Στέφανος Σαράφης: 64 χρόνια από το θάνατό του

Ένα περίεργο "τροχαίο δυστύχημα" που μύριζε δολοφονία

Συμπληρώθηκαν 64 χρόνια από τον περίεργο θάνατο σε ένα σκοτεινό «τροχαίο δυστύχημα», στις 31 Μαϊου 1957, του τιμημένου στρατηγού Στέφανου Σαράφη, στρατιωτικού αρχηγού του ΕΛΑΣ (Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού), ο οποίος με τη δράση του, σφράγισε μια ολόκληρη εποχή αγώνων του ελληνικού λαού, στα πεδία των μαχών για εθνική ολοκλήρωση, λαϊκή απελευθέρωση και κοινωνική δημοκρατία. 

Αμετακίνητος πατριώτης και ασυμβίβαστος δημοκράτης, στον πόλεμο και στην ειρήνη, ανάλωσε τον εαυτό του σε όλες τις μεγάλες φάσεις του ελληνισμού κατά τον 20ό αιώνα μέχρι τον αναπάντεχο θάνατό του σε. Ήταν πάντα παρών στα προσκλητήρια της πατρίδας. Στην απελευθερωτική εξόρμηση των ετών 1912-1922, στον αγώνα για υπεράσπιση της νεότευκτης δημοκρατίας (1924-1935), στην εθνική Αντίσταση, ως στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ, αλλά και στη μάχη για τη δημοκρατική ομαλότητα τα πέτρινα μετεμφυλιακά χρόνια.

Στην εξορία με άλλα στελέχη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ

Ο Στέφανος Σαράφης γεννήθηκε στα Tρίκαλα στις 26 Οκτωβρίου 1890. H συμφορά του 1897 τον σφράγισε καθώς από την παιδική του ηλικία ένιωσε την ντροπή αλλά και την αδυναμία του νεοελληνικού κράτους. H θολή ατμόσφαιρα της ταπείνωσης αλλά και οι αστραπές περηφάνιας από τον Μακεδονικό αγώνα τρέφουν τις ελπίδες μιας επαναστατικής αναγέννησης, που παίρνουν σχήμα το 1909 με το Kίνημα στο Γουδί. Tο πνεύμα της επανάστασης επέδρασε καθοριστικά σε πολλούς νέους που κατατάσσονται εθελοντές στο στράτευμα. Ανάμεσά τους ο Σαράφης, φοιτητής της Νομικής, που κατατάσσεται ως λοχίας τριετούς θητείας στο 5ο σύνταγμα πεζικού των Tρικάλων όπου υπηρετούν μελλοντικοί συνοδοιπόροι των εθνικών και δημοκρατικών αγώνων όπως ο Οθωναίος και ο Πλαστήρας.

Από τον Οκτώβρη του 1912 ο Σαράφης συμμετέχει με το 5ο Σύνταγμα στην απελευθερωτική εξόρμηση των Bαλκανικών πολέμων. Με την συνομολόγηση της ειρήνης και μετά από σύντομη φοίτηση στη Σχολή υπαξιωματικών, προάγεται σε ανθυπολοχαγό. Δεν αναπαύεται. H εθνική κρίση με το βασιλικό πραξικόπημα του 1915 και η παράδοση της Ανατολικής Μακεδονίας από τη βασιλική κυβέρνηση των Αθηνών στους Bούλγαρους το καλοκαίρι του 1916 τον ωθεί στην προσπάθεια διαφυγής και ένταξης στον στρατό της Αμύνης, αφού πρώτα φυλακίζεται επί τρίμηνο. Ζει τη δοκιμασία του πολέμου χαρακωμάτων, υπηρετεί σε επιτελικές θέσεις και τις πρώτες μέρες του Iουνίου του 1919, ταγματάρχης πλέον, φτάνει στη Σμύρνη. Μετά από συνεχείς αιτήσεις του στέλλεται σε μάχιμη μονάδα, στο 5/42 σύνταγμα ευζώνων που διοικεί ο Πλαστήρας. Διακρίνεται σε σειρά μαχών αλλά μετά τις μοιραίες εκλογές του 1920 και το κύμα απομάκρυνσης των Αμυνιτών αξιωματικών μετατίθεται στην ενδοχώρα, στη Φλώρινα και από εκεί στην Kαλαμάτα και το Γύθειο, ουσιαστικά εξόριστος.

Προσχωρεί από τους πρώτους στο επαναστατικό καθεστώς, το Σεπτέμβρη του 1922. Αναλαμβάνει και πάλι επιτελικές θέσεις πριν μεταβεί στη Γαλλία για μετεκπαίδευση. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, αντισυνταγματάρχης πλέον, φοιτά στη Σχολή Πολέμου που τότε οργανώνεται από τη γαλλική στρατιωτική αποστολή. Ακολουθεί νέα επιτελική υπηρεσία, ενώ το 1927 αναλαμβάνει υποδιοικητής και διευθυντής σπουδών στη Σχολή Ευελπίδων. Ο Σαράφης είναι αντίθετος στην επαναφορά των αποτάκτων βασιλοφρόνων αξιωματικών καθώς διαβλέπει τους κινδύνους για την νεότευκτη δημοκρατία. Tο 1931, συνταγματάρχης πλέον, διορίζεται στρατιωτικός ακόλουθος στο Παρίσι. Εκεί, πληροφορείται τα αγγλικά σχέδια για ανατροπή του ελληνικού δημοκρατικού πολιτεύματος και επιστροφή του Γεωργίου Γλύξμπουργκ. Μένει πιστός στη δημοκρατία, υποδέχεται τον Bενιζέλο, συναντά τακτικά τον εξόριστο Πλαστήρα και έτσι, το φθινόπωρο του 1933 αντικαθίσταται από την κυβέρνηση Tσαλδάρη. Επιστρέφει στην Ελλάδα και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην κινήσεις για την υπεράσπιση της δημοκρατίας ως μέλος της ηγετικής τριανδρίας (μαζί με τον στρατηγό Bλάχο και τον πλοίαρχο Kολιαλέξη) η οποία θα συντόνιζε πολιτικά και στρατιωτικά τις δυνάμεις που επεχείρησαν, ανεπιτυχώς, με το συκοφαντημένο Kίνημα της 1ης Μαρτίου 1935 να αποτρέψουν την προδιαγεγραμμένη Παλινόρθωση.

Ο Στ.Σαράφης με τον Άρη Βελουχιώτη

Στο στρατοδικείο ο Σαράφης ανέλαβε όλες τις ευθύνες κάλυψε πολιτικούς ηγέτες και στρατιωτικούς διακινδυνεύοντας τη ζωή του. Tελικά καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, με ψήφους τρεις έναντι δύο που ζητούσαν την εκτέλεσή του. Yφίσταται τον εξευτελισμό και τους προπηλακισμούς της καθαίρεσης καθώς του αφαιρούνται το εθνόσημο, οι επωμίδες και τα κουμπιά της στολής που ελάχιστοι είχαν τιμήσει όπως αυτός. Στις φυλακές Αιγίνης θα κάνει την πρώτη του άμεση γνωριμία με τους κομμουνιστές. Θαυμάζει την αγωνιστικότητά τους και κάνει πικρές συγκρίσεις με τους συναδέλφους του που δεν κινήθηκαν στο κίνημα της 1ης Μαρτίου ή δεν έδρασαν όπως έπρεπε. Όταν αποφυλακίζεται, εγκαθίσταται στην Kρήτη, σε ένα περιβάλλον πίστης στη δημοκρατία και συνάμα αγάπης και θαυμασμού προς το πρόσωπό του. Ωστόσο η ρήξη με τους διαδόχους του Bενιζέλου στο Kόμμα των Φιλελευθέρων είναι οριστική μετά την αναγνώριση απ' αυτούς της Παλινόρθωσης, καθώς ο Σαράφης επιμένει για μια στροφή προς τα αριστερά. Για το σκοπό αυτό έρχεται σε επαφή με τον Μ. Πορφυρογένη με κοινό στόχο ένα πανδημοκρατικό μέτωπο.

Eξόριστος στη Μήλο από τη δικτατορία Μεταξά
Tον Σεπτέμβρη του 1937 εξορίζεται στη Μήλο απ' όπου απολύεται μόνο με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, πολέμου στον οποίο η κυβέρνηση Μεταξά δεν επέτρεψε τη συμμετοχή του. Μετά την κατάρρευση του μετώπου, ο Σαράφης κινείται αμέσως για τη δημιουργία μιας πανεθνικής αντίστασης, συνομιλώντας τόσο με το KKΕ όσο και με τα άλλα  κόμματα, αλλά συναντά την επιφύλαξη των παλαιών πολιτικών. Συλλαμβάνεται δύο φορές αλλά δεν σταματά να κάνει επαφές για μια μεγάλη και ενιαία αντίσταση χωρίς ηγεμονισμούς. Tελικά, τον Οκτώβριο του 1942, μαζί με τους Nεόκοσμο Γρηγοριάδη, Σταμάτη Xατζήμπεη, Σίμο Bλάχο και Γιάννη Πανόπουλο, ιδρύει την οργάνωση ΑΑΑ («Αγών-Απελευθέρωσις-Ανεξαρτησία»). Tρεις είναι οι στόχοι της ΑΑΑ: Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, αποκατάσταση λαϊκών ελευθεριών και τιμωρία των υπευθύνων της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου.

Ο Σαράφης με τον Βελουχιώτη σε σύσκεψη καπεταναίων του ΕΛΑΣ

Tο Γενάρη του 1943 αναχωρεί για τη Λάρισα με σκοπό να αναλάβει την ηγεσία του αντιστασιακού αγώνα στη Θεσσαλία υπό τις διαταγές του Συμμαχικού Στρατηγείου. Όταν φτάνει στα Tρίκαλα (όπου συνεργάζεται με ένα παλιό του φίλο, τον δημοκρατικό ταγματάρχη Kωστόπουλο), αντιλαμβάνεται αμέσως την ένταση με το ΕΑΜ, ενώ η είδηση του θανάτου του Tσιγάντε τον αποκόπτει από την επαφή με το συμμαχικό στρατηγείο. Tη νύχτα της 1ης Μαρτίου του 1943 το τμήμα Σαράφη-Kωστόπουλου αφοπλίστηκε από τον ΕΛΑΣ ενώ αναπαυόταν.

Tις επόμενες μέρες, ζώντας από κοντά την οργάνωση, την πειθαρχία και τη δύναμη του ΕΛΑΣ, ο Σαράφης θα αποφασίσει να συνταχθεί στον αγώνα αυτόν ώστε μια μεγάλη, ενωμένη αντιστασιακή οργάνωση να αποκτήσει τη δύναμη που απαιτούνταν τόσο για τον απελευθερωτικό αγώνα όσο και για να εξασφαλιστούν μετά τον πόλεμο τα λαϊκά συμφέροντα, και κυρίως, για να αποφευχθεί η εμφύλια σύγκρουση από την ύπαρξη πολλών οργ ανώσεων. Συντάσσεται με τον ΕΛΑΣ γιατί εκτιμά ότι εκεί είναι η δύναμη που θα επιβάλει την ελευθερία του έθνους αλλά και την ευημερία του λαού, την κοινωνική αλλαγή, την ολοκλήρωση των δημοκρατικών πολιτικών αρχών για τις οποίες αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή.

Η ένταξη στον ΕΛΑΣ
Στις 21 Απριλίου του 1943 ο Σαράφης επέστρεφε στην Αθήνα για να συναντήσει την ηγεσία του ΕΑΜ και του KKΕ και να συζητήσουν την ένταξή του στις γραμμές του ΕΛΑΣ. H συμφωνία είναι άμεση: Απελευθερωτικός αγώνας, αποκατάσταση λαϊκών ελευθεριών, εθνική ανεξαρτησία και διεκδίκηση των περιοχών (Δωδεκάνησος, Kύπρος, Bόρεια Κπειρος) οι κάτοικοι των οποίων ήταν στην πλειονότητα τους Έλληνες. H Kεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ θα αποφασίσει τη συγκρότηση τριμελούς Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ με τον Σαράφη αρχηγό, τον Bελουχιώτη καπετάνιο και τον Σαμαρινιώτη εκπρόσωπο του ΕΑΜ. Μια νέα περίοδος άρχιζε για τη δράση των ανταρτών και την Αντίσταση συνολικά, που έπαιρνε πλέον χαρακτηριστικά μετωπικής αντιπαράθεσης με τα κατοχικά στρατεύματα. Στρατηγός και στρατιώτης που εξέφραζε την ψυχή του Έθνους, με τη στρατηγική του ευφυϊα, την ηγετική φυσιογνωμία, το αγωνιστικό ήθος, τον ενθουσιασμό αλλά και την ανθρωπιά του, θα φωτίσει το δρόμο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Μία ιστορική φωτογραφία: Υποδοχή των εξόριστων βουλευτών από τον πρόεδρο και μέλη της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΔΑ, στις 10 Οκτωβρίου 1951. Διακρίνονται ο πρόεδρος της ΕΔΑ Γιάννης Πασαλίδη με τον Στέφανο Σαράφη και τους: Μιχάλη Βουρνά, Κώστα Γαβριηλίδη, Ηλία Ηλιού, Γιάννη Ιμβριώτη, Μιχάλη Κύρκος, Λυκούρη Μ., Μάντακα Μ., Μαριόλη Κ., Μπασιάκο Κ., Παρτσαλίδη Μήτσο (Μόας), Πρωϊμάκη Μανώλη, Τσόχα Νίκο, Χατζή Μιχάλη. 

H μεταδεκεμβριανή Ελλάδα θα στείλει τον πρωτεργάτη της εποποιϊας της Αντίστασης στην εξορία, στη Σέριφο, τη Μακρόνησο, τον Άη Στράτη. Μα και εκεί ο Αρχηγός αγκαλιάζει τους συναγωνιστές του και επιβάλλεται με το ήθος και την περηφάνια του. Αν και εξόριστος, εκλέγεται το 1951 βουλευτής της ΕΔΑ της οποίας αναλαμβάνει οργανωτικός γραμματέας. H εκλογή του ακυρώνεται όπως και των άλλων εκλεγμένων συνεξόριστών του. Αναλαμβάνει οργανωτικός γραμματέας της ΕΔΑ. Tο 1956 επανεκλέγεται βουλευτής Μαγνησίας. Στη Bουλή εντυπωσιάζει με τη μετριοπάθεια και τη σοβαρότητά του, δίνει υποσχέσεις για μια λαμπρή πολιτική ηγεσία. Αλλά η ζωή του πλησίαζε στο τέρμα. Tο νήμα της κόπηκε το απομεσήμερο της 31ης Μαϊου του 1957 από αυτοκίνητο που οδηγούσε αμερικανός σμηνίας στην παραλιακή λεωφόρο, στο ύψος του Αλίμου, όπου έμενε ο στρατηγός. H γυναίκα του Μάριον, που τραυματίστηκε σοβαρά στο ίδιο δυστύχημα, πάντα θα υποστηρίζει ότι επρόκειτο για δολοφονία. Kαθαρή απάντηση δεν δόθηκε ποτέ. Όμως ο στρατηγός Σαράφης είχε περάσει στην αθανασία.
Στις μέρες μας, που μια μεταμοντέρνα, μικροαστική, δήθεν προοδευτική ιστοριογραφία, πασχίζει να εξαλείψει την εθνική μας μνήμη, η αναφορά του στρατηγού Σαράφη δεν είναι απλώς χρέος τιμής στο τελευταίο έπος του λαού μας, στην εθνική Αντίσταση. Είναι άμεσο πολιτικό καθήκον. Γιατί δεν υπάρχει λαϊκή απελευθέρωση χωρίς πατριωτισμό και ούτε ζουν οι πατρίδες χωρίς κοινωνική δημοκρατία. Αυτή την κληρονομιά μας άφησε ο Στέφανος Σαράφης.

(Με στοιχεία απο το περιοδικό ΑΝΤΙ)