Πρωτοχρονιά με «σούρβα» στην Επανομή του περασμένου αιώνα

Προετοιμασία για το γιορτινό τραπέζι στην παλιά Επανομή

Την Πρωτοχρονιά στην παλιά Επανομή, πριν ένα αιώνα και βάλε, με πρωτότυπα έθιμα και κυρίως τα «σούρβα», περιέγραψε σε ένα πολύ ωραίο κείμενό του ο γνωστός Επανομίτης λαογράφος και ζωγράφος  Χρήστος Ν. Παπαχρήστος*. Δεν αντέχουμε στον πειρασμό να μην το αντιγράψουμε. 

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, νωρίς, πριν τις 12, οι τότε πατριαρχικές οικογένειες ήταν συγκεντρωμένες στα σπίτια τους, όπου έκοβαν τη βασιλόπιτα με την λίρα, αλλά η έλευση του νέου έτους έβρισκε τους περισσότερους, κυρίως τους νέους, σε υπόγεια, αχούρια ή οπουδήποτε αλλού υπήρχε απομονωμένος χώρος, να παίζουν χαρτιά, έτσι «για το καλό του χρόνου». Το «31», το «κυλίτσι» ή το «τι θες» και το «πάρτα όλα» ήταν τα γνωστότερα παιχνίδια.

Η διασκέδαση ήταν τρόπος ζωής για τους παλιούς Επανομίτες

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς ξημέρωνε με τα κάλαντα. Η επιχείρηση «σούρβα» (έτσι τα ονόμαζαν τότε), άρχιζε από τις έξι τα ξημερώματα. Πρωταγωνιστές ήταν βέβαια οι μικροί πιτσιρικάδες, αλλά υπήρχαν και οι κάπως μεγαλύτερης ηλικίας «μερακλήδες» που έπαιρναν το στολισμένο καραβάκι και έκαναν ον εορταστικό σαματά. Έλεγαν δε ότι όσο πιο νωρίς έβγαινες «στα σούρβα», τόσο περισσότερα ήταν τα κέρδη. Αρκεί η στρατηγική που είχες επιλέξει να ήταν η εξυπνότερη,

Χρήματα διαθέσιμα δεν υπήρχαν, αλλά το κενό το γέμιζαν πολλά γλυκά κι εκείνα τα νόστιμα στρόγγυλα κουλουράκια που στιγμάτιζαν τα σπίτια που τα έφτιαχναν, αφού οι νοικοκυρές τα έψηναν την προηγούμενη μόλις μέρα για να τα περάσουν στη σούρβα. ΟΙ δε πιτσιρικάδες που ετοίμαζαν το δρομολόγια της επομένης για τα σούρβα, γνώριζαν ήδη που θα έτρωγαν το ζαχαρωτό κουλουράκι και εκεί «χτυπούσαν». Η επιχείρηση σταματούσε το μεσημέρι, όταν οι μικροί, κουρασμένοι πλέον, μαζεύονταν στις αλάνες και στους απόστους,  για να καταμετρήσουν τα κέρδη και να παίξουν  μεταξύ τους τυχερά παιχνίδια μ’ αυτά.

Κι έφτανε η πρώτη μέρα του χρόνου. Στο μεσημεριανό τραπέζι έκοβαν και δεύτερη πίτα, συνήθως χορτόπιτα με το σχετικό νλόμισμα, ενώ μετά σερβίρονταν το «πατσί». Η ημέρα έκλεινε με χορούς και γλέντια στις αλάνες, εκδήλωση που επαναλαμβανόταν κάθε Κυριακή.

*Χρήστος Ν. Παπαχρήστος, Γέφυρα στο παρελθόν μας, η λαογραφία, η ιστορία, η ζωή της Επανωμής, που τυπώθηκε το 1997 στο τυπογραφείο του Ευγένιου Κύρκου