Η επαίσχυντη συμφωνία Άγγλων-Γερμανών για τη Θεσσαλονίκη

Πως οι Άγγλοι (ΔΕΝ) απελευθέρωσαν την πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας 

Οι πρώτοι Βρετανοί στρατιώτες και μάλιστα Ινδοί, έφτασαν στη Θεσσαλονίκη στις 11 Νοεμβρίου 1944. 

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Η παραπληροφόρηση, τα fake news, δεν είναι μόνο σημερινό φαινόμενο, αλλά ακολουθούνταν πάντα από τις δυνάμεις εκείνες που ήθελαν να συσκοτίσουν, να διαστρεβλώσουν, να σερβίρουν ψέματα και ανακρίβειες στον ελληνικό λαό. Με πρώτους διδάξαντες, τους μεγάλους «φίλους» και «προστάτες» της χώρας μας, όπως έγινε και στην περίπτωση της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί, στις 30 Οκτωβρίου 1944. Οι οποίοι μάλιστα φίλοι, «είδαν» τους … Άγγλους να απελευθερώνουν τη Θεσσαλονίκη την άγια εκείνη ημέρα.

Ο Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ, πνευματικός ηγέτης του ΕΑΜικού κινήματος, ο στρατηγός Ευριπίδης Μπακιρτζής και ο καπετάνιος της ΟΜΜ του ΕΛΑΣ,  Μάρκος Βαφειάδης, υποδέχονται τον επικεφαλής της Ινδικής ταξιαρχίας

Σύμφωνα με ένα τηλεγράφημα που μετέδωσε το σοβαρό BBC, στις 2 Νοεμβρίου 1944, «Έλληνες αντάρτες και Βρετανικές δυνάμεις καταδιώκουν τους Γερμανούς στα βόρεια της Θεσσαλονίκης» και ότι κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης «οι βρετανικές δυνάμεις έγιναν με ενθουσιασμό δεκτές». Κι αυτό βέβαια, δύο εβδομάδες πριν οι δυνάμεις αυτές σκάσουν μύτη στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας, η οποία φυσικά, όπως είναι γνωστό, ελευθερώθηκε με την είσοδο των τμημάτων της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ στις 30 Οκτωβρίου 1944.

To τηλεγράφημα

Έλεγε το τηλεγράφημα του BBC με ημερομηνία 2-11-1944:

 «Στην Ελλάδα Έλληνες αντάρτες και Βρετανικές δυνάμεις καταδιώκουν τους Γερμανούς στα βόρεια της Θεσσαλονίκης. Ειδήσεις από την Αθήνα αναφέρουν ότι οι Γερμανοί κατέστρεψαν τελείως το λιμένα της Θεσσαλονίκης. Έγιναν μεγάλες καταστροφές και ανατινάξεις στα πεζοδρόμια της πόλης. Ο Θερμαϊκός είναι γεμάτος νάρκες έτσι που είναι πολύ δύσκολο να πλησιάσουν πλοία στο λιμένα της Θεσσαλονίκης.

Η απελευθέρωσις της Θεσσαλονίκης αναγγέλθηκε σήμερα από το συμμαχικό ανακοινωθέν που λέγει ότι έγιναν με ενθουσιασμό δεκτές οι βρετανικές δυνάμεις. Ο αγών του λαού της Θεσσαλονίκης εναντίον των Γερμανών έληξε. Παρά τας σφαγάς, τους βομβαρδισμούς και τας θηριωδίας, το φρόνημα της αντιστάσεως του λαού της Θεσσαλονίκης παρέμεινε στο χρόνο της σκλαβιάς αμείωτο». 1

Ποια ήταν η αλήθεια; Πόση και ποια υπήρξε η συμβολή των Άγγλων στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης; Βοήθησαν καθόλου στην εκδίωξη των χιτλερικών από τα εδάφη της Μακεδονίας και της υπόλοιπης Βόρειας Ελλάδας; Και εν τέλει, τι στάση κράτησαν οι Βρετανοί «σύμμαχοι» κατά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από το ελληνικό έδαφος, μετά την προέλαση του «κόκκινου στρατού» στα Βαλκάνια;

Μισό μήνα αργότερα οι Βρετανοί
Όπως έγραψε ο έγκριτος ιστορικός Heinz Richter, οι πρώτες βρετανικές δυνάμεις έφτασαν στη Θεσσαλονίκη στα μέσα Νοεμβρίου 1944, δηλαδή μισό μήνα μετά την απελευθέρωση της πόλης από τον ΕΛΑΣ. Και μάλιστα, δεν ήταν Άγγλοι, αλλά επρόκειτο «για τις εμπροσθοφυλακές της 4^ης ινδικής μεραρχίας και κατευθύνθηκαν έξω από το τέταρτο διαμέρισμα». Και καθώς το στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» πέρασε στη δικαιοδοσία των Βρετανών, οι 1.000 περίπου Γερμανοί στρατιωτικοί που είχαν συλληφθεί από τον ΕΛΑΣ κατά την αποχώρηση των δυνάμεων της Βέρμαχτ από την πόλη και κρατούνταν σ’ αυτό το στρατόπεδο, πέρασαν στην αιχμαλωσία των Βρετανών και στάλθηκαν στο εξωτερικό δια θαλάσσης. Μάλιστα δε, ανάμεσα στους κρατούμενους, υπήρχαν και κάποιοι Γερμανοί αντιχιτλερικοί αξιωματικοί και στρατιώτες, του τμήματος «Ελεύθερη Γερμανία», υπό τον ταγματάρχη Γκέοργκ Έκερτ, οι οποίοι με τη βοήθεια του ΕΛΑΣ, ξέφυγαν από τη βρετανική αιχμαλωσία. 2

Παραπλανήθηκαν και οι ...ταγματασφαλίτες
Το ωραίο είναι ότι από αυτή την ανακριβή είδηση, που τη μετέδιδε συνεχώς στις εκπομπές του στην ελληνική γλώσσα ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου, παραπλανήθηκαν και κάποιοι Έλληνες συνεργάτες των κατακτητών που πιστεύοντας την χαλκευμένη πληροφορία ότι οι Άγγλοι εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη για να την απελευθερώσουν, έσπευσαν να τους συναντήσουν για να ζητήσουν «προστασία», δεδομένου ότι καταδιώκονταν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ για τη συνεργασία τους με τους Ναζί.

Είναι ίσως γνωστή η ιστορία με τον επικεφαλής των ταγματασφαλιτών του Κιλκίς, Κώστα Παπαδόπουλο, ο οποίος, ακούγοντας την είδηση στο ραδιόφωνο, έσπευσε με έξι πρωτοπαλλήκαρά του στη Θεσσαλονίκη. Κι εκεί, αντί για τους Άγγλους, συνάντησε τους ΕΛΑΣίτες. Για το περιστατικό αυτό, είχε μία ενδιαφέρουσα περιγραφή ο Μάρκος Βαφειάδης στα απομνημονεύματά του 3:

Η εξιστόρηση του Βαφειάδη για το περιστατικό

Η επαίσχυντη συμφωνία των Άγγλων με τους Ναζί

Τον τελευταίο ιδιαίτερα χρόνο του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, η βρετανική πολιτική  και στρατιωτική ηγεσία, είχε καταβάλει έντονες και έξω από κάθε δεοντολογία του συμμαχικού αγώνα προσπάθειες, προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο να περιέλθει στα χέρια των ανταρτών του ΕΛΑΣ η Θεσσαλονίκη. Προς το σκοπό αυτό, σύμφωνα με τον Άλμπερτ Σπέερ, υπουργό πολεμικής βιομηχανίας του Χίτλερ, υπήρξε στη Λισσαβόνα μια μυστική συμφωνία μεταξύ Γερμανών και Άγγλων, όπως του ανέφερε ο αρχηγός του γερμανικού επιτελείου, στρατηγός Γιόντλ: 

«Η συμφωνία αυτή, πρωτοφανής μέχρι τότε, και όπως γνωρίζω μοναδική σ’ όλο το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, αφορούσε, όπως μου είπε ο Γιόντλ τουλάχιστον, την εκκένωση απ’ τα γερμανικά στρατεύματα της Ελλάδος, χωρίς Βρετανική ενόχληση.… Και πράγματι οι Άγγλοι την ετήρησαν. Τα γερμανικά πολεμικά και μεταγωγικά, έμφορτα με στρατό απ΄τα ελληνικά νησιά, πέρασαν το Φθινόπωρο του 1944 ανενόχλητα μπροστά στα μάτια των Βρετανών, κι ανάμεσα από τα βρετανικά υποβρύχια στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο…

Το τίμημα της συμφωνίας, κατά τη δική μου γνώμη, ήταν να παραχωρηθεί η Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς στους Άγγλους, να μπορέσουν να την καταλάβουν αμαχητί και μ’ αυτό τον τρόπο η Ελλάδα να περιέλθει στο δυτικό στρατόπεδο. Και βέβαια ο Χίτλερ θα διατηρούσε ανέπαφες τις δυνάμεις του που κατείχαν τον Ελληνικό χώρο…. Νομίζω ότι η συμφωνία πρέπει να έκλεισε στη Λισαβόνα και το ποιος είχε την πρωτοβουλία πρώτος, δεν ξέρω, αλλά πιστεύω ότι δεν έγινε σε διπλωματικό επίπεδο, αλλά πολύ υψηλότερο, ακριβώς για να μην υπάρξουν ακριτομύθιες…». 4

Ανενόχλητοι από τους Βρετανούς
Σε εφαρμογή προφανώς εκείνης της μυστικής συμφωνίας Γερμανίας-Αγγλίας, τα βρετανικά πολεμικά πλοία και υποβρύχια, που κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο από την άνοιξη του 1944 και μετά, άφηναν τα γερμανικά σκάφη να κάνουν… τουρισμό στην περιοχή, επιτρέποντάς τα να κινούνται ανεμπόδιστα, όπως σε ειρηνική περίοδο.

Είναι χαρακτηριστικό ένα τηλεγράφημα που έστειλε στις 10 Σεπτεμβρίου 1944, ο προϊστάμενος στην Αθήνα της υπηρεσίας του Ειδικού Πληρεξουσίου του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας για τη Ν.Α. Ευρώπη, Κουρτ –Φριτς φον Γκρέβενιτς, προς τον προϊστάμενό του, Ειδικό Πληρεξούσιο του Χίτλερ για τα Βαλκάνια, Χέρμαν Νοϊμπάχερ. Όπως ανέφερε συγκεκριμένα:

«Οι Άγγλοι που έχουν την πλήρη αεροπορική και ναυτική κυριαρχία στο Κρητικό και το Αιγαίο πέλαγος, συμπεριφέρονται τελείως παθητικά ή η μαχητική τους δράση είναι τόσο μικρή, ώστε γι’ αυτό το λόγο δεν έχουν προξενηθεί απώλειες ως τώρα. Εδώ συμπεραίνεται γενικά ότι οι Άγγλοι αφήνουν συνειδητά άθικτους τους ανθρώπους μας, παίρνοντας υπόψη μια επερχόμενη, που είναι και προς το αγγλικό συμφέρον, χρησιμοποίηση κατά των μπολσεβίκων». 5

Ο αντιστράτηγος Άουγκουστ Βίντερ, γενικός επιτελάρχης της Ομάδας Στρατιών F, ενημερώνει τη Βέρμαχτ 
ότι οι Άγγλοι αφήνουν τα Γερμανικά στρατεύματα να αποχωρούν ανενόχλητα από τα ελληνικά νησιά

Μάλιστα οι «ελευθερωτές της Θεσσαλονίκης» Άγγλοι, όχι μόνο άφησαν ανενόχλητους τους Γερμανούς να φύγουν σαν κύριοι από τη χώρα μας, αλλά επίσης «με διαταγή του στρατηγού Σκόμπυ, που ανακοινώθηκε προσωπικά στον στρατιωτικό αρχηγό του ΕΛΑΣ, στρατηγό Στέφανο Σαράφη,  στις 4 Νοεμβρίου 1944, απαγόρευσαν στον ΕΛΑΣ να συνεχίσει τις επιχειρήσεις έξω από τα ελληνικά σύνορα» κατά των υποχωρούντων γερμανικών στρατευμάτων. 6

Ασυγχώρετη απαγόρευση

Η απαγόρευση αυτή, ήταν αδικαιολόγητη και αντίθετη με το γενικό συμμαχικό συμφέρον. Οφείλεται στην ανησυχία των Άγγλων ν’ αφήσουν τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ να συνεχίσουν τον πόλεμο κατά των χιτλεροφασιστών και έξω από τα σύνορα της χώρας, γιατί αναλογίζονταν ότι οι μονάδες του ΕΛΑΣ που θα έπαιρναν μέρος στις επιχειρήσεις κατά των Γερμανών έξω από τα ελληνικά σύνορα, κατά την επιστροφή τους στη χώρα, μετά τη συντριβή του εχθρού και τη νίκη, θα ήταν πολύ ισχυρότερες, πιο έμπειρες και πιο οργανωμένες. 7

Ο Σκόμπι φτάνει στη Θεσσαλονίκη στις 21 Νοεμβρίου 1944

Τελικά, όπως προκύπτει από τις εφημερίδες της εποχής, το πρώτο βρετανικό τμήμα που έφτασε στη Θεσσαλονίκη, ήταν μία ταξιαρχία Ινδών στρατιωτών, που «γίνεται παντού δεκτή με τις πιο εγκάρδιες εκδηλώσεις». Σύμφωνα με τα όσα διοχετεύονται από αυτή τη στρατιωτική μονάδα και δημοσιεύονται την επόμενη ημέρα στην εφημερίδα του ΕΑΜ Μακεδονίας Ελευθερία, «η ταξιαρχία αυτή έρχεται στην πόλη μας με κύρια αποστολή την οργάνωση της αποστολής τροφίμων που θα σταλούν εδώ για τον δυστυχούντα λαό της Μακεδονίας». Κι ότι επίσης, «οι σύμμαχοι στρατιώτες θα μας βοηθήσουν σε όλους τους τομείς για την ανοικοδόμηση των ερειπίων που μας άφησαν οι χιτλερικοί επιδρομείς». 8 

Που να ήξεραν τα δεινά που οι «σύμμαχοι» Άγγλοι θα απεργάζονταν για τη χώρα, οδηγώντας την στον εμφύλιο πόλεμο και την καταστροφή που ακόμη πληρώνει ο ελληνικός λαός.  

Δέκα μέρες αργότερα, στις 21 Νοεμβρίου 1944, τη Θεσσαλονίκη θα επισκεφτεί και ο στρατηγός Σκόμπυ, συνοδευόμενος από τον υπουργό Εσωτερικών Μανουηλίδη, ενώ τους υποδέχθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος για τη Βόρεια Ελλάδα, Μόδης 9. Και στις συζητήσεις του, απέφυγε να αναφέρει τον ισχυρισμό ότι τάχα οι βρετανικές δυνάμεις απελευθέρωσαν την πόλη.

Παραπομπές

1.     1. Δημοσιεύθηκε την επομένη, 3 Νοεμβρίου 1944 στην εφημερίδα του ΕΑΜ Μακεδονίας Ελευθερία

2.    2. Heinz A. Richter, Η Εθνική Αντίσταση και οι συνέπειές της, ελληνική έκδοση Αθήνα 2009, Μεσόγειος, σ. 317

3.    3. Μάρκος Βαφειάδης, Απομνημονεύματα, τόμ.Β΄, Αθήνα 1985, Λιβάνης, σ.227-228

4.   4.  Απόσπασμα από συνέντευξη του Άλμπερτ Σπέερ στο Βάσο Μαθιόπουλο. Δόθηκε το 1976 στη Χαϊδελβέργη και δημοσιεύθηκε στο: Βάσος Μαθιόπουλος, Οι Ναζί για την Εθνική Αντίσταση στην Ελλάδα-Επτά απόρρητες εκθέσεις του Γενικού Επιτελείου του Χίτλερ, 2^η έκδοση,  Αθήνα 2012, Δρόμων/Μηνύματα, σ.104-105

5.   5. Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας, Ειδικός πληρεξούσιος για τη Νότια Ανατολή, τόμ.1, φύλλο 8, δημοσιεύεται στο:  Μάρτιν Ζέκεντορφ, Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό – ντοκουμέντα από τα γερμανικά αρχεία,  Αθήνα 1991, σ.257

6.   6.  Στέφανος Σαράφης, Ο ΕΛΑΣ, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις,  1958, σ.480 

7.   7. Βασίλης Βενετσανόπουλος, λοχαγός ε.α., «Το ένοπλο κίνημα του ΕΑΜ, ορισμένες πλευρές του ΕΛΑΣ», Συμπόσιο για την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, διοργάνωση ΚΜΕ και περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», Αθήνα 1985, Σύγχρονη Εποχή, σ.74

8.   8. Εφημερίδα Ελευθερία, 12 Νοεμβρίου 1944

9.   9. Εφημερίδα Ελευθερία, 22 Νοεμβρίου 1944

        Η φωτοτυπία του εγγράφου, είναι από το βιβλίο του Ζέκεντορφ, σ. 302