Η ιστορία της κινηματογραφικής λέσχης της «Τέχνης»

Στη χρυσή δωδεκαετία του κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη, είναι αφιερωμένος ο τόμος «Η Τέχνη στη Θεσσαλονίκη 1955-1967», που κυκλοφορεί από την «Τέχνη» και τις εκδόσεις Ερμής σε επιμέλεια του Αλέκου Ζάννα.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, λίγα μόλις χρόνια μετά τον τερματισμό του Εμφυλίου και κάτω από πιεστικές πολιτικές συνθήκες, η Θεσσαλονίκη (και η Ελλάδα γενικότερα) δεν μοιάζει έτοιμη να ανακαλύψει τις κατακτήσεις του πρωτοποριακού κινηματογράφου σε διεθνές επίπεδο. Παρόλα αυτά, ο Παύλος Ζάννας, που είναι γέννημα-θρέμμα της πόλης και προέρχεται από την καρδιά της βενιζελικής παράδοσης (ο πατέρας του χρημάτισε υπουργός και φίλος του Βενιζέλου), θα έρθει, σε ηλικία 26 ετών, να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα, προτείνοντας στην καλλιτεχνική εταιρεία «Τέχνη», η οποία λειτουργούσε ήδη από το 1951 στη Θεσσαλονίκη, την ίδρυση κινηματογραφικής λέσχης. Κινηματογραφική λέσχη η οποία θα ανοίξει τους κινηματογραφικούς ορίζοντες των νέων την προσεχή δωδεκαετία, φέρνοντάς τους σε επαφή με τις πιο προχωρημένες αναζητήσεις του κινηματογράφου από τότε που ξεκίνησε η ιστορία του.

Οι προβολές της Κινηματογραφικής Λέσχης της «Τέχνης» γίνονταν επί εβδομαδιαίας βάσεως (πρώτα κάθε Παρασκευή και κατόπιν κάθε Κυριακή), ύστερα από εισήγηση την οποία έκανε για την επιλεγμένη ταινία κάποιος ειδικός. Μεταξύ των εισηγητών συγκαταλέγονται οι Henri Ehrer, Αγλαΐα Μητροπούλου, Αντώνης Μοσχοβάκης, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Μάριος Πλωρίτης, Βασίλης Ραφαηλίδης, Γ. Π. Σαββίδης, Κάρολος Τσίζεκ, Νίνος Φένεκ Μικελίδης και, φυικά, ο Παύλος Ζάννας. Αυτά τα κείμενα συγκεντρώνει στο βιβλίο ο Αλ. Ζάννας (προλογικά σημειώματα Χρυσούλα Παλιαδέλη και Ιωάννα Μανωλεδάκη), συνοδεύοντάς τα με μιαν εμπεριστατωμένη εισαγωγή στις σελίδες της οποίας ξεδιπλώνεται η ιστορία των 300 και πλέον προβολών που έκανε κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της η Κινηματογραφική Λέσχη.

Ποιος ακριβώς, όμως, ήταν ο σκοπός του Ζάννα και της Κινηματογραφικής Λέσχης, που συμπορεύτηκαν χρονικά με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στηρίζοντας σθεναρά ο ένας τις προσπάθειες του άλλου; Μα, τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από το να προσφέρουν τις βάσεις μιας γερής κινηματογραφικής παιδείας στους ανθρώπους (όχι μόνο τους νέους αλλά και τους μεγαλύτερους) που θα πήγαιναν στις προβολές. Με τα λόγια του ίδιου του Ζάννα: «Δυστυχώς ξέρουμε όλοι πως ο κινηματογράφος είναι τέχνη και μια σημαντική βιομηχανία που δημιουργεί τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Και η παραγωγοί, από κάθε ταινία που θα χρηματοδοτήσουν, γυρεύουν πρώτ’ απ’ όλα να είναι οικονομικά αποδοτική. Και έτσι, πολλοί σκηνοθέτες δεν μπορούν να δημιουργήσουν τα έργα που θέλουν ή δεν μπορούν να τα δημιουργήσουν όπως θέλουν- γιατί απλούστατα δεν θα χρηματοδοτηθούν απ’ τους παραγωγούς που επιδιώκουν έργα αρεστά στο μεγάλο κοινό. Όμως, το κοινό είμαστε εμείς και από εμάς εξαρτάται να διαλέξουμε τα έργα που έχουν καλλιτεχνική αξία και που γι’ αυτό αξίζουν μια θερμή υποστήριξη. Το έργο αυτό της δημιουργίας του κινηματογραφικά μορφωμένου κοινού που θα κρίνει το κάθε έργο που βλέπει και θα το αξιοποιεί καλλιτεχνικά μπορεί να το αναλάβει η Κινηματογραφική Λέσχη. Η Κινηματογραφική Λέσχη θα προβάλει στο μέλλον τις ξεχωριστές ταινίες της σημερινής παραγωγής, αλλά και παλαιότερες δημιουργίες, που φωτίζουν την ιστορία και την εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης. Θα τονίσει τη σημασία ταινιών που συχνά περνούν απαρατήρητες στα μάτια του μεγάλου κοινού».

Στην αρχή, τίποτε δεν ήταν εύκολο. Η πρώτη ταινία που προβλήθηκε την Παρασκευή 11 Νοεμβρίου 1955, όταν ο Ζάννας διακήρυξε τους ιδρυτικούς στόχους της Κινηματογραφικής Λέσχης, ήταν το «Los Olvidados» («Οι λησμονημένοι») του Λουίς Μπουνιουέλ. Πολλοί σοκαρίστηκαν (σημειώθηκαν ακόμα και λιποθυμίες δύο γυναικών), αλλά ο θεμέλιος λίθος είχε μπει. Βέβαια, το ανατρεπτικό πνεύμα των ταινιών τις οποίες επέλεγε η Κινηματογραφική Λέσχη (με ονόματα σκηνοθετών όπως ο Φριτς Λανγκ, ο Αϊζενστάιν, ο Αντονιόνι, ο Κλοντ Σαμπρόλ, ο Ζιλ Ντασέν, ο Φρανκ Κάπρα, ο Αντρέι Βάιντα, ο Μπίλι Γουάιλντερ ή ο Ρενέ Κλεμάν) ενοχλούσε πάντοτε τα συντηρητικά στοιχεία της πόλης. Στοιχεία που μετά δυσκολίας ανέχονταν το γεγονός πως υπεύθυνος για τις προβολές ήταν ο Ζάννας, ένα πρόσωπο που έφερε τη σφραγίδα της μεγάλης αστικής του οικογένειας. Με ένα τέτοιο πρόσωπο, εντούτοις, μπήκαν τα θεμέλια για τη διαμόρφωση του κινηματογραφόφιλου κοινού στην Ελλάδα μια και η Κινηματογραφική Λέσχη της «Τέχνης», μαζί με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος στην Αθήνα (υπό την Αγλ. Μητροπούλου), έδωσε το έναυσμα για την ίδρυση κινηματογραφικών λεσχών σε όλη τη χώρα, σημαίνοντας έτσι το πέρασμα σε μιαν εντελώς καινούργια εποχή.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ