Ιστορικές Πρωτομαγιές στην Ελλάδα

Γιορτασμός της Πρωτομαγιάς μπροστά στο ΕΚΘ πριν 59 χρόνια

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Η βίαιη - και τις περισσότερες φορές αιματηρή - καταστολή των πρωτομαγιάτικων συγκεντρώσεων στην Ελλάδα, ήταν ο κανόνας έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1900. Μακρύς ο κατάλογος των θυμάτων ανάμεσα στους εργάτες που «τολμούσαν» να αμφισβητήσουν τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας, να τις καταδικάσουν και να διεκδικήσουν δικαιώματα που σήμερα φαντάζουν ως αυτονόητα.

Το πρώτο εργατικό συνέδριο το 1918 που οδήγησε στην ίδρυση του ΣΕΚΕ
(Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος)

Η Πρωτομαγιά ως σύμβολο αντίστασης και αγώνα για τους όπου Γης εργάτες, ήταν επικίνδυνη και το ανατρεπτικό περιεχόμενο που της προσέδιδε κάθε φορά το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, έπρεπε να αντιμετωπιστεί με κάθε τρόπο και μέσο. Η Πρώτη του Μάη έπρεπε να αποφορτιστεί, να αποψιλωθεί από τα μηνύματά της και να μετατραπεί το πολύ πολύ σε γιορτή των λουλουδιών. Η αστική τάξη δεν τα κατάφερε, παρά τις φιλότιμες προσπάθειές της.

Σταύρος Καλλέργης

Ο πρώτος γιορτασμός στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η πρώτη Πρωτομαγιά γιορτάστηκε το 1893 στους Στύλους του Ολυμπίου Διός από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Όμιλο του Σταύρου Καλλέργη. Την επόμενη χρονιά, 1894, η Πρωτομαγιά γιορτάζεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο από όλους τους σοσιαλιστικούς ομίλους. Στο ψήφισμα εκείνης της συγκέντρωσης περιλαμβάνονται τρία αιτήματα, πρωτοποριακά για την εποχή τους, με τεράστια σημασία όμως για τους εργάτες που «διεξήγαγαν απεγνωσμένο με το θάνατο αγώνα» στους χώρους δουλιάς. Τρία αιτήματα που κατακτήθηκαν λίγες δεκαετίες μετά και αφού μεσολάβησαν σκληροί αγώνες και που σήμερα ως κεκτημένα δικαιώματα πια εκπέμπουν σήμα κινδύνου.

Διαβάζουμε στο ψήφισμα: 

«Συνελθόντες σήμερον την 1ην Μάη, αποφασίζομεν και ψηφίζομεν:

α. Την Κυριακήν να κλείνονται τα καταστήματα καθ' όλην την ημέραν και οι εργάται να αναπαύονται.

β. Οι εργάται να εργάζονται επί 8 ώρας την ημέραν και να απαγορευθεί η εργασία εις τους ανηλίκους.

γ. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εργάτας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρηση εαυτών και της οικογενείας των».

Η Πρωτομαγιά του 1919

Ένας δεύτερος σημαντικός σταθμός στην ιστορία του εργατικού κινήματος της χώρας μας είναι η Πρωτομαγιά του 1919 κι αυτό γιατί έχει προηγηθεί η ίδρυση της ΓΣΕΕ, αλλά και του ΣΕΚΕ, του μετέπειτα ΚΚΕ, ένα περίπου χρόνο πριν.

Αυτή την Πρωτομαγιά διοργανώνουν λοιπόν από κοινού η νεοσύστατη ΓΣΕΕ και το επίσης νεοσύστατο ΣΕΚΕ. Η επίδραση του ΣΕΚΕ είναι εμφανής και στο διεκδικητικό πλαίσιο της Πρωτομαγιάς, που εν μέρει πολιτικοποιείται. Η ΓΣΕΕ κήρυξε γενική πανελλαδική απεργία, με αιτήματα αιχμής την αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή μισθών και ημερομισθίων, την καθιέρωση του 8ωρου και της κοινωνικής ασφάλισης. 

Τα αιτήματα που ξέφευγαν από το πλαίσιο των διεκδικήσεων που είχαν να κάνουν άμεσα και αυστηρά με την καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας, αφορούσαν στην ανάκληση των ελληνικών στρατευμάτων από τη νεαρή Σοβιετική Ρωσία, που δεχόταν λυσσαλέα επίθεση και στην αναγνώριση της σοβιετικής εξουσίας.

Παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου, οι συγκεντρώσεις σε Αθήνας και Πειραιά έγιναν. «Η Πρώτη Μαΐου - τόνιζε στην προκήρυξή του το ΣΕΚΕ - πρέπει να είναι και δι' ημάς, όπως είναι και διά τους εργάτας όλου του κόσμου, η ημέρα της κοινής εκδηλώσεως των πόθων μας, τους οποίους όλο το έτος ζητούμεν και διαλαλούμεν με τας οργανώσεις μας, τα βιβλία μας, τας εφημερίδας μας, τας διαλέξεις μας και με όλον εν γένει τον αγώνα που διεξάγομεν κατά των εκμεταλλευτών».

Σωτήρης Παρασκευαϊδης

Η ματωμένη Πρωτομαγιά του 1924

Η πρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα ήταν αυτή του 1924. Η συγκέντρωση διοργανώθηκε από το Εργατικό Κέντρο Αθήνας στην πλατεία Κοτζιά και πραγματοποιήθηκε παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης Παπαναστασίου, που δεν έκατσε βέβαια με σταυρωμένα χέρια. Διέλυσε βίαια τη συγκέντρωση, με συνέπεια να χάσει τη ζωή του ο εργάτης Σωτήρης Παρασκευαΐδης και δεκάδες άλλοι να τραυματιστούν.

Επόμενος σημαντικός σταθμός ο Μάης του 1936. Οι καπνεργάτες στη Θεσσαλονίκη βρίσκονται από καιρό σε απεργιακές κινητοποιήσεις που πνίγηκαν στο αίμα. Σε μία από αυτές τις κινητοποιήσεις χτυπιέται βάναυσα και πέφτει νεκρός ο εργάτης Τούσης. Η εικόνα της μάνας που σπαράζει πάνω από το άψυχο κορμί του συγκλονίζει και εμπνέει στον ποιητή της Ρωμιοσύνης, τον Γιάννη Ρίτσο, τον πολυτραγουδισμένο «Επιτάφιο», που γράφεται μέσα σε μία νύχτα και δημοσιεύεται την επόμενη μέρα στο «Ριζοσπάστη» της εποχής.

Οκτώ χρόνια μετά. Πρώτη Μάη του 1944. Η μοναδική Πρωτομαγιά στην ιστορία της χώρας που βάφτηκε με τόσο πολύ αίμα. Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τα γερμανικά πολυβόλα πέφτουν νεκροί 200 κομμουνιστές.