ΥΜΑΘ: Ένα υπουργείο «εορτών και πανηγύρεων»

Το διοικητήριο, που στέγαζε παλιότερα τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας και αργότερα το 
ΥΜΑΘ, κτίστηκε το 1891 από τον αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι σε εκλεκτικιστικό ρυθμό

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Τις τελευταίες ώρες, μετά την ανακοίνωση του νέου κυβερνητικού σχήματος υπό τον Αλέξη Τσίπρα, διάφορα νεοδημοκρατικά στελέχη, εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενα, εκτοξεύουν μύδρους κατά της κυβέρνησης, ότι υποβαθμίζει το υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, ορίζοντας υφυπουργό να προίσταται. Διαφωνούμε κι εμείς με την κυβέρνηση για το ζήτημα αυτό. Καθώς θεωρούμε ότι θα έπρεπε όχι απλώς να υποβαθμίσει, αλλά να καταργήσει τελείως το ΥΜΑΘ. Μια και από συστάσεώς του, λειτουργεί αποκλειστικά και μόνο για… γιορτές και πανηγύρια.

Πριν αρκετό καιρό, θαρρώ πως ήταν το καλοκαίρι του 2012, ο  δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, είχε εκφράσει δημόσια την αντίθεση του στη συνέχιση λειτουργίας του συγκεκριμένου υπουργείου, έτσι όπως λειτουργεί, χωρίς διόλου αρμοδιότητες παρά μόνο για να εξυπηρετεί το πελατειακό σύστημα και να «βολεύει» κάποια στελέχη του κόμματος που κάθε φορά βρίσκεται στην εξουσία.

Κι όμως, τα στελέχη της Ν.Δ. που κάνουν λόγο για υποβάθμιση του ΥΜΑΘ, ισχυρίζονται πως τάχα… «η νέα κυβέρνηση επί της ουσίας ακυρώνει το επενδυτικό και αναπτυξιακό έργο που φέραμε εις πέρας»! Ποιο «έργο»; Ποιες «επενδύσεις»; Ποια «ανάπτυξη»;

Θυμίζει ανέκδοτο, το να μιλάει κανείς για ανάπτυξη και επενδύσεις σε μία Βόρεια Ελλάδα, που είναι σήμερα πρωταθλήτρια της αποβιομηχάνισης και της ανεργίας. Πρωταθλήτρια στη φυγή των νέων μας στα ξένα. 

Σε μία Μακεδονία και Θράκη, που είναι εντελώς αποκλεισμένη ακτοπλοϊκά εδώ και πολλά χρόνια, με ελάχιστες αεροπορικές συνδέσεις με το εξωτερικό, με το σιδηροδρομικό της δίκτυο να λειτουργεί σε συνθήκες 19^ου αιώνα, με ανύπαρκτη σχεδόν προβολή των αρχαιολογικών της θησαυρών και των τουριστικών της δυνατοτήτων. Τι έκανε για τα τεράστια αυτά θέματα το υπουργείο και οι υπουργοί Μακεδονίας-Θράκης των κυβερνήσεων της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ; Μια τρύπα στο νερό.

Δεν άρθρωσαν ούτε λέξη όταν εγκατέλειπαν τη Θεσσαλονίκη, όπου είχαν την έδρα τους σημαντικοί Ευρωπαϊκοί θεσμοί όπως η «Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ανασυγκρότησης» και το «Σύμφωνο Σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη».  Δεν έκαναν το παραμικρό όταν απομακρύνονταν από την περιοχή για την Αθήνα οργανισμοί όπως το ΕΛΟΓΑΚ  και το ΕΘΙΑΓΕ. Δεν αντέδρασαν όταν έκλεινε η Υπηρεσία Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Θεσσαλονίκης και οι αξιωματικοί της μετατίθονταν στην Αθήνα. Είδαν με απάθεια να υποβαθμίζεται, τείνοντας να εξαφανιστεί το Χρηματιστηριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Δεν αντέδρασαν όταν το περιβόητο ΤΑΙΠΕΔ άρπαζε ακίνητα-φιλέτα από την τοπική αυτοδιοίκηση για να ξεπουλήσει όσο-όσο, το ίδιο που πήγε να κάνει με το νερό, ενδεχομένως και με τον αέρα που αναπνέουμε.

Δικαιολογημένα λοιπόν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, για να ανατρέξουμε και πάλι σε δηλώσεις του Γιάννη Μπουτάρη, παρατηρούσε σκωπτικά: «Δεν κάνει τίποτα το ΥΜΑΘ! Αιωρείται. Δεν έχει καμία πραγματική εξουσία. Πάμε Καβάλα μέσω Τιράνων. Μήπως θα άξιζε τον κόπο να καταργηθεί;».

Εκατό χρόνια απραξίας

Στα 102 χρόνια από τη δημιουργία του, το υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης (ΥΜΑΘ), δεν είχε ούτε αρμοδιότητες, αλλά ούτε και χρήματα, αν εξαιρέσει κανείς τα περιβόητα «μυστικά κονδύλια» που διαχειρίζονταν την περίοδο του ψυχρού πολέμου και της αντικομμουνιστικής υστερίας για τον εκμαυλισμό συνειδήσεων. Γι’ αυτό και δικαιολογημένα είχε μείνει στη συνείδηση των Βορειοελλαδιτών ως υπουργείο… «εορτών και πανηγύρεων».

Η Γενική Διοίκηση Μακεδονίας
Για να δούμε λίγο την ιστορία του, «πρόγονος» του ΥΜΑΘ, ήταν η Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, που είχε δημιουργηθεί αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στις 26 Οκτωβρίου 2012, με πρώτο Γενικό Διοικητή τον Κωνσταντίνο Ρακτιβάν. Αντίστοιχες διοικήσεις υπήρχαν και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Καθώς, όμως σημειώνονταν αλληλοεπικαλύψεις ανάμεσα στις τότε διορισμένες νομαρχίες και στις γενικές διοικήσεις, οι τελευταίες καταργήθηκαν εκτός της Βόρειας Ελλάδας, λόγω των ιδιαιτεροτήτων που επικρατούσαν στην περιοχή.

Στην περίοδο της Μεταξικής δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου 1936, η Γενική Διοίκηση Μακεδονίας χρησιμοποιήθηκε ως προπαγανδιστικός μηχανισμός του καθεστώτος και διοργανωτής των εκδηλώσεων για τον «πρώτο εργάτη», τον «πρώτο αγρότη» Μεταξά και τη νεολαία του, την ΕΟΝ. Ένας μηχανισμός που τέθηκε αμέσως στην υπηρεσία των Γερμανών κατακτητών, μόλις οι ναζί πάτησαν το πόδι τους στη Θεσσαλονίκη, στις 9 Απριλίου 1941. Με τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας, Βασίλειο Σιμωνίδη να πρωτοστατεί στην προσφορά υπηρεσιών προς τους χιτλερικούς δημίους αλλά και την καταστροφή του ιστορικού εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης. Και τον διάδοχό του, Αθανάσιο Χρυσοχόου, μέγα κομμουνιστοφάγο, να συνεργάζεται στενά με τους κατακτητές, προβάλλοντας ως άλλοθι την πατριδοκαπηλεία και τον …. «κομμουνιστικό κίνδυνο». Πολλά από τα έγγραφα που αποστέλλονταν από νομαρχίες, δήμους και κοινότητες στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, διαβιβάζονταν στη συνέχεια στη Γκεστάπο «δια τα περαιτέρω». Έτσι αφανίστηκαν τα Κερδύλλια από τους Ναζί, έτσι εκτελέστηκαν δεκάδες πατριώτες στη Βόρεια Ελλάδα.
Αργότερα, η Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, μετατράπηκε σε υπουργείο Βορείου Ελλάδος με νόμο του 1955. Με τον συγκεκριμένο νόμο συστήθηκε για πρώτη φορά θέση υπουργού Βόρειας Ελλάδας, χωρίς όμως να προβλέπεται μια ολοκληρωμένη υπηρεσία με σαφείς αρμοδιότητες. 
Από τη δεκαετία του ΄80 και μετά, έγιναν πολλές προσπάθειες για να αποκτήσει ταυτότητα και ρόλο το υπουργείο. Δόθηκε η αίσθηση του προγραμματισμού, του συντονισμού και του σχεδιασμού έργων και κυρίως στην υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Πάντα όμως η δραστηριότητά του συνίστατο στην εξυπηρέτηση των μικροκομματικών και παραταξιακών συμφερόντων των κομμάτων ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. που εναλλάσσονταν στην εξουσία. 

Η μετονομασία   
Το 1988, επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου, μετονομάσθηκε το υπουργείο σε Μακεδονίας - Θράκης για λόγους εθνικούς, καθώς την εποχή εκείνη βρίσκονταν σε έξαρση το σκοπιανό. Ωστόσο η κυβέρνηση, κι εκείνη και οι επόμενες, παρά τις τυμπανοκρουσίες και τις μεγαλόστομες διακηρύξεις, το άφησε χωρίς αρμοδιότητες, χωρίς πόρους, με τους εκάστοτε υπουργούς και γενικούς γραμματείς να περιφέρονται στην Αθήνα από υπουργείου εις υπουργείο, μήπως και αποσπάσουν κανένα ξεροκόμματο.  
Ο ρόλος του στο εξής ήταν στην ουσία τού «αντιπροσώπου» της κυβέρνησης στη Βόρεια Ελλάδα σε επετειακές εκδηλώσεις, σε καταθέσεις στεφάνων και πανηγυρισμούς, χωρίς αποφασιστικές αρμοδιότητες, χωρίς εκτεταμένες και διαρθρωμένες διοικητικές υπηρεσίες στη διάθεσή του και με το σύνολο του προσωπικού του «εξ αποσπάσεως».