Η προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελεί μόνο υποχρέωση μας

του Κώστα Διάκου*

Η προστασία του Περιβάλλοντος αποτελεί ένα από τα βασικά θέματα της σύγχρονης προβληματικής σ’ όλα τα επίπεδα. Κατ’ αρχήν αποτελεί ανάγκη για την επιβίωση του ανθρώπου στον πλανήτη που τον φιλοξενεί.

Αποτελεί όμως και την ευκαιρία για την ηθική επαναφορά του ανθρώπου στην μήτρα που τον γέννησε, αφού τον επαναφέρει στις βάσεις μιας βιώσιμης δραστηριότητας σε συνάρτηση με τον περιβάλλοντα του χώρο.

Με τα δεδομένα αυτά η Προστασία του Περιβάλλοντος δεν αποτελεί μόνο υποχρέωση μας για την επιβίωση μας και ανάγκη για την διατήρηση της έμβιας δραστηριότητας στον πλανήτη αλλά και αφορμή για μια νέα κοινωνική ενδοσκόπηση για την παρουσία μας στην γη, την επαναφορά του μέτρου στις επιλογές μας και μέσα από την αρμονία της φύσης και του βίου μας σ’αυτήν την επιβεβαίωση της ανάγκης για κοινωνική συλλογικότητα, ως αντίπαλο δέος στην ατομικιστική βαρβαρότητα της εποχής μας.

Μια τέτοια σημασία δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορο το Δίκαιο.

Είναι γνωστό ότι η κανονιστική ρύθμιση σε μια κοινωνία έπεται της διαμόρφωσης της κοινωνικής κατάστασης που καλείται να ρυθμίσει. Όμως και στο σημείο αυτό έχουμε την πρωτοτυπία στο Δίκαιο του Περιβάλλοντος με το έντονο στοιχείο της ρύθμισης για να δημιουργηθεί η επιλεγόμενη κοινωνική συμπεριφορά.

Και αυτό είναι ένα νέο στοιχείο στον φιλοσοφικό χαρακτήρα του Δικαίου.

Έτσι η σύγχρονη αυτή δικαιακή αντίληψη διαμορφώνει την κοινωνική άποψη ότι η Προστασία του Περιβάλλοντος σήμερα δεν είναι μόνο κοινωνικό δικαίωμα και συλλογική κοινωνική υποχρέωση αλλά αποτελεί και αναγκαίο όρο κοινωνικής ισορροπίας για αποτελεσματική οικονομική ανάπτυξη και ευκαιρία για επενδυτική δραστηριότητα.

Στην Ελλάδα όμως η παραπάνω αντίληψη είναι ουσιαστικά άγνωστη τόσο στο επενδυτικό κόσμο όσο και στον Νομοθέτη, που είναι υπεύθυνος για να διαμορφώνει τους όρους της οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό βέβαια δεν είναι άσχετο με την χαμηλή περιβαλλοντική ευαισθησία. Τα δύο αυτά στοιχεία λειτουργούν ως φαύλος κύκλος και το ένα συντηρεί το άλλο.

Όμως το σοβαρότερο πρόβλημα από την νοοτροπία αυτή προκύπτει από την αναντιστοιχία της στην συνταγματική πρόβλεψη για το θέμα, που πρωτοπορεί, ακόμα και σε ευρωπαϊκά πλαίσια, με τα άρθρα 24 και 110 του Συντάγματος.

Η συνταγματική κατοχύρωση της Προστασίας του Περιβάλλοντος υπήρξε μια σοφή επιλογή του τότε Πρωθυπουργού Κων/νου Καραμανλή, που διαβλέποντας την προνομία της οικονομίας μας στο τομέα των υπηρεσιών (τουρισμός, πολιτισμός κλπ.) και γνωρίζοντας την κατασκευαστική μανία των Ελλήνων από την προδικτατορική πολιτική του σταδιοδρομία στήριξε συνταγματικά την προστασία του χώρου αυτών των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Με τα στοιχεία αυτά στην χώρα μας προκύπτει μια εξωφρενική λειτουργία. Το Σύνταγμα απαιτεί όρους που καθιστούν την επενδυτική δραστηριότητα ελκυστική και οικονομικά αποτελεσματική. Όμως η δραστηριότητα αυτή ασκείται κυρίως από λάθρα επιβιούντες επιχειρηματίες, που παρανομούν, καταστρέφουν το περιβάλλον (φυσικό και επιχειρηματικό) και στην συνέχεια εκμεταλλευόμενοι το πολιτικό κόστος και τις πολιτικές πελατειακές σχέσεις τους νομιμοποιούν την παρανομία.

Έτσι η επιχειρηματική δραστηριότητα κυρίως στην αγορά γης παύει να είναι ελκυστική. Σε μια δομημένη περιοχή χωρίς στοιχειώδεις υποδομές (αποχέτευση, κυκλοφορία, κοινόχρηστους χώρους αναψυχής) γιατί να επενδύσει ένας σοβαρός επιχειρηματίας;

Το κλίμα αυτό ενισχύεται από την νομοθετική πρακτική.

Τα βασικά της χαρακτηριστικά είναι η προχειρότητα, η νομιμοποίηση του παράνομου και η εξυπηρέτηση μιας αδιέξοδης βραχυπρόθεσμης πολιτικής χωρίς στόχο και συνέπεια.

Έτσι η όλη κοινωνική διεργασία για την προστασία του περιβάλλοντος μεταφέρεται στο Δικαστήριο, είτε προς ερμηνεία λόγω της σκόπιμης αοριστίας του νομοθετικού κειμένου για ευκαιριακή ερμηνεία «κατά πως βολεύει» είτε για την επιβολή κυρώσεων, όπου, ως συνήθως, δεν εφαρμόζεται ο Νόμος από τεχνική αδυναμία της Διοίκησης για εφαρμογή αλλά, πολλές φορές, και από την δεδομένη και παντάπασι γνωστή παράβαση καθήκοντος των εντεταλμένων προς τούτο Διοικ. υπαλλήλων, γεγονός άλλωστε που έχει λάβει ευρεία δημοσιότητα, αποτελεί αντικείμενο πρόθεσης επίλυσης σε όλα τα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων της κυβερνητικής διαχείρισης, που όμως αδυνατούν να πραγματοποιήσουν ως κυβέρνηση μέσα από την υφιστάμενη γραφειοκρατική διαπλοκή. Ο πολίτης ξέρει π.χ. ότι όταν κτίζει αυθαίρετο, στο κόστος πρέπει να συμπεριλάβει και την ποινή του δικαστηρίου αν συλληφθεί αυθαιρετών αφού ουδέποτε το κτίσμα του θα κατεδαφιστεί, αλλά αντίθετα κάποια στιγμή θα νομιμοποιηθεί. Απ’ την άλλη έχουμε γίνει μάρτυρες συνεχών αντεγκλίσεων μεταξύ πολιτών ή Διοικησης και Συμβουλίου της Επικρατείας, που διαπιστώνοντας την συνταγματική παραβατικότητα των νομοθετικών επιλογών και των διοικητικών αποφάσεων παρεμβαίνει με την κατοχυρωμένη συνταγματικά ακυρωτική του διαδικασία και δημιουργεί εξ ανάγκης ανασφάλεια σε επιλογές επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που έχουν σχέση με την Προστασία του Περιβάλλοντος.

Οι διαπιστώσεις αυτές οδηγούν και στις προτάσεις μας:

Α. Απαιτείται άμεσα η κωδικοποίηση του Δικαίου του Περιβάλλοντος στο σύνολο του. Οι διατάξεις του είναι διασπαρμένες σε πολλά και πολλές φορές άσχετα νομοθετήματα. Έτσι ο πολίτης θα γνωρίζει τι ισχύει.

Β. Πρέπει να υπάρξει νομοθετική σταθερότητα. Οποια κι’ αν είναι η νομοθετική επιλογή δεν πρέπει να έχει βραχυπρόθεσμη ισχύ. Αλλά με μεσοπρόθεσμο τουλάχιστον σχεδιασμό για να είναι εποικοδομητική και αποδοτική. Δεν μπορεί ο πολίτης όταν αναλαμβάνει μια επιχειρηματική δράση ή ασκεί ένα κοινωνικό του δικαίωμα να μην γνωρίζει ποιό θα είναι το πλαίσιο νομιμότητας όταν θα απαιτήσει να δρέψει τους καρπούς της επιχειρηματικής του δραστηριότητας ή θα θελήσει να ικανοποιήσει την επιθυμία του, ασκώντας το δικαίωμα του.

Γ. Μια τέτοια κωδικοποίηση πρέπει να επιβάλει και την συμβατότητα του ελληνικού νόμου με το Κοινοτικό Δίκαιο. Σοβαρότατες κοινοτικές οδηγίες και διεθνή πρωτόκολλα που έχει υπογράψει η Ε.Ε. δεν είναι νόμοι της δικής μας έννομης τάξης. Η χώρα μας είναι η μόνη με τόσες παραπομπές στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για παραβάσεις στην Προστασία του Περιβάλλοντος. Επιτέλους πρέπει να σταματήσει αυτός ο κουτοπόνηρος εθνοκεντρισμός, αν θέλουμε νάρθουνε και ξένοι για επενδύσεις και να αποδείξουμε ότι είμαστε Ευρωπαίοι. Σε μια φάση που η Ευρώπη δοκιμάζεται για την ταυτότητα της. Και μεις μπορουμε να βοηθήσουμε στο προσδιορισμό της.

Δ. Ολοκλήρωση των νομοθετικών πλαισίων σε τομείς που έχουν σχέση με το περιβάλλον και δεν ρυθμίζουν θέματα δόμησης. Υπάρχει πεδίο μεγάλης επενδυτικής δραστηριότητας με βέβαια και σοβαρά οικονομικά αποτελέσματα. Π.χ. ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βιολογική γεωργία, οικολογική διαχείριση αποβλήτων, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός είναι ενδεικτικά πεδία που ευνοούνται από την γεωγραφική θέση μας και τις κλιματολογικές μας συνθήκες. Με τεράστιες εξαγωγικές δυνατότητες λόγω της σπανιότητας στην παραγωγή τους είτε είναι πρωτογενής τομέας είτε είναι υπηρεσίες. Μπορούμε να επενδύσουμε σ’ αυτά. Αρκεί να υπάρχει βεβαιότητα στο τι ισχύει και νομοθετική παρέμβαση στήριξης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Απαιτείται ασφάλεια δικαίου στο θέμα Περιβάλλον.

Και για τον επενδυτή-επιχειρηματία και για τον πολίτη.

Ένα τέτοιο σχήμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης είναι αδιαμφισβήτητη Αρχή στην διαμόρφωση ενός καλού επενδυτικού κλίματος, και γι’ αυτόν που επενδύει οικονομικά και για τον χρήστη των υπηρεσιών. Αλλιώς η χώρα μας είναι μοναδική ευρωπαϊκή που ο εθελοντισμός με τη συμμετοχή του πολίτη αντί να βοηθάει το θεσμικό έργο βρίσκεται σε σύγκρουση σχεδόν πάντα με το Κράτος. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσει η συνεχής νομοθετική παραγωγή, να σέβεται η Διοικηση το Σύνταγμα και να κινείται στα πλαίσια της αναβάθμισης της ποιότητας ζωής και όχι με την λογική «πώς θα ξεπεράσουμε το πρόβλημα, που λέγεται Περιβάλλον».

Υπό τα δεδομένα αυτά, ο επιχειρηματίας γνωρίζει τις δυνατότητες του και επενδύει με βεβαιότητα στο αντικείμενο με στόχο το κέρδος που εξαρτάται μόνο από το επιχειρηματικό του ρίσκο και όχι την νομική αβεβαιότητα.

Οι σύμβουλοι κατά Νόμον επαγγελματικοί φορείς πρέπει να ασκήσουν καθοριστικά το προβλεπόμενο από τον Νόμο ρόλο του Συμβούλου της Διοίκησης.

Έτσι π.χ. το ΤΕΕ

Να αναλάβει την παρακολούθηση και προβολή των διαρκώς ανανεούμενων τεχνικών μεθόδων στην περιβαλλοντική προστασία.

Και ο ΔΣΑ τις απαιτούμενες νομοθετικές προδιαγραφές για την ασφαλή άσκηση των επενδυτικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στον τομέα του Περιβάλλοντος.

Αγαπητοί φίλοι και αγαπητές φίλες

Η Οικονομική Κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και κοινωνική και κρίση Αξιών χρεοκόπησε της δήθεν αξίες της κουτοπονηριάς, του πελατειασμού και της κομματικοκρατίας.

Οφείλουμε συγκροτημένα με την συμμετοχή του Πολίτη (να ο εθελοντισμός) να επαναπροσδιορίσουμε το πολιτικό χώρο στην Ελλάδα. Και εκεί έχει καθοριστική σημασία η πολιτική και οικονομική αξία της περιβαλλοντικής προστασίας (βλ. π.χ. τη Συμφωνία στο Παρίσι) και, κατά συνέπεια, στην άσκηση της πολιτικής διαχείρισης η Πράσινη οικολογική πολιτική άποψη είναι εκ των ουκ άνευ αναγκαία. Και δεν την μονοπωλούμε. Την διαδίδουμε και χαιρόμαστε που όλο και περισσότερο γίνεται κτήμα και προβολή της στη πολιτική γεωγραφία ΚΑΙ στη χώρα μας ΠΙΑ.

Στο συνέδριο σας προβάλλετε ως σύνθημα το ''οξυγόνο στην Ελλάδα''. Ας μου επιτρέψετε να το προσδιορίσω λίγο ειδικότερα: ''Ας προστατεύσουμε το φυσικό Οξυγόνο της Πατρίδας μας''.

 *Ο Κώστας Διάκος είναι δικηγόρος-Νομικός Περιβάλλοντος και το κείμενο ήταν ομιλία του στο συνέδριο της Ν.Δ.