Όταν ο Ελευθ. Βενιζέλος ψήφιζε το περιβόητο «ιδιώνυμο»

Κρατούμενοι κομμουνιστές και συνδικαλιστές με βάση το "ιδιώνυμο"

Τέτοια μέρα πριν 88 ακριβώς χρόνια, στις 25 Ιουλίου 1929, ο αποκαλούμενος και «Εθνάρχης» Ελευθέριος Βενιζέλος ψήφιζε στη Βουλή ένα Νόμο-έκτρωμα, τον Ν.4229/1929, με τον οποίο καθιερώνονταν το περιβόητο «ιδιώνυμο», η δίωξη δηλαδή κάθε προοδευτικής, δημοκρατικής και συνδικαλιστικής ιδέας και δραστηριότητας στο όνομα του «κομμουνιστικού κινδύνου».

Με βάση το νόμο αυτό, δεκάδες χιλιάδες πολίτες συλλαμβάνονταν, φυλακίζονταν, εξορίζονταν, έχαναν τις δουλειές τους αλλά και έμπαιναν στα μαύρα κατάστιχα των υπηρεσιών Ασφαλείας κι έτσι άρχιζε και το όνειδος των φακέλων πολιτικών φρονημάτων.

Ο τίτλος του νόμου ήταν «Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Ο στόχος του ήταν η ποινικοποίηση των «ανατρεπτικών» ιδεών, ιδιαίτερα η δίωξη της αριστερής και κομμουνιστικής δραστηριότητας  και η καταστολή των συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων. Το «Ιδιώνυμο» μετά την ψήφισή του το 1929 απέκτησε πολιτική σημασία και σήμανε κάθε κατασταλτικό μέτρο που εφαρμόστηκε έως το 1974 και ποινικοποιούσε την υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών.

Το παραμύθι για να δικαιολογηθεί το ιδιώνυμο, ήταν ότι
οι κομμουνιστές ετοίμαζαν εξέγερση την 1η Αυγούστου
(εφημερίδα Ακρόπολις 23-7-1929

Εξοντωτικές ποινές

Ο Νόμος αυτός προέβλεπε ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι μηνών για όποιον, κατά το άρθρο 1  «επιδιώκει την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την δια βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού συστήματος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν». Ήταν το πρώτο νομοθετικό μέτρο κατά του ΚΚΕ και εγκαινίασε σειρά από έκτακτα μέτρα που θα θεσπισθούν αργότερα από τις νεότερες κυβερνήσεις κατά της αριστεράς. Με την επίκληση του "ιδιωνύμου" διαλύθηκαν οι περισσότερες εργατικές οργανώσεις προς τα τέλη του έτους 1930.

Οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ηγέτης του Αγροτικού-Εργατικού κόμματος και Γεώργιος Καφαντάρης,  ηγέτης των Προοδευτικών, είχαν αντιδράσει έντονα κατά την ψήφιση του ιδιωνύμου, ενώ είναι αξιοσημείωτη η απόρριψη από το Βενιζέλο της πρότασης του Παπαναστασίου να διώκονται με το «ιδιώνυμο» όχι μόνο οι κομμουνιστές αλλά και οι φασίστες.

Η ψήφιση του «Ιδιώνυμου» ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Την αντίθεσή του εξέφρασε ο νομικός κόσμος της χώρας με αρθρογραφία στα περιοδικά «Θέμις» και «Δικαιοσύνη». Φωνή διαμαρτυρίας ύψωσαν διανοούμενοι, όπως ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γεώργιος Νιρβάνας, ο Κωνσταντίνος Άμαντος, ο Δημήτρης Γληνός, ο Αλβέρτος ΑϊνστάΙν, ο Ανρί Μπαρμπίς κ.α.

Στα επτά χρόνια της εφαρμογής του ιδιώνυμου έως το 1936, οπότε αντικαταστάθηκε με σκληρότερο νόμο από το δικτατορικό καθεστώς της 4^ης Αυγούστου, γύρω στα 16.500 πολίτες συνελήφθησαν. Από αυτούς 3031 καταδικάσθηκαν και εξορίστηκαν στα νησιά Φολέγανδρο, Ανάφη, Αμοργό και Σκύρο. Με δικαστικές αποφάσεις διαλύθηκαν δεκάδες οργανώσεις και σωματεία, που επηρεάζονταν από το ΚΚΕ.

εφημερίδα Μακεδονία 25 Ιουλίου 1929

Στόχος η κατάπνιξη του εργατικού κινήματος

Η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, που ακολουθούσε τις ανάλογες τάσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη με την εξάπλωση των ριζοσπαστικών ιδεών, καθώς επίης η Μικρασιατική καταστροφή, με την άφιξη εκατομμυρίου και πλέον προσφύγων, που δυνητικά, λόγω της άθλιας κατάστασής τους, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για την εξάπλωση των ιδεολογιών αυτών, και η γενικότερη κακή κατάσταση της χώρας αλλά και της οικονομίας λόγω του πολέμου και της πολιτικής αστάθειας των χρόνων εκείνων, οδήγησαν στην ψήφιση του νόμου. Σύμφωνα με το νόμο εκείνο, η απεργία δεν αναγνωριζόταν ως μέσο προβολής πολιτικών αιτημάτων, η διαδήλωση θεωρείτο διασάλευση της κοινωνικής γαλήνης και ο συνδικαλισμός μετατράπηκε σε "ιδιώνυμο" αδίκημα.

Την επομένη της ψήφισής του το ιδιώνυμο τίθεται σε εφαρμογή... (εφημερίδα Εμπρός 26-7-1929)

Αν τα «αδικήματα» που περιγράφει το ιδιώνυμο τελούνταν διά του Τύπου, προβλεπόταν η δυνατότητα απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος στο δημοσιογράφο, το διευθυντή, τον τυπογράφο ή τον εκδότη του εντύπου για 6 μήνες και σε περίπτωση υποτροπής για τρία, το πολύ, έτη.

Ιδιαίτερα βαριές ποινές προβλέπονταν για τους «παραβάτες» του νόμου που ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί ή στρατιωτικοί. Για τους εκπαιδευτικούς μάλιστα, τους στρατιωτικούς και τα όργανα των Σωμάτων Ασφαλείας δε χρειαζόταν η παράβαση του νόμου. Αρκούσε να συλληφθούν «προπαγανδίζοντες... κομμουνιστικάς αρχάς ή προσβάλλοντες την ιδέαν της Πατρίδος ή τα Εθνικά σύμβολα», ώστε να απολυθούν οριστικά από την υπηρεσία τους. Τέλος, αν «παραβάτης» του νόμου ήταν κάποια συνδικαλιστική οργάνωση, αυτή διαλυόταν, ενώ δεν επιτρεπόταν η δημόσια ανοιχτή ή κλειστή συγκέντρωση ούτε η σύσταση σωματείου ή ένωσης εφόσον κρινόταν ότι επιδιώκει ανατρεπτικούς ως προ το κοινωνικό καθεστώς σκοπούς.

Ο Βενιζέλος με το νόμο αυτό, προσπάθησε να θωρακίσει και νομικά το αστικό καθεστώς, λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα σε βάρος του εργατικού κινήματος και του ΚΚΕ. Αν και στην πραγματικότητα, εκείνη την εποχή, κανενός είδους κομμουνιστικός κίνδυνος δεν ήταν ορατός, ώστε να δικαιολογείται μια τόσο βάρβαρη αντιμετώπιση των κομμουνιστικών ιδεών και των φορέων τους. Το εργατικό κίνημα ήταν αποδυναμωμένο αισθητά εκείνη την περίοδο, ενώ το ΚΚΕ στις εκλογές του '28 σημείωσε πτώση και δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή. Όμως η αστική τάξη δεν έκρινε τη δυναμική των πραγμάτων από τα εκλογικά αποτελέσματα. Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε πείσει τις αστικές τάξεις, τουλάχιστον των χωρών της Ευρώπης, ότι η επανάσταση είναι αντικειμενικό γεγονός και δε μετριέται με εκλογικά ποσοστά. Το σπουδαιότερο όλων ήταν ο ορατός κίνδυνος να ξεσπάσει μια επαναστατική κρίση σ' ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο που δε θα άφηνε ανέγγιχτη την Ελλάδα, δεδομένου ότι η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση 1929 - 1933 φαινόταν από παντού ότι έρχεται.

Τη σκυτάλη παραλαμβάνει η δικτατορία Μεταξά

Το δικτατορικό καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά μετά το πραξικόπημα της 4^ης Αυγούστου 1936,  αντικατάστησε τον Ν.4229 με τον Α.Ν. 117/15 Σεπτεμβρίου 1936 "Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών" (ΦΕΚ 402/Τεύχος Πρώτον/18 Σεπτεμβρίου 1936), διατηρώντας το πνεύμα του αρχικού νόμου με εντατικοποίηση του ελέγχου των πολιτικών φρονημάτων, ειδικότερα στη στρατολόγηση, θεσπίζοντας γενικότερα τις περίφημες "δηλώσεις μετανοίας".

Το αντικομουνιστικό οπλοστάσιο της μεταξικής δικτατορίας ενισχύθηκε με πολλές άλλες νομοθετικές πράξεις. Η σπουδαιότερη απ' αυτές ήταν ο Α.Ν. 1075/10 Φεβρουαρίου 1938 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των πολιτών» (ΦΕΚ 45/Τεύχος Πρώτον/11 Φεβρουαρίου 1938) όπου θέσπισε αυστηρότερες διατάξεις και σκληρότερους όρους εγκλεισμού των αριστερών πολιτικών αντιπάλων της κεντρικής εξουσίας, σε αντικατάσταση των προηγούμενων νομοθετημάτων και του Α.Ν.117.

Τον Α.Ν. 509/1947 χρησιμοποίησε και η χούντα, παραπέμποντας τους
αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα στα έκτακτα στρατοδικεία

Το έκτρωμα του Α.Ν. 509

Μετά την απελευθέρωση, και συγκεκριμένα το 1947, ψηφίσθηκε ο Αναγκαστικός Νόμος 509/1947, όπου δια του άρθρου 2 το αδίκημα της ανατροπής του πολιτεύματος και του προσηλυτισμού υπήχθη στη δικαιοδοσία των εκτάκτων στρατοδικείων, που είχε επαναφέρει σε λειτουργία διαρκείας, παρά το τέλος του πολέμου, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός λίγους μήνες προτού παραδώσει την εξουσία. Σύμφωνα μ΄αυτόν τον νόμο, προβλεπόταν η ποινή θανάτου για τους αρχηγούς ή τους οδηγούς συστασιωτών και η ποινή ισόβιων δεσμών για τους απλούς συστασιώτες.

Δέκα ημέρες μετά την ψήφιση του ΑΝ 509/1947, αργότερα το τότε Υπουργικό Συμβούλιο, σε ολονύκτια σύσκεψη αποφάσισε "εκτεταμένης κλίμακας προληπτικές συλλήψεις" μετά από πληροφορίες ότι "οι κομμουνισταί εσκόπευον να προκαλέσουν σοβαράς ταραχάς". Στις δύο νύκτες που ακολούθησαν έγιναν 5.000 περίπου συλλήψεις με σημείο συγκέντρωσης τις ναυτικές φυλακές της νήσου Ψυττάλειας, ενώ δύο μήνες αργότερα θεσπίστηκε το κολαστήριο του ¨Αναμορφωτηρίου Μακρονήσου»..

Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, από το 1946 μέχρι το 1951 υπήρχαν 11.000 κρατούμενοι εκ των οποίων πάνω από 5.000 είχαν ήδη εκτελεστεί, μεταξύ αυτών υπήρχαν ανήλικα παιδιά, υπερήλικες γυναίκες και ανάπηροι του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Μερικές από τις πιο γνωστές φυλακές κρατουμένων του νόμου Α.Ν. 509 (ο νόμος περί Ιδιώνυμου δηλαδή) ήταν η Μακρόνησος η Γιάρος το Λαζαρέτο Κέρκυρας, οι περίφημες φυλακές Αβέρωφ, το Δαφνί, το Γεντί Κουλέ και άλλες. Στο γνωστό ποίημά του, 4.000 στίχων, "Οι γειτονιές του κόσμου" ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος γράφει για την Μακρονήσο του 1949 ότι υπήρχαν 12.000 φυλακισμένοι, 30.000 εκτοπισθέντες και 3.500 εκτελεσθέντες.

Τελικά ο Α.Ν. 509/1947 καταργήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1974 από την κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας με το άρθρο 3 του Ν.Δ. 59 "Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών κομμάτων" (ΦΕΚ 259/Δ/1974), με συνέπεια την νομιμοποίηση του ΚΚΕ.