Ειδομένη: «Εμείς, τι μπορούμε να κάνουμε;»

Του Γιώργο Τσιάκαλου* 

Από προχθές ο αριθμός των προσφύγων στην Ειδομένη έχει υπερτριπλασιαστεί. Από 2.500 σε περίπου 8.000 σήμερα. Ο αστυνομικός, με τον οποίον μιλώ, τους ανεβάζει σε 9.000. Η γραμμή των ανθρώπων που ξαπλώνουν δίπλα στο δρόμο εκτείνεται πια από το χωριό της Ειδομένης έως το σημείο διέλευσης προς την ΠΓΔΜ. Και συνεχώς έρχονται κι άλλοι.

Η δουλειά των οργανώσεων και των εθελοντών/τριών γίνεται όλο και δυσκολότερη. Χρειάζονται πολύ περισσότεροι άνθρωποι για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα. Και φυσικά είναι απαραίτητη ακόμη μεγαλύτερη υλική βοήθεια.

Συναντώ ένα νέο άνθρωπο (κρίμα που δεν ρώτησα τ' όνομά του) που ήλθε από μόνος του να βοηθήσει. Έφερε μαζί του ένα ολόκληρο ρολό με μαύρες σακούλες και σιωπηλός μαζεύει σκουπίδια. Μια σακούλα μετά την άλλη, ώρες ολόκληρες. Μόνος του, χωρίς να είναι μέλος κάποιας «συλλογικότητας». 

Γνωρίζω βέβαια ότι με τις έννοιες «αλληλεγγύη» και «εθελοντική εργασία» οι περισσότεροι/ες συνδέουν άλλες δραστηριότητες κι όχι το μάζεμα σκουπιδιών. Όμως η αλήθεια είναι ότι ιδιαίτερα σ’ αυτές τις ακραίες συνθήκες απόλυτης φτώχιας και απελπισίας η διατήρηση ενός καθαρού χώρου δεν προστατεύει μόνον από αρρώστιες – εμποδίζει κυρίως τη διολίσθηση των ανθρώπων σε μια κατάσταση παραίτησης από το αυτονόητο δικαίωμα σε μια ανθρώπινη και πολιτισμένη ζωή. Γι αυτό η συλλογή των σκουπιδιών είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που φαντάζει σε μια πρώτη ματιά. 

Ζητούμε από το νεαρό να συμμετάσχουμε στη δουλειά του, μια κι εμείς –σε αντίθεση μ’ εκείνον- δεν είχαμε τη διορατικότητα, ούτε γάντια να φέρουμε μαζί μας ούτε σακούλες. Μας προσφέρει από τα δικά του υλικά, κι έτσι αφιερωνόμαστε κι εμείς στο ίδιο έργο. Βέβαια, τελικά η Sigrid τα κατάφερε πολύ καλύτερα από μένα - τόσες δεκαετίες δασκάλα, μέσα σε λίγα λεπτά είχε γύρω της μια ολόκληρη ομάδα αγοριών, προσφυγόπουλων ηλικίας δημοτικού σχολείου, που, με ζήλο και φανερή τη χαρά στα πρόσωπά τους, καθάρισαν όλη την περιοχή τους!

Εντωμεταξύ και τα υπόστεγα, για τα οποία κυρίως είχαμε έρθει, στήθηκαν από τον Αντώνη (αλβανό εργάτη, γείτονά μας στην Τούμπα, που δεν ξεχνάει τις δικές του εμπειρίες πριν είκοσι πέντε χρόνια, και αισθάνεται ίσως καλύτερα από πολλούς άλλους τι σημαίνει να βρίσκεσαι στο δρόμο αναζητώντας τη δυνατότητα να φτιάξεις μια καινούρια ζωή μακριά από την πατρίδα σου, γι’ αυτό εθελοντής κι αυτός μαζί μας) και τον Σάκη, μαζί με πρόσφυγες από το Ιράκ και τη Συρία. Η ομάδα των τελευταίων έχει σκοπό να φτάσει στη Φιλανδία, όπου βρίσκεται ήδη ο αδελφός ενός από αυτούς. Τους πληροφορώ για τη χθεσινή δήλωση του πρωθυπουργού αυτής της χώρας ότι προσφέρει σε πρόσφυγες το σπίτι του στο οποίο δεν διαμένει τώρα. Φωτίζονται τα πρόσωπά τους. Στον Πειραιά είχαν φτάσει προερχόμενοι από τη Κω.

Την Τρίτη το πρωί θα καταφτάσει μια ομάδα γιατρών από την Ελβετία, που συνεργάζονται με τους Γιατρούς του Κόσμου, με μια ολοκληρωμένη ιατρική μονάδα. Η παρουσία τους θα βοηθήσει πολύ, καθώς είναι μεγάλος ο αριθμός των ανθρώπων που χρειάζονται επειγόντως ιατρική περίθαλψη.

Κι επειδή πολλοί ρωτούν «εμείς, τι μπορούμε να κάνουμε;» απαντώ: 

Εφόσον έχετε χρόνο και μένετε στη γύρω περιοχή, δηλαδή μέχρι Θεσσαλονίκη, μπορείτε να έρθετε και να βοηθήσετε –τρόποι υπάρχουν, ακόμη και εάν είναι τόσο «πεζοί» όπως η συλλογή σκουπιδιών. Φυσικά, και άλλες δουλειές περιμένουν εκεί. Η Ομάδα των Εθελοντών του Κιλκίς διακρίνεται για την αποτελεσματικότητά της, και πιστεύω ότι θα είναι πρόθυμη να δώσει και σε άλλες ομάδες, που θα σχηματιστούν τώρα, τη δική της τεχνογνωσία.

Και πράγματα είναι σημαντικά, όπως σαπούνι, βρεφικά είδη και, γενικά, είδη υγιεινής. Ο ίδιος θεωρώ ότι μικρές σκηνές είναι πολύ σημαντικές. Αυτές των τριών ατόμων, που είναι σχετικά φτηνές, παρέχουν προστασία από τις βροχές (που θα έλθουν τις επόμενες ημέρες), και παρέχουν επίσης ένα μικρό προσωπικό ιδιωτικό χώρο, που είναι συστατικό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Αύριο θα γράψω ξανά, και θα δώσω κάποιες πληροφορίες για τις οργανώσεις, στις οποίες μπορείτε να στείλετε πράγματα. Με ονόματα και τηλέφωνα.

Ο ίδιος θα βρίσκομαι στην Ειδομένη αύριο, Τρίτη.

Από το χωριό της Ειδομένης ξεκινούν πια οι ομάδες των προσφύγων που "κατασκηνώνουν" (τρόπος του λέγειν, καθώς οι περισσότεροι/ες δεν έχουν σκέπη από πάνω τους). Θα περιμένουν τουλάχιστον τρεις μέρες μέχρι να έλθει η σειρά τους να διαβούν τα σύνορα.

Ψάχνοντας να βρουν σκιά ακουμπούν στους τοίχους των σπιτιών που τις μεσημερινές ώρες προσφέρουν αυτήν την πραγματικά ζωοφόρα "πολυτέλεια". Ευτυχώς, από τους κατοίκους δεν υπάρχουν αρνητικές αντιδράσεις. Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να μην επιτρέψουμε την αλλαγή αυτού του κλίματος.

Το έργο των εθελοντών/τριών έχει δυσκολέψει πολύ. Χρειάζονται περισσότεροι βοηθοί για να μπορέσει να διεξαχθεί ακόμη κι αυτή η διανομή τροφίμων -με αποτελεσματικό τρόπο και ταυτόχρονα χωρίς προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σε άλλες χώρες υπάρχουν υποδομές γι' αυτή τη δουλειά, υπάρχει περισσότερο προσωπικό και υπάρχει τεχνογνωσία. Σ' εμάς υπάρχουν ανιδιοτέλεια, αφοσίωση και θέληση. Εκείνα των άλλων χωρών λείπουν σε μεγάλο βαθμό. Τις επόμενες ημέρες πρέπει να τα αποκτήσουμε κι αυτά, και να τα χρησιμοποιήσουμε.

Κατάφεραν να πάρουν λίγα τρόφιμα...

Όταν είδα έτοιμο το πρώτο υπόστεγο ένοιωσα φοβερή απογοήτευση. Αυτό ήταν όλο που σχεδιάσαμε και κάναμε; Όμως η ταχύτητα με την οποία άνθρωποι διαγκωνίστηκαν για να πάρουν μια θέση κάτω από αυτό, μου υπενθύμισε ποιες είναι είναι οι στοιχειώδεις ανάγκες στην πορεία ενός/μιας πρόσφυγα.

Σκουπίδια παντού...

Όταν είδα το πρώτο υπόστεγο, ένιωσα μεγάλη απογοήτευση

Έχοντας την επαφή με τους ανθρώπους εκείνη τη στιγμή, την ικανοποίησή τους και τη χαρά τους, και τις φωνές γύρω σου δεν συνειδητοποιείς πόσο άφιλο είναι το περιβάλλον, ιδιαίτερα για οικογένειες με βρέφη. Βλέποντας τώρα τη φωτογραφία η ψυχή μου πλημμυρίζει από λύπη, αισθάνομαι ένα κενό μέσα μου. Κι όμως μεθαύριο θα κάνουμε κι άλλα υπόστεγα στον ίδιο χώρο. Μακάρι ο στρατός (που ο κ. Καμένος τον ήθελε να "προστατεύει την πατρίδα" από αυτούς τους "εισβολείς") να ερχόταν και να έστηνε κάποια αντίσκοινα, όπως αυτά που βρίσκονται για δική του χρήση λίγο πιο πέρα. Όμως, ενώ κάτι τέτοιο είναι συνήθης πρακτική σε άλλες χώρες, στη δική μας χώρα αποτελεί απλησίαστη πολυτέλεια για πρόσφυγες .

Μια μικρή σκηνή προσφέρει λίγο αλλά σημαντικό χώρο για μια οικογένεια. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο διαπίστωσα ότι οι τιμές τους ξεκινούν από 15 ευρώ και φτάνουν έως και 35. Για πολλούς από εμάς, ακόμη και με την κουτσουρεμένη σύνταξη, καθόλου απλησίαστο αγαθό. Μια οικογένεια προσφύγων θα τη χρειαστεί εδώ και στην πορεία της μέσα από μια, σπανίως φιλική, Ευρώπη για δύο τουλάχιστον εβδομάδες.

Είδα το κοριτσάκι προηγουμένως στο δρόμο να κρατάει μια γυμνή κούκλα. Λίγο αργότερα το είδα στη σκηνή να την έχει ντύσει και να προσπαθεί ζωγραφίζοντας να της προσθέσει μαλλιά. Τουλάχιστον η κούκλα να έχει μια καλύτερη ζωή!

* Ο Γιώργος Τσιάκαλος είναι Ομότιμος Καθηγητής Παιδαγωγικής, ΑΠΘ