Αdey ζήτησε χρηματοδότηση για να επαναλάβει την μελέτη του, η εταιρεία του αρνήθηκε και επιπλέον εισηγήθηκε στον καθηγητή να μην δαπανήσει άλλα χρήματα για μελέτες σχετικά με ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Ε) Ο καθηγητής Goldsmith, John⁶⁷ σε άρθρο του αναφέρει τα εξής: "… μεγάλη έρευνα που έγινε για τους κινδύνους στους εργαζόμενους στη Πρεσβεία της Μόσχας (από την μικροκυματική ακτινοβολία) χαρακτηρίζεται ως αρνητική (δηλαδή δεν υπήρχαν βλάβες), αλλά στην πραγματικότητα υπήρχαν μερικά ανησυχητικά αποτελέσματα. Όταν ο δικηγόρος μου παρέδωσε φωτοτυπίες των εγγράφων  σύμφωνα με τον νόμο Ereedom of Information Act (Ελεύθερη Πληροφόρηση), αυτά τα έγγραφα έδειξαν επίμονη συγκάλυψη και εσκεμμένα παραποίηση των απόψεων διακεκριμένων επιστημόνων όσον αφορά τους κινδύνους από την έκθεση στην μικροκυματική ακτινοβολία".

Ζ) Ο G Hyland⁶⁸ αναφέρει το σχόλιο του καθηγητή L. Challis, προϊσταμένου της Ανεξάρτητης Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Κινητής Τηλεφωνίας ότι "H Kυβέρνηση θέλει εμείς να πούμε ότι οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας είναι απόλυτα ασφαλείς αλλά εμείς δεν μπορούμε να το πούμε αυτό".

Η)  Τον Οκτώβριο 2005 το Microwave News⁶⁹ ανέφερε τα εξής: Ο Michel Plante, από την Εταιρεία Hydro-Quebec, Canada, στο παρελθόν σταμάτησε μελέτη στο πανεπιστήμιο McGill της ομάδας Armstrong και Theriault  πριν την ολοκλήρωσή της, επειδή έδειχνε ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο στους εργάτες ηλεκτρικών εταιρειών.

Ευρωπαϊκά δικαστήρια και άλλοι παράγοντες βγάζουν αποφάσεις για να προστατέψουν την  δημόσια υγεία.

Mερικά δικαστήρια αγνοούν τα λεγόμενα όρια ασφαλείας στη χώρα τους και προχωρούν να βγάζουν αποφάσεις για να προστατέψουν την δημόσια υγεία συγκεκριμένα:
1)   Ανώτατο δικαστήριο –Εφετείο στη Σουηδία, αποφάσισε ότι οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλον.
2)    Δικαστήριο στην Ισπανία, πόλη Valladolid⁵ αποφάσισε την παύση της λειτουργίας των κεραιών, διότι στο διπλανό δημοτικό σχολείο με 455 μαθητές εμφανίστηκαν 3 λευχαιμίες και ένας καρκίνος των λεμφαδένων (λέμφωμα).   
3)   Τον Σεπτέμβριο 2004 με δικαστική απόφαση σταμάτησε η εγκατάσταση κεραίας δίπλα στο σχολείο BANCOFT στην M. Βρετανία.⁷⁰
4)  Στις 26 Σεπτεμβρίου 2003 Aνώτατο δικαστήριο στη Μεγάλη Βρετανία ⁷¹  αποφάσισε ότι πρέπει να λαμβάνονται  υπόψη  παράγοντες υγείας πριν αποφασιστεί η τοποθέτηση κεραιών.
5)   Στις 22 Οκτωβρίου 2003  ξανά το Ανώτατο δικαστήριο στην Μεγάλη Βρετανία⁷¹ βγάζει την ίδια απόφαση.
6)   Στην Ιρλανδία⁷² o υπουργός των δημοσίων έργων απαγόρευσε την λειτουργία και εγκατάσταση κεραιών κινητής τηλεφωνίας  κοντά στα σχολεία.

7) Εισήγηση του κόμματος TORY (Μ. Βρετανία)⁷³ στους δήμους να μην δίνουν  άδεια για εγκατάσταση κεραιών κοντά στα σχολεία, νοσοκομεία κ.λ.π.
8) Επιτροπή της Γερουσίας στη Νέα Υόρκη⁷⁶ έχει εγκρίνει νόμο πλαίσιο για  απομάκρυνση των κεραιών κινητής τηλεφωνίας από τα σχολεία, το οποίο προχωράει για την τελική ψήφιση από τη Γερουσία.

Το πάρκο κεραιών που αυθαίρετα δημιούργησαν οι εταιρίες
κινητής τηλεφωνίας στη Νέα Μηχανιώνα

  Συμπέρασμα: Βλέπουμε ότι η ανησυχία των εμπειρογνωμόνων για την έκθεση του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι δικαιολογημένη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας(Οτάβα, Καναδά 2005) και η Ευρωπαϊκή Ένωση εισηγούνται την εφαρμογή της αρχής προφύλαξης για την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος. Την ίδια άποψη έχουν και άλλοι ερευνητές(Hyland, Balmoni, κλπ). Ορισμένες χώρες και περιοχές(Ιταλία, Παρίσι, Ισπανία (Castila La-Mancia), Αυστρία-Salzburg, Ρωσία, κ.λ.π.) προχωρούν και μειώνουν τα λεγόμενα όρια ακτινοβολίας για να προστατέψουν το κοινό.

Σε παρόμοια προβλήματα υγείας, η υποβάθμιση των αρνητικών επιδράσεων απέτρεψε τη λήψη προληπτικών μέτρων στην αρχή των προβλημάτων με τεράστιες συνέπειες στην υγεία και το περιβάλλον.

*Στυλιανός Α Ζηνέλης MD, BA., τ. Fellow Nοσοκομείου Shadyside USA, τ. Attending Noσοκομείου Western Penn, SA, Παθολογία, Γαστρεντερολογία, Ηπατολογία, ΒΑ Πολιτειακού Πανεπιστημίου Καλιφόρνιας, ΗΠΑ, Μέλος ΔΣ Eλληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

Bιβλιογραφία

1     National Radiation Protection Board: Mobile phones and Health 2004.

2     Wiener Arztekammer warnt vor ubermabigen Handytelefonieren von Kindern(Vienna Doctor’s Chamber (Wiener Ärztekammer) warns of excessive              mobile phone use by children. Data for the cancer risk from mobile phone radiation are increasing – new catalogue of guidelines advises cautious contact with mobile phones 2005).

3     FUNDAMENTAL RESEARCH Reflex study No 46 August 2005 (9).

4     Νews of the Press in Spain on Serious Cluster of Cancer and other Pathology that the Population Blamed to the Antennas of Telephony from 2000-2005.

5     The Lancet Publishing Group. Spain investigates four cancer cases diagnosed in children in one school. Lancet Jan. 2002.

6     Navarro E., et al., About the effects of microwave exposure from cellular phone base stations: A first approach. Electromagnetic Biology and Medicine 2003(22), 161-169 .

7     Santini R. et al.. Study of the health of people living in the vicinity of mobile phone base stations: Influences of distance and sex. Path. Biol. 2002 ; 50 : 369-373.

8     Eger, H. et. al. The influence of being physically near to a cell phone transmission mast on the incidence of cancer. Umwelt-Medizin-Gesellschaft 17,4 (2004)

9     Ιnternational Commission on Non-Ionizing Radiation Protection-ICNIRP, Guidelines for Limiting Exposure to Time Varying Electric, Magnetic and Electromagnetic Fields Up to 300GHz. Health Physics April 1998, Vol. 74, Number 4, Σελίδα 508.

10  Cherry, N.. Health effects associated with mobile base station in communities. Environmental management and design division. Lincoln University, Canterbury, New Zealand June 2000.

11  N.B.R.P. Exposure to radio waves near mobile phone base stations. Mεγάλη Βρετανία 2000.

12  Burnstein D., The Postnatal Development of the Human Cerebral Cortex, Vol. I-VIII, Harvard University Press; Psychology 2000 σελίδα 80)

13  Oberfeld G., et al. The microwave syndrome-further aspects of a Spanish study. Biological Effects of EMF 2004.

14  Zwamborn A. Effects of Global Communication system radio-frequency fields on Well Being and Cognitive Functions of human subjects with and without subjective complaints. TON Report (2003) Fel. 03 C148.

15  Goldsmith John. Ethical problems arising when the trail of professional work lead to evidence of cover-up of serious risk and misrepresentation of scientific judgment concerning human exposures to radar. Eubios J. of Asian and International Bioethics 5 July 1995.

16  Panagopoulos, D. et al. Electromagnetic Biology and Medicine Vol. 23, 2004. Μελέτη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επιδράσεις της ακτινοβολίας κινητής τηλεφωνίας GSM 900ΜΗZ στην  αναπαραγωγική (μείωση) ικανότητα πειραματοζώων. 17  Magras, I. et al.. Bioelectromag. 18. 455-461 1997.

18  Balmoni, Alfonso. Possible effects of electromagnetic fields from phone masts on a population of white stork Ciconia-ciconia. Electromagnetic Biology and Medicine, 24: 109-119, 2005.

19.  Mashevich, M. et al. Exposure of Human Peripheral Blood Lymphocytes to Electromagnetic Fields Associated With Cellular Phones Leads to Chromosomal Instability. Bioelectromagnetics 2003 24: 82-90.

20.  Salford, L.. Nerve cell damage in mammalian brain after exposure to microwaves from GSM mobile phones. Environmental Health Perspectives.2003, Vol. 111, 881-883.

21.  Lesczynski D. et al. Non-thermal activation of the hsp27/p38MARK stress pathways by mobile phone radiation in human endothelial cells: molecular mechanism for cancer and blood brain barrier related effects. Differentiation 2002 70(2-3), 120-129.

22  Dovrat, A. et al.. Israeli research: Cell phone radiation may cause visual damage. Bioelectromagnetics Vol. 26, Issue 5, May 2005.

23  Stang A. et al. The Possible Role of Radiofrequency Radiation in the Development of Uveal Melanoma. Epidemiology 2001. 12 :7-12.

24  Hallberg, O.. et al. Malignant melanoma of the skin-not a sunshine story. MED. SCI. MONIT. 2004 10(7), 336-340.         

25  Lai H.. et, al.. Single and double strand DNA breaks in rat brain cells after acute exposure to radiofrequency electromagnetic radiation. Int. J. Radiat. Biology. 1996 69(4) : 513-521.

26  Diem, E.. et al Non-thermal DNA breakage by mobile-phone radiation (1800 MHz) in human fibroblasts and in transformed GFSH-R17 rat granulosa cells in vitro. Mutat. Res.2005 Jun 6;583(2):178-83.

27  Αiken, RJ. Impact of radio frequency electromagnetic radiation on DNA integrity in the male germline. Int J. Andrology 2005 June 28(3), 171-9

28  Βrueve R.. et al.. Annual Conference of ISEE  και ISEA, Boston, Mass. 1998. Aναφέρει τις ανοσολογικές διαταραχές στους κατοίκους της Latvia μετά από την έκθεση στην ακτινοβολία.

29  Αhlbom A. et al.. Review of the Epidemiologic Literature on EMF and Health. Environmental Health Perspectives Vol. 109 2001.

30  Schoemaker. Μ, J. et al. Mobile phone use and risk of acoustic neuroma: results of the interphase control study in five North European countries. British Journal of Cancer (2005) 93, 842-848.

31  Hardell L et al. Pooled analysis of two case-control studies on the use of cellular and cordless telephones and the risk of benign brain tumours diagnosed during 1997-2003.
Int. J. Oncology 2006 Feb;28(2):509-18.

32  Hardell L et al. Case-control study on cellular and cordless telephones and the risk for acoustic neuroma or meningioma in patients diagnosed 2000-2003.Neuroepidemiology 2005;25(3):120-8.

33  Kundi et al. Mobile telephones and cancer—a review of epidemiological evidence. J Toxicol Health B Crit Rev 2004 Sep-Oct;7(5):351-84.

34  Lonn, Stefan. Mobile phone use and the risk of acoustic neuroma. Epidemiology 2004; 15: 653-659.

35  Hardell L et al. Cellular and cordless telephones and the risk for brain tumours. European Journal of Cancer Prevention 2002, 11:377-386.

36  Hardell L. et al. Further aspects on cellular and cordless telephones and brain tumours. . Int. J. of Oncology 2003.

37  Hepworth J. et al. Mobile phone use and risk of glioma in adults: case control study. British Medical Journal on line Jan. 20 2006.

38  Schuz et al,  Cellular phones, cordless phones, and the risks of glioma and meningioma(Interphase study, Germany). American Journal of Epidemiology, March 2006.

39  Hardell L et al. Case-control study of the association between the use of cellular and cordless telephones and malignant brain tumors diagnosed during 2000-2003 Environ Res2006 Feb;100(2):232-41.

40  Hardell L. et al. Cellular and Cordless telephone with brain tumors in different age groups. Arch. Envir. Health 2004 march; 59(3): 132-7.

41  Koundi M et al.. Mobile telephones and cancer—a review of epidemiological evidence. Toxicology Environmental Health B Critical Review 2004 Sep-Oct;7(5):351-8.

42  Hardell L et al. Further aspects on cellular and cordless telephones and brain tumours. Int J Oncol. 2003 Feb;22(2):399-407.

43  Hardell L. et al Case-control study on the use of cellular and cordless phonens and the risk of malignant brain tumours. Int J Radiat: 2002: 931-6

44  Balode Z. Assessment of radio-frequency electromagnetic radiation by the micronucleus test in Bovine peripheral erythrocytes. Science of the Total Environment 1996; 180: 81-85.

45  Kolodynski A.A. and Kolodynska V.V. Motor and psychological functions of school children living in the area of the Skrunda Radio Location Station in Latvia. Science of the Total Environment 1996; 180: 87-93.

46  Goldsmith J. R. Epidemiological evidence of radiofrequency radiation(microwave) effects on health in military, broadcasting, and occupation studies. Int. J. Occup. Environ. Health 1995 ; 1 : 47-57.

47  Ηyland, G. How exposure to mobile phone base station signals can adversely affect humans. University of Warwick U.K. and Neuss-Holzheim, Germany 2005

48  Αdey, R.. Evidence for nonthermal electromagnetic bioeffects. Potential health risks in evolving low frequency and microwave environments. Electromagnetic environment and health in buildings; 16-17 May 2002.

49  McLauchlan, KA. Are environmental electromagnetic fields dangerous; Physics World January 1992;41-45, in Adey, R. Evidence for nonthermal electromagnetic bioeffects. Potential health risks in evolving low

      frequency and microwave environments. Electromagnetic environment     

      and health in buildings; 16017 May 2002.

50  Philips, A. Are we measuring the right things; Windows, viewpoints and sensitivity, in Johansson, O. Screen dermatitis and electrosensitivity . Preliminary observation in the human skin. Electromagnetic environment and health buildings . Proceedings 16,17 May 2002.

51  Hand,J. Electromagnetic fields-interactions with the human body, in Johansson, O. Screen dermatitis and electrosensitivity . Preliminary observation in the human skin. Electromagnetic environment and health buildings . Proceedings 16,17 May 2002.

52  Binhi,V. Theoretical and experimental evidence where present safety standards conflict with reality, in Johansson, O. Screen dermatitis and electrosensitivity . Preliminary observation in the human skin. Electromagnetic environment and health buildings . Proceedings 16,17 May 2002.

53  Hyland, G. Environmental impact of electrosmog, in Johansson, O. Screen dermatitis and electrosensitivity . Preliminary observation in the human skin. Electromagnetic environment and health buildings . Proceedings 16,17 May2002.

54  Παναγόπουλος Δ, Μαργαρίτης Λ.Χ.. Mελέτη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μechanism for action of electromagnetic fields on cells. Βiochemical and Biophysical Research  Comm. Sep. 2002.

55  National Assembly. Proposed law. Related to the reduction of public health risks from mobile phone installations and apparatus, 13 July 2005.

56  Council Recommendation. On the limitation of the general public to electromagnetic fields(0Hz to 300GHz). 1999/519/EC. Official Journal of the European Communities 30-7-1999.

57  Toronto Star Library. Late lessons from early warnings. European Environment Agency Report 2001.

58  Kάραλης, Σπύρος.  Ο αμίαντος κυκλοφορεί ακόμη παντού. Αλόγιστη χρήση επί τέσσερις δεκαετίες .Καθημερινή Κυριακή 17 Απριλίου 2005, σελίδα 31.

59  Φελουκατζή, Ήρα. Γαλλική Γερουσία: Επιδημία καρκίνων από τον αμίαντο. Ελευθεροτυπία Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2005, σελίδα 54.

60  WHO: The Protection of human health: A European Perspective. Ottawa Canada, July 2005.

61  WHO: Putting Health Issues into Context. Ottawa Canada, July 2005.

62  The WHO Draft Framework on Guiding Public Health Policy in Areas of Scientific Uncertainty. Ottawa Canada, July 2005.

63  Cherry, Neil. Motorola funded counter research on microwave DNA damage. Lincoln University 9^th of December 2002.

64  Coghill Research Laboratories, The Medcross Group. The Question of Scientific manipulation. E Mail enquiries@cogreslab.co.uk, FAX 0871750 2642.

65  Letter from George Carlo, head WTR to Michael Armstrong, CEO of AT and T Corp., October 1999.

66  Don Maisch. A Corporate Risk Assessment of RF Bioeffects Studies Relavent to the Use of Mobile Phones by Children: Is it really science? International Scientific Conference Church House, Westminster, London, 6-10 Sept. 2004.

67  Goldsmith, John, M.D., M.P.H. Ethical problems arising when the trail of professional work lead to evidence of cover-up of serious risk and misrepresentation of scientific judgment concerning human exposures to radar. Eubios Journal of Asian and International Bioethics 5 (July 1995).

68  Aπό την έκθεση του G Hyland. The inadequacy of the ICNIRP Guidelines governing human exposure to the microwave emissions of GSM/TETRA Base-stations. Challis, L. Exclusive interview in the Express and Echo, Friday 24 January, 2003, Page 6.

69  Μεταφρασμένα αποσπάσματα από το Microwave News 1 Οκτωβρίου, 2005. Νέα Υόρκη, τηλ. 212 517 2800, FAX 212 734 9316.

70  Armstrong, K. Mast Sanity Forum. Sep, 5 2004.

71  www. radiationresearch.org

72  J. Burns 30-10-05

73  Walker, J. The Birmingham Post. Aug. 18 2004.

74  Περί Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και άλλες διατάξεις. Αποσπάσματα από τα πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων. Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2006.

75  Ηardell L. et al. Pooled analysis of two case-control studies on use of cellular and cordless telephones and the risk for malignant brain tumours diagnosed in 1997-2003. Int Arch Occup Environ Health 2006.

76  Tracy, Thomas. Critics Fight to Restrict Cell Towers. Park Slope Currier 3-17-2006.