Φιντέλ Κάστρο: Άνθρωπος, Επαναστάτης και Μύθος

Στο ρεκόρ Γκίνες οι 638 εναντίον του δολοφονικές απόπειρες

Ο Φιντέλ Κάστρο, που όλη η ανθρωπότητα ετοιμάζεται να τον συνοδεύει νοερά στην τελευταία του κατοικία, πλην ελαχίστων μικρόψυχων, αγαπήθηκε, μισήθηκε και ήταν αναμφίβολα ένας θρύλος. Ένας άνθρωπος που απελευθέρωσε την Κούβα από το απολυταρχικό καθεστώς του δικτάτορα Μπατίστα. Ένας ήρωας.

Η ιστορία του μας πηγαίνει ένα δραματικό ταξίδι μέσα από κάποια από τα πιο εκρηκτικά γεγονότα του 20ου αιώνα. Από το θάνατο εχθρών και φίλων εκείνος επέζησε. Παρά την κληρονομιά του, είναι μια μορφή καλυμμένη με αντιφάσεις.

Τον Ιανουάριο του 1959 στην Κούβα, μετά από δεκαετίες κάτω από ένα διεφθαρμένο δικτατορικό καθεστώς, ένας στρατός ανταρτών αναλαμβάνει τον έλεγχο. Η επανάσταση και η νίκη διαγράφονται στον αέρα. Οι δρόμοι της Αβάνας δονούνται από τους ήχους των πανηγυρισμών. Τεράστια πλήθη ξεχύνονται για να δουν τον απελευθερωτή τους. Είναι ένας νεαρός, εντυπωσιακός δικηγόρος. Το όνομά του Φιντέλ Κάστρο. Όμως πίσω από το σκληρό χαμόγελο και κάτω από τη λάμψη της δημοσιότητας, ο Κάστρο είναι κρυφά τρομαγμένος.

Ο Ουμπέρτο Μάτος ήταν κάποτε από τους πιο στενούς διοικητές του. «Έλεγε συνεχώς: σήμερα μπορεί να είναι η τελευταία μου μέρα, θα πεθάνω από απόπειρα δολοφονίας». Από τότε είχε εμμονή σ’ αυτή τη σκέψη. Όμως ήταν πολύ προσεκτικός και εμπιστευόταν ελάχιστα άτομα. Πολλές φορές εκείνη τη μέρα μου είχε φωνάξει: «διάφορα μπορούν να συμβούν καθώς θα περνάμε  από αυτά τα ψηλά κτίρια». Η δολοφονία είναι ένα φάντασμα που θα στοιχειώνει τον Κάστρο σε όλη του τη ζωή. Τώρα όμως είναι ένας ήρωας σε ένα γενναίο νέο κόσμο.

Το περιστατικό με το περιστέρι 

Ο Γουέϊν Σμίθ ήταν τότε διπλωμάτης των ΗΠΑ στην Κούβα. Όπως λέει: «Υπήρχε αίσθηση μιας καινούριας αρχής. Ο Κόσμος ήταν τώρα ανοιχτός για την Κούβα. Ο δρόμος είχε ανοίξει για ένα σπουδαίο μέλλον».

Στα χέρια του Κάστρο το μέλλον της Κούβας βρισκόταν σε αμφιλεγόμενη πορεία. Καθώς το πλήθος μαζευόταν για να ακούσει την ομιλία του, εμφανίστηκε ένα εξαιρετικό όραμα. Ένα έξυπνο κόλπο δημοσίων σχέσεων, ή μια πράξη από το Θεό;

«Το επεισόδιο με το περιστέρι, λέει ο Ουμπέρτο Μάτος, ήταν καθαρή επίδειξη. Το είχαν προετοιμάσει. Ο Κάστρο μαζί με την κοπέλα του στο αρχηγείο. Προφανώς, σκέφτηκαν να βρουν ένα λευκό περιστέρι για να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι ήμασταν άνθρωποι πραγματικά αφοσιωμένοι στην ειρήνη.

Ο Σμίθ, αντίθετα παρατηρεί: «Ξέρω ότι κάποιοι σκεπτικιστές λένε ότι ήταν εκπαιδευμένο περιστέρι. Η δική μου απάντηση είναι πως αυτό είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό. Δύο χρόνια έκαναν ανταρτοπόλεμο και εκπαίδευαν αυτό το περιστέρι να επιστρέφει και να καθίσει πάνω σε κάποιον ώμο;».

Πολιτική ψευδαίσθηση ή όχι, το μόνο σίγουρό είναι το ακλόνητο όραμα του Κάστρο. Μετά από χρόνια φτώχιας, διαφθοράς και αμερικανικών παρεμβάσεων, υποσχέθηκαν στην Κούβα δημοκρατικές εκλογές, οικονομική μεταρρύθμιση και δωρεάν παιδεία και ιατρική πρόνοια. Το μέλλον έμοιαζε σαν τη Γη της Επαγγελίας.

Τα μεγάλα επιτεύγματα της Κουβανικής επανάστασης 

Πενήντα οκτώ χρόνια μετά, πως εξελίχθηκε η επανάσταση; Η γη ανακατανεμήθηκε, χορηγήθηκε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε όλους τους Κουβανούς και τεράστια εκπαιδευτικά προγράμματα έκαναν τον αναλφαβητισμό φάντασμα του παρελθόντος. Με ποιο τίμημα όμως; Οι ανοιχτές εκλογές δεν έφτασαν ποτέ στην Κούβα και ο Κάστρο παρέμεινε Πρόεδρος για περισσότερα από 50 χρόνια. Η χώρα έχει τσακιστεί από τα διεθνή εμπάργκο.

Πολλοί στην Κούβα ζουν μέσα στη φτώχεια και ο λαός δεν έχει λόγο στις αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές τους. Κι όμως, έχουν ακόμα μεγάλο θαυμασμό για την ελαστικότητά του. Ποιος είναι ο άνθρωπος που τους υποσχέθηκε την ελευθερία τους;

Ο Φιντέλ από μικρός είχε αίσθηση της κοινωνικής αδικίας. Όπως λέει συχνά ο ίδιος «θα έλεγε κανείς πως αρχικά επαναστάτησα ενάντια στις άδικες συνθήκες στην οικογενειακή εστία όπου με πήγαν σε ηλικία πέντε ετών. Θυμάμαι πως ακόμα και στο σχολείο που με έστελναν επαναστατούσα ενάντια στην ανισότητα και την αδικία. Πολλές φορές, μικρός, πέρασα καταστάσεις που θεωρούσα άδικες. Και τις βίωνα ξανά και ξανά».

Όμως παρά τον επαναστατικό του χαρακτήρα, ο νεαρός Φιντέλ ήταν καλός μαθητής. Η αποφασιστικότητά του τον έστειλε στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας το 1947 για να σπουδάσει νομική. Πάντως, μέσα από την εκλεπτυσμένη επιφάνεια της πόλης, υπήρχε μια διεφθαρμένη διοίκηση, υπό τον έλεγχο αμερικανικών επενδύσεων και υπό την διοίκηση της μαφίας.

Κι ενώ η Αβάνα ήταν η παιδική χαρά των πλουσίων και διασήμων που την είχαν μετατρέψει σε ένα τεράστιο πορνείο, το μεγαλύτερο μέρος της Κούβας ζούσε στη φτώχεια και στον έντονο κοινωνικό ρατσισμό. Για τον νεαρό Κάστρο ήταν αναπόφευκτο να αναλάβει δράση και σύντομα άρχισε να εκφράζει την αντίθεσή του στο καθεστώς. Ήταν μια γενναία κίνηση που τον ξεχώρισε ως χαρισματικό ηγέτη, όπως θυμάται μια μετέπειτα σύντροφός του, η Μέλμπα Ερνάντεζ.

Από τους πιο όμορφους άντρες

«Τολμώ να πω ότι ο Φιντέλ Κάστρο ήταν από τους όμορφους άντρες στο πανεπιστήμιο και από τους έξυπνους στην Αβάνα. Και υπήρχε κάτι ακόμα ελκυστικό στον Φιντέλ Κάστρο, κάτι σημαντικό. Ήταν υπέροχος όταν απευθυνόταν στον λαό».

Ως ηγετικό στέλεχος του Κουβανικού Κόμματος του Λαού, ο νεαρός Φιντέλ βγήκε στο προσκήνιο και ήξερε πως να φερθεί στο κοινό. Ο Μαξ Λέσνικ ήταν φοιτητής την ίδια εποχή. Αφηγείται: «Στον Φιντέλ άρεσε πάντα να ντύνεται πολύ κομψά. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν φορούσε παραδοσιακά κουβανέζικα ρούχα. Σε κάθε σημαντικό γεγονός εμφανιζόταν πάντα με κομψό κουστούμι, ακόμα και το κατακαλόκαιρο. Αν δείτε το φωτογραφικό του αρχείο, θα διαπιστώσετε πως ο Φιντέλ παρουσιάζεται πάντα άψογος».

Η παρουσία του Φιντέλ γρήγορα τράβηξε την προσοχή μιας νεαρής φοιτήτριας της φιλολογίας. Ο Νορμπέρτο Φουέντες, είναι εξόριστος Κουβανός συγγραφέας και όσον αφορά στον Κάστρο. Λέει: «Η Μίρτα Ντιάζ Μπαλάρτ, ήταν η γυναίκα των πόθων και των ονείρων του Φιντέλ. Ευάλωτη, λεπτεπίλεπτη και θηλυκή., ήταν τέλεια για εκείνον, Και πάντα ένοιωθε τύψεις επειδή πίστευε ότι δεν της φερόταν καλά.

Παίκτης του μπέϊζμπολ 

Η σχέση του με την Μίρτα θα ήταν μία από της πολλές για τον Κάστρο. Το 1948 το ζευγάρι παντρεύεται και οδεύει προς την Αμερική. Τι ειρωνεία ! Στην Αμερική ο Κάστρο διάβασε για πρώτη φορά την κριτική του Μαρξ για τον καπιταλισμό. Η Αμερική τον συνεπήρε. Ο Κάστρο έγραψε ακόμα και γράμμα στον Ρούσβελτ για να τον συγχαρεί για την επανεκλογή του και να ζητήσει για ενθύμιο ένα χαρτονόμισμα των 10 δολαρίων. Η επιστολή του Κάστρο στον Πρόεδρο πρέπει να ήταν δηκτική. Εκείνη την εποχή η Αμερική έλεγχε το 75% από τις Κουβανικές φάρμες. Ο Φιντέλ ήταν δυνατός παίκτης στο μπέιζμπολ. Και μια μοναδική ευκαιρία προέκυψε που θα μπορούσε να σημάνει μια πολύ διαφορετική ζωή για εκείνον και την Κούβα. Λέει ο Φουέντες: «Η πιο διάσημη ομάδα Μπέιζμπολ στην Αμερική, οι Γιάνκις, που έχουν πολλούς οπαδούς στην Κούβα, του έκαναν μια προσφορά και ο Φιντέλ μπήκε στον πειρασμό, είπε πως θα του άρεσε πολύ να προπονηθεί με μια αμερικανική ομάδα, ήταν θαυμάσια ευκαιρία». Όμως ο Κάστρο επέλεξε άλλη ομάδα. 

Με την γέννηση του πρώτου του γιου, επέστρεψε στην Κούβα για να κυνηγήσει καριέρα δικηγόρου, μαχόμενος για τα δικαιώματα των κατωτέρων τάξεων. Καθώς δεν υπήρχε διέξοδος στα προβλήματα του Κουβανικού λαού, η επανάσταση ήταν αναπόφευκτη. Ήταν μια αναζήτηση που τον οδήγησε στη Ναταλία Ρεβουέλτα, μια γυναίκα με την οποία θα ανέπτυσσε φιλική σχέση. Λέει η Ναταλία: «Με τον σύζυγό μου τον καλέσαμε σε δείπνο. Κάναμε μια μακρά συζήτηση, για 3-4 ώρες, για τα σχέδιά του για ένα επαναστατικό κίνημα. Ήθελε στήριξη οικονομική, χρειαζόταν όπλα και βοήθεια για να στήσει την οργάνωση».

Ήταν ένα επικίνδυνο σχέδιο. Τότε την Κούβα κυβερνούσε ο Φουλχένσιο Μπατίστα, ένας αδίστακτος δικτάτορας, που διοικούσε το νησί σαν αμερικανική αποικία και έχαιρε καλής αμοιβής για την αφοσίωσή του.

Οι σπόροι της επανάστασης

Τον Ιούλιο του 1953, οι σπόροι της επανάστασης είχαν σπαρθεί. Με κάλυψη το καρναβάλι, ο Κάστρο οδήγησε μια μικρή ομάδα 120 φτωχικά εξοπλισμένων ανταρτών στο φρούριο Μονκάδα που φυλάσσονταν από 1000 ένοπλους στρατιώτες. Ο στόχος τους ήταν τολμηρός και απλός: Να πυροδοτήσουν την επανάσταση και να απελευθερώσουν την Κούβα από την Αμερική και τον Μπατίστα. Όμως απέτυχαν παταγωδώς.

Μετά την ποινή κάθειρξης 15 ετών που του επιβλήθηκε, ο Κάστρο άρχισε να συγκεντρώνει υποστηρικτές. Και από το κελί του έγγραφε γράμματα στον καινούριο του έρωτα.

Μόλις 18 μήνες μετά, κάτω από την πίεση του λαού, ο Μπατίστα αναγκάστηκε να αφήσει τον Κάστρο. Αυτό όμως είχε και το τίμημά του. Διαζύγιο, απειλές θανάτου και εξορία στο Μεξικό.

Το 1956 ο Κάστρο επιστρέφει από την εξορία με νέα, εκπαιδευμένη ομάδα. Τα στρατεύματα του Μπατίστα τους συνέτριψαν αμέσως. Με περίπου 300 επαναστάτες, ενάντια σε στρατό χιλιάδων, υποχώρησαν στα βουνά. Θα κέρδιζαν ποτέ τον αγώνα για την ελευθερία; Αν ο Φιντέλ είχε αμφιβολίες, τις έκρυβε πολύ επιμελώς. Το παραμικρό ίχνος θα μπορούσε να αποβεί καταστροφικό. Και τότε έκανε ένα εξαίρετο κόλπο δημοσίων σχέσεων. Δίνοντας μυστικά συνεντεύξεις σε αμερικανούς δημοσιογράφους, δημιούργησε την εντύπωση στα ΜΜΕ ότι ο στρατός τους αριθμούσε χιλιάδες. Ήταν ένας θρύλος υπό δημιουργία.

Έλεγε σε μία από αυτές τις συνεντεύξεις του: «Ευχαρίστως υπομένουμε το κρύο και την βροχή και τις κακουχίες στα βουνά. Οι στρατιώτες του Μπατίστα όμως δεν άντεξαν εδώ πάνω».

Οι ελπίδες για την ουτοπική Κούβα 

Με έναν νεαρό μαρξιστή, τον Ερνέστο Γκεβάρα, οι ελπίδες του Κάστρο για την Ουτοπική Κούβα, πήραν μορφή, όπως θυμάται η κόρη του Γκεβάρα, η Αλεΐδα. «Αυτοί οι δύο άντρες, ενώθηκαν για να γράψουν ιστορία, παρ’ ότι δεν ήξερε ο ένας τον άλλο και είχαν γεννηθεί σε διαφορετικές χώρες και προέρχονταν από διαφορετικούς πολιτισμούς. Ήταν μία από τις σπουδαίες συναντήσεις της ζωής, επειδή μαζί έκαναν τον συνδυασμό του τέλειου άνδρα του μέλλοντος. Έδειχναν μεγάλη ανθρώπινη σύνεση, νοιάζονταν για τους άλλους, ήταν πλήρως αφοσιωμένοι στο έργο και τον σκοπό που θεωρούσαν δίκαιο».

Η Σήλια Σάντσες, ήταν άλλη μία αντάρτισσα κοντά στον Κάστρο. Όμως επειδή ήταν γυναίκα με πολιτικά αλλά και θρησκευτικά πιστεύω, έβαλε έναν όρο στη σχέση τους. Λέει ο Ουμπέρτο Μάτος: «Η Σήλια ήταν φυλακισμένη του Φιντέλ με την έννοια ότι αυτή η σχέση τους την άλλαξε σε κάποια άλλη χωρίς την δική της άποψη. Ο Φιντέλ της έλεγε: «Θα κάνεις ακριβώς αυτό που θέλω, πρέπει να εγκρίνεις τις οδηγίες μου, αλλιώς θα το βουλώνεις». Επειδή η Σήλια ήταν καθολική και μαρξίστρια, δεν μπορούσε να έχει στενή σχέση, ήταν αδιανόητο. Η Σήλια έπρεπε να δεχτεί να ζει ως δορυφόρος, μία φτωχή φυλακισμένη του Φιντέλ Κάστρο».

Δύο χρόνια μετά, όπως είχε προβλέψει ο Κάστρο, οι επαναστάτες είχαν αποκτήσει δύναμη. Την πρωτοχρονιά του 1959, ο Μπατίστα έφυγε από την Κούβα. Η ώρα της νίκης είχε έρθει. Μετά από χρόνια στην ερημιά, ο Κάστρο εγκαθίσταται στο Χίλτον. Όμως μετά την εκθρόνιση του Μπατίστα, η Αμερική αγωνιούσε να μάθει τα σχέδια των επαναστατών.

Τέσσερις μήνες μετά, ο Κάστρο δέχτηκε πρόσκληση από έναν εκδότη στη Νέα Υόρκη να επισκεφθεί τις ΗΠΑ. Δεν είχε καταλάβει όμως πως η CIA σχεδίαζε ήδη τη δολοφονία του. Αρχικά, θέλοντας να έχει την αμερικανική κοινή γνώμη στο πλευρό του, ο Φιντέλ προκάλεσε αίσθηση. Όμως ο πραγματικός στόχος της επίσκεψής του ήταν να τον αναγνωρίσει η Αμερική ως τον νέο ηγέτη της Κούβας.

Ο Ραούλ Κοράλες, που ήταν ο προσωπικός φωτογράφος του Φιντέλ, θυμάται: «Σχεδόν όλοι οι ηγέτες της Λατινικής Αμερικής που πήγαιναν στην Ουάσιγκτον εκείνη την εποχή, ζητούσαν οικονομική στήριξη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ο Φιντέλ όμως όχι, δεν ενδιαφερόταν για την αμερικανική χρηματοδότηση. Αυτό που ζητούσε ήταν η κατανόηση για την κουβανική επανάσταση».

Η συνάντηση με τον Νιξον

Ο Νίξον δεν ενδιαφερόταν. Με τον Μπατίστα οι επενδύσεις της Αμερικής στην Κούβα ήταν ασφαλείς, με τον Κάστρο αβέβαιες. Ο Ραούλ Κοράλες λέει: «Όταν τελείωσε η συζήτηση , βγήκαν από το γραφείο του Νίξον. Αμέσως είδα ότι ο Φιντέλ δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την τροπή της συζήτησης».

Η Αμερική είχε κλείσει την πόρτα της στον Κάστρο. Κάτω από τα χαμόγελα υπήρχε έντονη εχθρικότητα και ακόμη πιο σκοτεινό μέλλον. Ο Κάστρο δεν κλονίστηκε. Στο δεύτερο ταξίδι του στη Νέα Υόρκη εγκαταστάθηκε στο Χάρλεμ και κατέστρωσε σχέδια για την κρατικοποίηση περιουσιών και την εγκατάσταση ιδιωτικών επιχειρήσεων στην Κούβα. Τα νέα συνέτριψαν τις Αμερικανικές επενδύσεις, όμως τα πράγματα θα γινόταν ακόμα χειρότερα. Η Σοβιετική Ένωση έτεινε χείρα φιλίας. Ήταν η αρχή μιας πολύπλοκης σχέσης, η οποία θα έβαζε την Κούβα στο Κέντρο ενός τεράστιου ψυχρού πολέμου. Ήταν αλήθεια ο Φιντέλ ο ήρωας του λαού; Ο Σοβιετικός Κομμουνισμός έχει πια χαθεί, όμως σήμερα ο Κάστρο επικρατεί ακόμα στην Κούβα. Αυτή η λαϊκή επίδειξη στοργής πηγάζει από γνήσιο ενθουσιασμό ή μήπως ο φόβος της φυλάκισης παρακινεί τις ζητωκραυγές τους; Ακόμα και στο έλεος της φτώχειας ο επί 50 χρόνια ηγέτης έχαιρε τον πλήρη θαυμασμό του λαού.

Όπως έλεγε ο Νορμπέρτο Φουέντες: «Ο Φιντέλ Κάστρο δεν είναι ούτε Ταρζάν, ούτε Μπάτμαν. Είναι πολύ λογικός άνθρωπος. Πως αλλιώς να περιγράψεις έναν άνθρωπο που κυβερνά ένα νησί επί δεκαετίες, το οποίο είναι τόσο κοντά στις ΗΠΑ κι όμως αντιτίθεται;».

Στη νέα Κούβα ο Κάστρο αποδείχθηκε αφοσιωμένος ηγέτης, ζώντας σε ένα απλό σπίτι και εξασφαλίζοντας την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας στην Κούβα. Φρόντισε για τον λαό. Ο Φιντέλ επίσης φρόντιζε την συμμαχία του με τους Σοβιετικούς. Έχοντας επισήμως κόψει τους διπλωματικούς δεσμούς με την Αμερική, βρισκόταν διαρκώς σε επαγρύπνηση για μία πιθανή επίθεση. Πίσω από τις κλειστές πόρτες, ο Κάστρο ήταν ακόμη μέρος της πλούσιας τάξης που τον είχε γεννήσει. Άλλωστε τους χρειαζόταν στο πλευρό του. Στον γάμο της αδελφής του η αμηχανία ήταν εμφανής.

Η απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων 

Δύο χρόνια μετά ήρθε η Αμερικανική επίθεση. Μετά την εκπαίδευση ενός χρόνου από την CIA, εξόριστοι Κουβανοί πήραν την ευλογία ενός ιερέα προτού ξεκινήσουν την αποστολή τους. Να εισβάλλουν στο νησί και να απομακρύνουν τον Φιντέλ Κάστρο. Δεν περίμεναν όμως την αντίδραση του Κάστρο. Διασκορπίζοντας την πολεμική του αεροπορία για να αποφύγει την καταστροφή της, ηγήθηκε ο ίδιος της επιχείρησης.

Ο Φιντέλ Κάστρο κατέπνιξε την επίθεση των ΗΠΑ σε μόλις 48 ώρες. Το μικρό νησί της Κούβας αναδείχθηκε νικητής, ο Κόλπος των Χοίρων ήταν δική τους νίκη και ο κόσμος σοκαρίστηκε. Όμως επόταν και συνέχεια. Την ίδια χρονιά ανακήρυξε την Κούβα σοσιαλιστικό κράτος. Οι Αμερικανοί αντέδρασαν γρήγορα και βίαια. Έγιναν σαμποτάζ σε κυβερνητικά κτίρια. Οι άντρες του Κάστρο είχαν γίνει κινούμενος στόχος.

Μπορεί η CIA να απέτυχε να τον απομακρύνει, όμως παρήγαγε ένα μυστικό κίνημα, με στόχο την καταστροφή του, όπως αποκαλύπτει ένας πρώην πράκτορας, ο Φίλιπ Έιτζι που δήλωσε: «Μπορείτε να είστε απολύτως βέβαιοι πως ήταν επίσημη πολιτική της κυβέρνησης των ΗΠΑ η δολοφονία του Φιντέλ Κάστρο το ’60. Αργότερα αυτοί οι τρομοκράτες, που όφειλαν την εκπαίδευση και την ύπαρξή τους στην CIA απέκτησαν την δική τους ζωή και συνέχισαν τις τρομοκρατικές επιχειρήσεις καθώς και απόπειρες να δολοφονήσουν τον Φιντέλ Κάστρο».

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ο τότε σοβιετικός πρόεδρος, Νικήτα Χρουτσώφ έστειλε βοήθεια στην Κούβα με την μορφή πυρηνικών όπλων. Αυτή ήταν η αρχή ενός τρομακτικού επεισοδίου. Όταν Αμερικανοί κατάσκοποι εντόπισαν τις πλατφόρμες εκτόξευσης, ο κόσμος έφτασε στο χείλος ενός πυρηνικού πολέμου. Ο Κένεντι εξέδωσε τελεσίγραφο «Παροπλίστε ή θα έχετε πόλεμο». Η Κούβα βρισκόταν πλέον στο κέντρο ενός Ψυχρού Πολέμου. Το μικρό νησί έλαβε θέση για άλλη μια επίθεση από τον τεράστιο γείτονα.

Καθώς ο κόσμος παρέμεινε με κομμένη την ανάσα, την ύστατη ώρα, οι υπερδυνάμεις. πίσω από την πλάτη του Κάστρο, έφτασαν σε συμφωνία. Ένας σοβιετικός διπλωμάτης πήγε στην Κούβα για να εξομαλύνει τις σχέσεις, όμως δεν έφτανε για να κατευνάσει την οργή του Κάστρο. Αφού τον κράτησε στο σκοτάδι, ο Χρουστσώφ κάλεσε τον Κάστρο στην Σοβιετική Ένωση για μια περιοδεία 40 ημερών. Η Αμερική ήταν πλέον μια μόνιμη απειλή και ο Κάστρο χρειαζόταν την στήριξη της Σοβιετική Ένωσης περισσότερο από ποτέ. Εξαρτιόταν η επιβίωση της Κούβας. Οι σχέσεις ήταν τεταμένες. Θα μπορούσαν να τα βρουν αυτοί οι κομμουνιστές σύντροφοι;

Στο τέλος του ταξιδιού, ο Χρουστσώφ αποκάλυψε τελικά την συμφωνία του με τον Κένεντι. Την απομάκρυνση των Σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα για την απόσυρση των Αμερικανικών όπλων από την Τουρκία. Μήπως ο Κάστρο ήταν απλώς ένα πιόνι στο παιχνίδι των παγκοσμίων δυνάμεων;

Η ειρηνευτική προσπάθεια του Κένεντι οδήγησε στη δολοφονία του

Στο μεταξύ ο εχθρός γύριζε. Μόλις δύο χρόνια μετά την κρίση με τους πυραύλους, συνέβη κάτι συγκλονιστικό. Ο Αμερικανός πρόεδρος ανάθεσε στον Γάλλο δημοσιογράφο Ζαν Ντανιέλ ένα κωδικοποιημένο μήνυμα για τον Φιντέλ Κάστρο. Ήταν ένα μήνυμα ειρήνης. Όπως είχε πει ο ίδιος ο Ζαν Ντανιέλ: «Μου είπε, θα πας στην Κούβα. Υπάρχει κάτι που με ελκύει σ’ αυτόν τον άνδρα. Μιλάει και όλος ο κόσμος πιστεύει πως έχω κάτι εναντίον του επειδή είναι κομμουνιστής. Όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ειλικρινά δεν με ενδιαφέρει».

Τον Νοέμβριο του 1963 ο Ζαν Ντανιέλ ταξίδεψε στην Αβάνα με το μήνυμα. Ο Κάστρο τον υποδέχθηκε θερμά και τον φιλοξένησε στο σπίτι του, αυτή η εμπειρία άνοιξε τα μάτια του δημοσιογράφου. «Όταν μπήκαμε με την σύζυγό μου στο δωμάτιο, υπήρχε μια μεγάλη εικόνα της σταύρωσης κρεμασμένη στον τοίχο. Για φαντάσου! Στο Σπίτι ενός επαναστατικού ηγέτη που είναι κομμουνιστής και ενάντιος στην θρησκεία, υπάρχει η Σταύρωση».

Ο Ζαν Ντανιέλ έδωσε το μήνυμα του Κένεντι στον Κάστρο. «Ο Κάστρο μου είπε πως ήμουν αγγελιοφόρος ειρήνης. Αφού του έδωσα το μήνυμα του Κένεντι μου είπε: «ο άνθρωπος που ήθελε κάποτε να με σκοτώσει τώρα άλλαξε γνώμη και μετά την εμπειρία μου με τους Ρώσους, άλλαξα γνώμη κι εγώ. Ίσως υπάρχει πιθανότητα να συμφωνήσουμε»».

Την ίδια ώρα, 1.000 χιλιόμετρα μακριά, ο κόσμος και ο Κάστρο είχαν υποστεί ένα τρομερό χτύπημα. Αφηγήθηκε ο Ζαν Ντανιέλ: «Ο Κάστρο ετοιμάζει την απάντησή του στον Κένεντι. Ξάφνου χτυπά το τηλέφωνο. Ο Κάστρο επαναλαμβάνει δυνατά όσα ακούει: «Χτυπήθηκε, χτυπήθηκε βαριά, Είναι πολύ βαριά τραυματισμένος. Όχι δεν είναι νεκρός». Και δέκα λεπτά αργότερα τηλεφωνεί ο Ντορτίκος και του λέει πως ο Κένεντι είναι νεκρός. Τότε ο Κάστρο αρχίζει να μιλά σαν ηθοποιός «Αγαπητέ μου Ζαν Ντανιέλ, όπως καταλαβαίνεις η αποστολή σου τελείωσε, δεν υπάρχει πια μήνυμα ειρήνης. Ένας Θεός ξέρει ποιος θα τον διαδεχθεί. Ίσως είναι νεκρός εξαιτίας αυτού που σου είπε, ίσως είναι νεκρός επειδή υπήρχε πιθανότητα να μας πλησιάσει. Δεν θα μάθουμε ποτέ, αλλά είμαι σίγουρος πως τώρα που είναι νεκρός όλοι θα σκεφτούν πως εγώ σχεδίασα την δολοφονία» Και του είπα πως ήταν πιθανό, γιατί ο Κένεντι είχε αποπειραθεί να δολοφονήσει τον Κάστρο. Όμως ο Κάστρο απάντησε «όχι βέβαια, δεν είμαι τέτοιος εγώ, δεν θα το έκανα αυτό. Μετά το αποψινό σκέφτηκα πως ίσως αυτός να ήταν ο πρώτος Αμερικανός Πρόεδρος με τον οποίο θα μπορούσα να συνεννοηθώ»».

Το όνειρο του Τσε Γκεβάρα

Μετά τον θάνατο του Κένεντι, ο Κάστρο δεν είχε άλλη επιλογή, παρά να συνεχίσει τις πιέσεις. Με τον Υπουργό Βιομηχανίας τον Τσε Γκεβάρα, συνέχισαν το όνειρό τους για μια καλύτερη Κούβα. Μαζί ήταν η επαναστατική «ντρημ τημ» που ενέπνεε το κομμουνιστικά και τριτοκοσμικά κράτη σε όλο τον κόσμο. Όμως η σχέση είχε και οι εντάσεις. Όπως θυμάται η κόρη του Γκεβάρα, Αλέιδα: «Ο θείος μου ο Φιντέλ είναι πολύ πεισματάρης. Όταν λέει πως κάτι πρέπει να γίνει, δείχνει τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει και μετά κάνει τα πάντα μέχρι να τελειώσει η δουλειά και πιστεύω πως ο πατέρας μου ήταν το ίδιο». 

Όμως ενώ ο Φιντέλ κινούνταν αβίαστα στην ηγεσία, ο Τσε είχε τις αμφιβολίες του. Ο Κάστρο είχε γεννηθεί για να κυβερνάει, για να οδηγήσει τη χώρα μέσα από οικονομικό εμπάργκο και ελεημοσύνη από τους Σοβιετικούς. Ο Γκεβάρα πάλευε. Η σκληρή πραγματικότητα για την οικονομία της Κούβας διέλυε το όνειρό του για μία Κομμουνιστική Ουτοπία. Το 1966 εγκατέλειψε την άρχουσα ελίτ, κριτικάρισε την Σοβιετική Ένωση ως ιμπεριαλιστική και ξεκίνησε ανταρτοπόλεμο στη Βολιβία. Η αποστολή ήταν καταδικασμένη. Αντιμέτωπος με τον θάνατο, ο Κάστρο έδειξε ακλόνητη πίστη στα πιστεύω του φίλου του.

Η κόρη του Γκεβάρα λέει: «Με πήγαν στο δωμάτιο του θείου μου του Φιντέλ όπου ζούσε και η Σήλια Σάντσες, έναν όροφο πιο κάτω. Και η θεία Σήλια μου είπε: «Ο θείος σου θέλει να σου μιλήσει». Το ίδιο βράδυ εγώ και οι αδελφές μου πήγαμε να του μιλήσουμε κι εκείνος μας προετοίμασε για την είδηση. Είχε ένα γράμμα που υποτίθεται πως είχε γράψει ο μπαμπάς όπου έλεγε να μην κλάψουμε για εκείνον στην περίπτωση που έπεφτε στη μάχη. Ο Φιντέλ ήθελε να μας πει πως ο μπαμπάς είχε πεθάνει όπως ήθελε…στη μάχη. Και όταν οι άνθρωποι πέθαιναν έτσι, δεν έπρεπε να κλαίμε».

Ο Φιντέλ, αποχαιρέτησε τον φίλο και σύντροφό του ως εθνικό ήρωα στην Κούβα λέγοντας «Θα σας διαβάσω τώρα ένα γράμμα του συντρόφου Ερνέστο Γκεβάρα... Είναι τόσα αυτά που θέλω να πω σε σένα και το λαό μας. Όμως νιώθω πως δεν χρειάζεται. Οι λέξεις δεν μπορούν να εκφράσουν αυτά που θέλω να πω και δεν αξίζει να τα γράψω. Ως τη νίκη, για πάντα! Πάτρια εδάφη ή θάνατος! Τα ασπάζομαι με επαναστατικό πάθος. Τσε».

Η κληρονομιά του Τσε

Η κληρονομιά του Τσε Γκεβάρα ενέπνευσε χιλιάδες σε όλο τον κόσμο. Με τον θάνατό του έγινε είδωλο της επανάστασης. Μετά τον θάνατο του Τσε, ο Κάστρο επανέκτησε τις φθίνουσες σχέσεις. Στη Μόσχα, ο Μπρέζνιεφ υποσχέθηκε στήριξη. Στην Ανατολική Γερμανία, ο Έρικ Χόνεκερ έδωσε στην Κούβα καθοδήγηση προς μία οικονομία που τώρα πάλευε να εξάγει ζάχαρη. Χωρίς την στήριξή τους και την συμμόρφωση του Κάστρο, η μοίρα της Κούβας δεν θα ήταν και τόσο εξασφαλισμένη. «Μπορείτε να με καταδικάσετε, δεν έχει σημασία, ο λαός θα έχει την τελευταία λέξη. Ο λαός θα έχει την τελευταία λέξη!» επαναλάμβανε κάθε τόσο ο Φιντέλ

Την δεκαετία του 80, ο Κάστρο έφτασε σε μία σχεδόν μυθική θέση, ένας υποτιθέμενος αινιγματικός ηγέτης, φωτογραφημένος πάντα με στρατιωτική αμφίεση και πούρο. Είχε επιβιώσει από το μένος της Αμερικής και εμφανώς του άρεσε να εμφανίζεται στα ΜΜΕ παγκοσμίως. Είναι χαρακτηριστική μία συνέντευξή του προς αμερικανό δημοσιογράφο.

-Δημοσιογράφος: «Όλοι λένε ότι φοράτε πάντα αλεξίσφαιρο γιλέκο».

-Φιντέλ: Ανοίγοντας το πουκάμισό του για να δείξει ότι δεν φοράει, λέει «Όχι. Δεν φοράω. Θα έρθω έτσι στη Νέα Υόρκη. Έχω ηθικό αλεξίσφαιρο».

Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ

Με τον Γκορμπατσόφ, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και έτσι η Κούβα θα έχανε περίπου 5,5 δις δολάρια από επιχορηγήσεις. Ο Πρωθυπουργός της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης πιστεύει πως η στροφή του Κάστρο προς τον κομμουνισμό δεν αφορούσε μόνο την πολιτική και την ιδεολογία. «Οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε κάποιου είδους πόλεμο με τον Κάστρο. Και ο Κάστρο αναζητούσε σύμμαχο. Γι’ αυτό εναγκαλίστηκε τη Σοβιετική Ένωση. Αν κάποιος υποστήριζε τη Σοβιετική Ένωση, η Αμερική ήταν ενάντια. Και το αντίστροφο. Γι’ αυτό ο Κάστρο έγινε κομμουνιστής».

Η πολιτική του Γκορμπατσόφ ήταν σκληρό χτύπημα για την οικονομία της Κούβας, παρ’ όλα αυτά ο πρόεδρος της ΕΣΣΔ έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τον ηγέτη της Κούβας. «Ο Φιντέλ Κάστρο είναι πολιτικός βράχος και επίσης πολύ μορφωμένος. Έχει κάνει πολλά για την χώρα του. Έφερε την παιδεία στην χώρα του. Και δημιούργησε ένα πολύ καλό σύστημα υγείας», επαναλάμβανε συχνά.

Καθώς μειωνόταν η Σοβιετική στήριξη η Αμερική άλλαξε ξανά πρόσωπο. Υπό τον Τζωρτζ Μπους νέες εκστρατείες που έπλητταν τις ξένες επενδύσεις στην Κούβα, είχαν σκοπό να απομακρύνουν τον Κάστρο. Αντιμέτωπος με τόση εχθρότητα, ο Φιντέλ και πάλι κατόρθωσε να ξαφνιάσει τον πιο ισχυρό άνθρωπο στον κόσμο.

Η μάχη του Δαβίδ με τον Γολιάθ 

Τα οικονομικά εμπάργκο συνεχίζονταν με ένταση, όμως ο Κάστρο και η Κούβα άντεξαν. Αντιστεκόμενος στον εχθρό του, ο Κάστρο ύψωσε το ανάστημά του και χρησιμοποιώντας την πίεση από τον υπόλοιπο κόσμο, με κάποιο τρόπο σταθεροποίησε την θέση του στην Κούβα. Αυτό πιστεύει και ο Γουέιν Σμίθ: «Ο Κάστρο υποδύεται υπέροχα τον Δαυίδ με τον Γολιάθ κι εμείς του δίνουμε την ευκαιρία να το κάνει μήνα με το μήνα».

Μέσα στην αυξανόμενη οικονομική κρίση και κοινωνική αναταραχή, ο Κάστρο έκανε μία ριζοσπαστική κίνηση. Το 1998 ζήτησε ακρόαση από τον Πάπα στην Κούβα. Έχοντας βγάλει την στρατιωτική του ένδυση, ο Κάστρο εμφανίστηκε ταπεινός, ακόμα και ευάλωτος μπροστά στον θρησκευτικό ηγέτη.

Σήμερα η Κούβα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Για να επιβιώσει, το νησί επέστρεψε στη θρησκεία, τον τουρισμό και δημιούργησε ευνοϊκό κλίμα για τις ξένες επενδύσεις. Η στήριξη του λαού της Κούβας προς τον Κάστρο, ήταν μεγάλη. Πως τα κατάφερε;

Η επανάσταση μπορεί να κατάντησε ένα φάντασμα από το παρελθόν, όμως ο Κάστρο παρέμενε. Φιγούρες παγκοσμίου βεληνεκούς, όπως ο Νέλσον Μαντέλα, ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, ο τιμημένος με Νόμπελ ειρήνης Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και ο ποδοσφαιριστής Ντιέγκο Μαραντόνα, απολάμβαναν τη φιλία του και αναγνώριζαν το τεράστιο έργο που επιτέλεσε ο Φιντέλ για το λαό του. Όλοι τον χαιρετίζουν. Είναι όμως αρκετή αυτή η στήριξη;

Το όραμα ενός άνδρα και η γνήσια δύναμη της προσωπικότητάς του έφτιαξαν την Κούβα που βλέπουμε σήμερα. Όμως μήπως η κληρονομιά του Κάστρο πάγωσε ιδεολογικά το νησί; Τι επιφυλάσσει το μέλλον για τους Κουβανούς; Τα συναισθήματα είναι ανάμικτα. Για τον Κουβανό συγγραφέα Μιγκέλ Μπαρνέτ ο Κάστρο είναι ήρωας. «Έμαθε εμάς τους Κουβανούς να έχουμε αξιοπρέπεια, να παλεύουμε για τις αρχές και τις αξίες μας. Και μας βοήθησε να φτιάξουμε ένα έθνος που μπορεί να μην είναι τέλειο έχει όμως υψηλή ηθική θέση στον κόσμο».

Αυτές τις στιγμές είναι που η κληρονομιά της Κούβας και του Φιντέλ Κάστρο μοιάζουν περισσότερο δυνατές. Γενεές Αμερικανών Προέδρων, Σοβιετικών ηγετών, δολοφόνοι της CIA, γκάγκστερ κάθε είδους έχουν έρθει και έχουν παρέλθει, ο Κάστρο όμως τους ξεπέρασε όλους.

Ο Φιντέλ Κάστρο πέρασε όλη του τη ζωή δημιουργώντας γύρω του έναν πολιτικό θρύλο. Τον χαιρετίζουν ως ήρωα. Το ταξίδι του στον 20^ο αιώνα υπήρξε μοναδικό. Με την αναχώρησή του, το ζήτημα είναι αν η Κούβα μπορεί να επιβιώσει χωρίς τον Κάστρο, τον άνθρωπο και τον μύθο!

Στα ρεκόρ Γκίνες οι δολοφονικές απόπειρες κατά Φιντέλ

Ο Φιντέλ Κάστρο κατάφερε να επιζήσει από συνολικά 638 απόπειρες δολοφονίας της CIA για να πεθάνει τελικά σε ηλικία 90 ετών και αφού πρώτα είχε «παροπλιστεί», παραδίδοντας την εξουσία στον αδελφό του Ραούλ.

 Η CIA μετά την επιτυχημένη επανάσταση που ανέτρεψε τον Φουλχένσιο Μπατίστα το 1959, άρχισε να σχεδιάζει την εξόντωση του Κάστρο. Την περίοδο 1960-1965 η CIA αποπειράθηκε να τον σκοτώσει 8 φορές.

Ο πρώην επικεφαλής των κουβανικών μυστικών υπηρεσιών Φαμπιάν Εσκαλάντε, ο οποίος είχε σκοπό να προστατεύει τον Κάστρο σε ντοκιμαντέρ που προετοίμασε, αναφέρει πως συνολικά οι απόπειρες δολοφονίες κατά του Κάστρο ήταν 638!

Πούρο που θα εκρήγνυτο, μια δηλητηριασμένη στολή καταδύσεων, ακόμη και μια μεγάλη δόση LSD ήταν μερικοί από τους ευφάνταστους τρόπους που βρήκαν για να σκοτώσουν τον Κάστρο.

Σε μια άλλη περίπτωση, στρατολογήθηκε μια ερωμένη του, στην οποία δόθηκαν

δηλητηριώδη  χάπια, τα οποία όμως δεν μπόρεσε να του δώσει ενώ κοιμόταν. Σύμφωνα με την ίδια, ο Κάστρο είχε καταλάβει ότι σχεδίαζε να τον σκοτώσει, και της έδωσε το ίδιο του το πιστόλι, αλλά η ίδια του είπε ότι «δεν μπορούσε να το κάνει». Υπήρξε επίσης απόπειρα για δολοφονία από πράκτορα της CIA, με στυλό-σύριγγα που επίσης απέτυχε.

Ο Κάστρο είχε πει κάποτε ότι «αν το να γλιτώνεις απόπειρες δολοφονίας ήταν ολυμπιακό άθλημα, θα κέρδιζα το χρυσό».

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιστορικός ηγέτης της Κούβας είχε γραφτεί στο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες, ως το άτομο εναντίον του οποίου έχουν γίνει οι περισσότερες απόπειρες δολοφονίας.