Κερδύλλια 1941: Το ομαδικό έγκλημα των ναζί

Πριν 72 χρόνια η σφαγή που άφησε άναυδη την ανθρωπότητα

Τέτοιες μέρες, πριν 72 ακριβώς χρόνια, στις 17 Οκτωβρίου 1941, διαπράττονταν ένα από τα πιο φριχτά εγκλήματα των Ναζί στην Ελλάδα: Η σφαγή 222 κατοίκων των χωριών Άνω και Κάτω Κερδύλλια του νομού Σερρών, που υπήρξε η πρώτη ομαδική δολοφονία, το πρώτο πογκρόμ των Γερμανών Χιτλερικών στη χώρα μας.

Η Σφαγή των Κερδυλλίων, όπως έμεινε στην Ιστορία, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες γνωστές ανθρώπινες τραγωδίες κατά την διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα. Ένα τερατώδες έγκλημα, που κατέδειξε  το αληθινό πρόσωπο του ναζισμού και του φασισμού. Του τερατουργήματος εκείνου, που βύθισε την ανθρωπότητα στον όλεθρο, τη δυστυχία, την καταστροφή και τον ανείπωτο πόνο. 

 

Το σημείο όπου έγιναν οι εκτελέσεις

Να χτυπηθεί το κίνημα Αντίστασης

Ήταν οι εποχή που οι χιτλεροφασίστες κατακτητές των ορδών του Γ΄Ράϊχ, άρχισαν να  παίρνουν σκληρά μέτρα, για να χτυπήσουν στη γέννηση του το ανερχόμενο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης και τις πρώτες ένοπλες αντιστασιακές ανταρτοομάδες που σχηματίστηκαν στη Μακεδονία. Έτσι προχώρησαν στις πρώτες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και τις πρώτες ομαδικές εκτελέσεις αμάχων για παραδειγματισμό.

Το καλοκαίρι του 1941, προς τα τέλη Ιουλίου, μετά από απόφαση της Εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης «Ελευθερία», που είχε δημιουργηθεί στη Θεσσαλονίκη, με πρωτοβουλία του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, κάνει την εμφάνισή της στην περιοχή μεταξύ της Νιγρίτας και του όρους Κερδύλλιο, η πρώτη οργανωμένη ελληνική αντάρτικη ομάδα, υπό την ονομασία « Οδυσσέας Ανδρούτσος».

Από εδώ πέρασαν οι ναζί: Τα πάντα κατεστραμμένα

Αρχηγός της, θα είναι αρχικά ο έφεδρος λοχίας Στέργιος Μουδιώτης από την Ευκαρπία Σερρών και στη συνέχεια ο δάσκαλος Θανάσης Γκένιος, με το ψευδώνυμο «Λασσάνης», από την Ηράκλεια Σερρών. Ο πυρήνας της ομάδας αποτελούνταν από περίπου είκοσι άτομα από τα χωριά Ευκαρπία, Αηδονοχώρι, Μαυροθάλασσα, Κερδύλλια και Σιτοχώρι, πολύ γρήγορα όμως έφτασε τους 75 άντρες.

Ένα μήνα αργότερα, δημιουργείται ανάλογη ανταρτοομάδα στην περιοχή του Κιλκίς, υπό την ονομασία «Αθανάσιος Διάκος», με αρχηγό τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Χρήστο Μόσχο, από την Άθυτο Χαλκιδικής και υπαρχηγό τον Γιάννη Καριοφύλλη από τα Άνω Πορρόϊα Σερρών.

Η πρώτη συνδυασμένη επιχείρηση, που θα πρέπει να προκάλεσε ανησυχία στους Γερμανούς κατακτητές, ήταν αυτή της 27ης Σεπτεμβρίου, όταν οι αντάρτες του «Οδυσσέα Ανδρούτσου», πιάνοντας τους χωροφύλακες κυριολεκτικά στον ύπνο, κατάφεραν να καταλάβουν τον αστυνομικό σταθμό  Ευκαρπίας, από όπου πήραν αρκετό οπλισμό.

Κυκλώνονται τα Κερδύλλια

Προσπαθώντας να συντρίψουν αυτή την ανταρτική δραστηριότητα αλλά και να καταπνίξουν το κίνημα Αντίστασης που είχε αρχίσει να δημιουργείται στην περιοχή, οι Γερμανοί, κύκλωσαν τα ξημερώματα της 17ης Οκτωβρίου 1941 τα χωριά Ανω και Κάτω Κερδύλλια της περιοχής Νιγρίτας του Νομού Σερρών, όπου ήταν η κύρια βάση της ανταρτοομάδας «Οδυσσέας Ανδρούτσος», μετά και από έγγραφο που είχε στείλει ο διορισμένος από τη δικτατορία Μεταξά πρόεδρος της κοινότητας, αναφέροντας την παρουσία των ανταρτών γύρω από τα δύο χωριά.

Το μνημείο όπου αναγράφονται τα ονόματα των θυμάτων

Στην επιχείρηση κατά των κατοίκων των Κερδυλλίων, πήραν μέρος δύο λόχοι του 220ου Τάγματος Σκαπανέων της Βέρμαχτ με δύναμη 250 ανδρών υπο τις διαταγές των λοχαγών Βέντλερ (Wendler) και Σράινερ. Οι άνδρες της δύναμης αυτής, θέλοντας να αιφνιδιάσουν τους κατοίκους, άφησαν τα αυτοκίνητα τους μακριά από τα δύο χωριά και βάδισαν προς αυτά με τα πόδια, κυκλώνοντάς τα, ώστε να μην μπορεί να ξεφύγει κανείς.

Φτάνοντας στα δύο χωριά οι ναζί κατακτητές, συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους, ξεχώρισαν τους άρρενες από 15- 60 χρόνων, συνολικά 222 άτομα, τους έβαλαν να σκάψουν ομαδικό τάφο και τους εκτέλεσαν μπροστά στους δικούς τους. Στη συνέχεια έκαψαν όλα τα σπίτια των δύο χωριών. Εξαιρέθηκαν από την εκτέλεση μόνο δεκαεπτά άτομα άνω των εξήντα ετών, μεταξύ των οποίων ο ιερέας, ο δάσκαλος και ο δασοφύλακας, που χρησιμοποιήθηκαν μετά το τέλος των εκτελέσεων για την ταφή των νεκρών.

 

παντού πτώματα σπαρμένα από τους ναζί

Επιδρομή και στα άλλα χωριά της Νιγρίτας

Όταν οι Ναζί δήμιοι τελείωσαν το «θεάρεστο» έργο τους, εξαφανίζοντας από το χάρτη τα Άνω και Κάτω Κερδύλλια μαζί με τους κατοίκους τους, οργάνωσαν στη συνέχεια επιδρομές και σε άλλα χωριά της επαρχίας Νιγρίτας, όπου με βάση τους καταλόγους, που τους είχε δώσει η χωροφυλακή, ενήργησαν συλλήψεις και έκαψαν τα σπίτια των κατοίκων, για τους οποίους είχαν υπόνοιες ότι ήταν κομμουνιστές.

Στις 2 Νοεμβρίου, στην γερμανόφιλη εφημερίδα «Νέα Ευρώπη», που εκδίδονταν στη Θεσσαλονίκη, θα δει το φως της δημοσιότητας η παρακάτω, σχετική με την εκτέλεση των κατοίκων των Κερδυλλίων, ανακοίνωση της Γερμανικής Διοίκησης: «Εις τα βουνά δυτικώς του Στρυμόνος δρα από εβδομάδων μία κομμουνιστική συμμορία απαρτιζόμενη από κατοίκους των πέριξ χωρίων και επιδιδόμενη εις την ληστείαν των πλουσίων χωρικών της περιοχής όπως προσποριστεί χρηματικά μέσα, τη σύλληψιν Ελλήνων αστυνομικών προς αφαίρεση των όπλων των και δι' αυτών τον φόνον Γερμανών στρατιωτών... Περί τα τέλη Σεπτεμβρίου εδολοφονήθησαν εις θέσιν Λαχανά 2 Γερμανοί στρατιώται και προ ημερών εγένετο απόπειρα εναντίον του γερμανικού στρατού, με αποτέλεσμα το φόνο δύο Γερμανών ναυτών και τον βαρύ τραυματισμόν ενός άλλου εις Καλόκαστρον. Εν συνεχεία διά των παρά του γερμανικού στρατού ληφθέντων μέτρων κατεστράφησαν παρ' αυτού τα χωριά Ανω και Κάτω Κερδύλλια, οι κάτοικοι των οποίων αποδεδειγμένως ανήκον εις την εν λόγω συμμορία τροφοδοτούντες και υποστηρίζοντες ταύτην παντοιοτρόπως».

Σήμερα στη θέση των δύο χωριών υπάρχουν μόνο ερείπια. Σώζονται ύστερα από αναπαλαίωση η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων στα Άνω Κερδύλλια και η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στα Κάτω Κερδύλλια. Στους τόπους εκτέλεσης, έγιναν το 1950 δύο μικρά κενοτάφια, ενώ το 1978, στήθηκε μνημείο προς τιμή των θυμάτων της σφαγής στη διασταύρωση των Άνω και Κάτω Κερδυλλίων. Τέλος το 1998 με Προεδρικό Διάταγμα η κοινότητα Νέων Κερδυλλίων χαρακτηρίστηκε μαρτυρική πόλη.