Αλλάζει όψη η ιστορική πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης

Αλλάζει σύντομα όψη η ιστορική Πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης, καθώς μετά την απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και τις πρόσφατες αντιδράσεις για το πάρκινγκ, ο δήμος Θεσσαλονίκης προχωρά στην ανάθεση της μελέτης ανάπλασης της. Η νέα πλατεία θα διαθέτει υπόγειο πάρκινγκ, ενώ στην επιφάνειά της θα στηθεί μνημείο του Ολοκαυτώματος σε ένδειξη μνήμης και τιμής για τους 50.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης που εξοντώθηκαν από τους Ναζί κατακτητές.

Όπως γράφει η Voria.gr, με φόντο την απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης για την πλατεία Ελευθερίας και τις πρόσφατες αντιδράσεις για το πάρκινγκ, η δημοτική αρχή προχωρά στην ανάθεση της μελέτης ανάπλασης της πλατείας στη σύμπραξη των μελετητικών γραφείων Θεμιστοκλή Χατζηγιαννόπουλου και Κωνσταντίνου Χαραλαμπίδη, που κέρδισαν το 1ο Βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό του δήμου.

Η εισήγηση από την αντιδημαρχία Αστικού Σχεδιασμού έρχεται εκτάκτως στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου την Δευτέρα προκειμένου να πάρει το πράσινο φως και να δρομολογηθούν οι διαδικασίες.

Βάσει της προκαταρκτικής μελέτης που πήρε το 1ο βραβείο στο πλαίσιο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού προσχεδίων για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας, προβλέπεται ότι θα συμπεριληφθεί και η μελέτη βιωσιμότητας για την κατασκευή διώροφου υπόγειου πάρκινγκ. Επίσης, προβλέπεται ότι το μνημείο του Ολοκαυτώματος θα παραμείνει ή θα μεταφερθεί σε άλλη θέση που θα το αναδεικνύει περισσότερο.

Σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο Ανδρέα Κουράκη, σε ένα χρόνο περίπου αναμένεται να έχει ο δήμος στα χέρια του μια πλήρη μελέτη εφαρμογής, προκειμένου να προχωρήσει στη δημοπράτηση του έργου. Ο κ. Κουράκης υπογραμμίζει στη Voria.gr ότι «το έργο θα δημοπρατηθεί με σύμβαση παραχώρησης, θα είναι δηλαδή αυτοχρηματοδοτούμενο. Οι εργολάβοι που θα πάρουν μέρος στο διαγωνισμό για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας, θα αξιοποιήσουν για δικό τους λογαριασμό και θα έχουν για κάποια χρόνια την εκμετάλλευση του υπόγειου πάρκινγκ», για να συμπληρώσει: «Έτσι δίνουμε μια λύση για το πού θα βρούμε τα λεφτά για να γίνει το έργο. Εμείς υλοποιούμε τη δέσμευση ότι το ταχύτερο δυνατόν θα αναθέσουμε τη μελέτη και θα προχωρήσουμε στην εξεύρεση του τρόπου κατασκευής».

Ο ενδεικτικός προϋπολογισμός του έργου, με βάση την πρόταση του 1ου βραβείου, ανέρχεται σε 2.350.000 ευρώ για το σύνολο της περιοχής μελέτης, χωρίς όμως να συμπεριλαμβάνεται το κόστος κατασκευής υπόγειου χώρους στάθμευσης.

Πώς θα διαμορφωθεί η πλατεία Ελευθερίας

Το ηλιακό ρολόι και η δημόσια υπαίθρια οθόνη, η ανάδειξη του βυζαντινού τείχους και τα επιδαπέδια φωτιστικά σώματα είναι μεταξύ των στοιχείων που συμβάλλουν στην αλλαγή εικόνας στην πλατεία Ελευθερίας.

«Η μελέτη επιτυγχάνει μια ισορροπημένη σχέση της πλατείας με το αστικό περιβάλλον, εξασφαλίζοντας την ενοποιημένη αντίληψη του χώρου ως πλατεία, προτείνοντας τη διαμόρφωση της σε ένα ενιαίο επίπεδο και συνδυάζοντας τη χρήση μαλακών και σκληρών υλικών που αποκλιμακώνονται το ένα μέσα στο άλλο, ενισχύει τη θεατρικότητα της πλατείας στη σχέση της με τη θάλασσα, αναδεικνύει την παρουσία του παραθαλάσσιου τείχους και επιτυγχάνει μια ενδιαφέρουσα αναφορά του ιστορικού διωγμού των Εβραίων με την κατασκευή ενός «κοσμικού» ρολογιού, ενώ παράλληλα δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά του χώρου, στο πράσινο, στον ηλιασμό και στον αερισμό, ενώ τα υφιστάμενα υψηλά δένδρα εμπλουτίζονται και αντιμετωπίζονται ως βασικό δομικό στοιχείο της λύσης» επισημαίνεται στην εισήγηση του κ. Κουράκη.

Η πρόταση των μελετητών αποσκοπεί στη δημιουργική ανάδειξη του σημαντικότατου ιστορικού φορτίου που ενυπάρχει στον χώρο και παράλληλα στη μετατροπή της σε μια πραγματική ελκυστική πλατεία για τους πολίτες. Επιχειρεί να αναδείξει την εγκλωβισμένη και ξεχασμένη ιστορικότητα του χώρου με χειρισμούς εύληπτους κατανοητούς και χρηστικούς. Συγκεκριμένα:

Το «ηλιακό ρολόι» και η υπαίθρια οθόνη

Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες, η ανάδειξη των ιστορικών γεγονότων της πλατείας υλοποιείται με ένα χειρισμό «μεγαλύτερο» από ένα μνημείο ή μια επιγραφή. «Η κοσμικής διάστασης υπόμνησή τους πραγματοποιείται μέσω μιας στήλης που λειτουργεί ως «επιλεκτικό ηλιακό ρολόι» επιτρέποντας στις ακτίνες του ηλίου  να στοχεύουν αποκλειστικά και με απόλυτη ακρίβεια (μέρας και ώρας) σημεία (μνημεία των ιστορικών γεγονότων) που επισημαίνονται στο δάπεδο της πλατείας.
Ταυτόχρονα αυτή η εγκατάσταση είναι μια δημόσια υπαίθρια οθόνη (φωτεινός πίνακας τεχνολογίας led - info board) που διαρκώς παρέχει πληροφορίες για τα τρέχοντα γεγονότα της πόλης. Με αυτόν τον τρόπο η εγκατάσταση «παραμένει» ένα πιστό εργαλείο επισήμανσης της ιστορίας σε χρόνο παρελθόντα, παρόντα και μέλλοντα» σημειώνεται στη μελέτη.

Το βυζαντινό τείχος

Αποτελούσε το όριο μεταξύ της πόλης (στεριάς) και θάλασσας βρίσκεται σήμερα κάτω από την επιφάνεια του χώρου. Οι μελετητές προτείνουν την ανάδειξή του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η πλατεία μετατρέπεται σε αρχαιολογικό χώρο, αλλά αντίθετα η πλατεία θα διατηρήσει τον ενιαίο χαρακτήρα της. «Μετά την αρχαιολογική έρευνα τεκμηρίωση και συντήρηση του καλύπτεται με βατή κατασκευή. Από την κατασκευή αυτή αναρτώνται ειδικώς σχεδιασμένα ορθογωνικά «περισκόπια» που με μηχανικώς περιστρεφόμενα είδωλα παρουσιάζουν το τείχος στους ενδιαφερόμενους επισκέπτες έτσι όπως ακριβώς» σημειώνεται στην πρόταση.

Τα φωτιστικά σώματα

Η αρχική πλατεία καταλάμβανε ένα μικρό μόνο τμήμα του σημερινού ελεύθερου χώρου, αποτελώντας στην ουσία μια διερεύνηση της οδού Ελ. Βενιζέλου στην κατάληξη της στη θάλασσα. Το υπόλοιπο τμήμα του χώρου αυτού αποτελούσε τμήμα του αστικού ιστού της πόλης.

Στην πρόταση η υπόμνηση του γεγονότος αυτού υλοποιείται με την τοποθέτηση επιδαπέδιων φωτιστικών σωμάτων που ακολουθούν με ακρίβεια τις αρχικές χαράξεις των δρόμων και των κτηρίων. Τα ενδοδαπέδια φωτιστικά σώματα τύπου «walk over» δημιουργούν με τη στοχευμένη δέσμη τους ένα «φωτεινό πέπλο» πάνω από τον χώρο της πλατείας. Συμπληρωματικά χρησιμοποιούνται φωτιστικά σώματα σε στύλους  που τοποθετούνται επίσης στο περίγραμμα των παλιών οικοδομικών τετραγώνων της πλατείας και ως στόχο έχουν την περαιτέρω επιθυμητή διάχυση του τεχνητού φωτισμού.

Το πράσινο

Σύμφωνα με τους μελετητές, το πράσινο γίνεται κεντρικό στοιχείο της πλατείας, το οποίο θα συμβάλει και στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής. Προτείνεται η δημιουργία μιας συστάδας δέντρων, φυλλοβόλων και αειθαλών, στο δάπεδο συνδυασμό χώματος και παλαιωμένων κυβόλιθων, και στα διάκενα μεταξύ των κυβόλιθων γίνεται σπορά είτε με γκαζόν, είτε με άγρια λουλούδια.

Επίσης σύμφωνα με την πρόταση, «όλες οι ισχύουσες και προτεινόμενες πεζοδρομήσεις στην ευρύτερη περιοχή μελέτης (Οδός Ρογκότη, Οδός Καλαποθάκη κτλ) θα αποκτήσουν ουσιαστικό νόημα συμμετέχοντας σε ένα ολοκληρωμένο δίκτυο πεζοδρόμων που θα αναδεικνύει τον δημόσιο χώρο της πόλης». Όπως αναφέρουν οι μελετητές, «η «νέα» Πλατεία Ελευθερίας αφήνει ανοιχτό για το μέλλον το ενδεχόμενο πεζοδρόμησης των δυο οδών παραπλεύρως της ( Ελ. Βενιζέλου και Ι. Δραγούμη).

Το πρώτο βραβείο απέσπασε η μελέτη των αρχιτεκτόνων μηχανικών Θεμιστοκλή Χατζηγιαννόπουλου και Κωνσταντίνου Χαραλαμπίδη. Σύμβουλοι της αρχιτεκτονικής μελέτης ήταν οι Εδουάρδο Κάστρο, Παναγιώτης Τζώνος και Ιωάννης Μέγας, ενώ συνεργάστηκαν ο μηχανολόγος μηχανικός Δημήτρης Μακρής, η γεωπόνος Παναγιώτα Κούλαλη και στις ψηφιακές απεικονίσεις ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Πετρόπουλος.