Η απελευθέρωση της Αθήνας από τους χιτλερικούς

Μια απέραντη λαοθάλασσα πλημμυρίζει τους δρόμους της Αθήνας εκείνο το πρωϊνό της 12^ης Οκτωβρίου 1944. Το νέο ότι κατέβηκε στις 9,45 το πρωί από την Ακρόπολη η γερμανική σημαία, έκανε αστραπιαία, στόμα με στόμα, το γύρο της πρωτεύουσας. O λαός της πρωτεύουσας, άνδρες, γυναίκες, παιδιά ξεχύθηκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας. «ΛΕΥΤΕΡΙΑ! ΛΕΥΤΕΡΙΑ! Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ». 

«Χάθηκε - σημειωνόταν στο ρεπορτάζ του Ριζοσπάστη την επόμενη ημέρα - το βρωμερό κουρέλι του Φασισμού απ' την Ακρόπολη (...). Η μπαρουτοκαπνισμένη Αθήνα, που γνώρισε την πείνα και το βόλι του κατακτητή, το στιλέτο του προδότη (...) ξεχύθηκε ζωντανή ανθρωποθάλασσα να διαλαλήσει τη Νίκη της (...) Διαδηλώσεις που πρώτη φορά βλέπει η Αθήνα ξεχύνονται από παντού. Απ' το Σύνταγμα ως την Ομόνοια (...) Και πάνω απ' όλα μια φωνή που αγκαλιάζει όλη την Αθήνα (...): Ε-Α-Μ! Ε-Α-Μ!».

Ήταν ηλιόλουστο εκείνο το πρωινό της 12ης Οκτωβρίου όταν τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να αποχωρούν από την Αθήνα.

Ο Γερμανός διοικητής Φέλμι προσπάθησε να προετοιμάσει το έδαφος για την ομαλή έξοδο των γερμανικών στρατευμάτων διαρρέοντας ότι δεν θα υπάρξουν καταστροφές στην επαρχία κατά την αποχώρηση. Πρόλαβαν όμως οι γερμανοί και εκτέλεσαν πατριώτες στο Δαφνί πριν φύγουν μαζί με κάποιους συνεργάτες τους διερμηνείς.

Επίσης προκάλεσαν ζημιές σε σημαντικές υποδομές. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Λιμένος Πειραιά που υπέστη τεράστιες καταστροφές, με ανατίναξη των σιλό, των κρηπιδωμάτων της ακτής Θεμιστοκλέους και Μιαούλη καθώς και την ανατίναξη των ναυπηγείων και του κτιρίου της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων.

Ακόμη έβαλαν φωτιά στις αποθήκες των εταιριών πετρελαιοειδών Shell, Socobell και Socony. Επιπλέον, αποπειράθηκαν να καταστρέψουν το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Κερατσίνι. Όμως οι εγκαταστάσεις σώθηκαν, μετά από μάχη που έδωσαν άνδρες του ΕΛΑΣ οι οποίοι έσπευσαν εκεί όταν ειδοποιήθηκαν από εργαζόμενους της Ηλεκτρικής Εταιρίας.

Ξέφρενοι πανηγυρισμοί

Μόλις έγινε γνωστό ότι οι χιτλερικοί έφυγαν από την ελληνική πρωτεύουσα, οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν να χτυπούν χαρμόσυνα, καλώντας τους Αθηναίους να βγουν στους δρόμους και πανηγυρίσουν το τέλος της γερμανικής κατοχής.

Η εβδομάδα από τις 12 έως τις 19 Οκτωβρίου 1944 ήταν μια από τις πιο σημαντικές στον 20ο αιώνα σε επίπεδο συμβολισμού αλλά και γεγονότων.

Στην ελεύθερη πια Αθήνα χιλιάδες κόσμου ξεχύθηκαν στους δρόμους κρατώντας τη γαλανόλευκη και τις άλλες συμμαχικές σημαίες, αλληλοασπάζονταν, αναφωνώντας «Χριστός Ανέστη», πολλοί είχαν ανέβει στις οροφές των τραμ ενώ απ΄άκρου εις άκρον αντηχούσε ο Εθνικός Ύμνος.

Στις έξι ημέρες που πέρασαν μέχρι την άφιξη της κυβέρνησης στην Αθήνα, την εξουσία ασκούσε τριμελής επιτροπή, αποτελούμενη από τους Θεμιστοκλή Τσάτσο, Φίλιππο Μανουηλίδη και Γιάννη Ζεύγο, συνεπικουρούμενη από τον διοικητή της Αστυνομίας Αθηνών, Άγγελο Έβερτ.

Δύο ημέρες αργότερα άρχισαν καταφθάνουν στην πρωτεύουσα δυνάμεις του 3ου Σώματος του βρετανικού στρατού υπό τον αντιστράτηγο Ρόναλντ Σκόμπι, που έγιναν δεκτές με ενθουσιασμό από τους Αθηναίους.

Η άφιξη της κυβέρνησης Παπανδρέου

Στις 18 Οκτωβρίου έφτασε στην Αθήνα ο Γεώργιος Παπανδρέου και η κυβέρνησή του. Την ίδια ημέρα, ο πρωθυπουργός σε μία συγκινητική τελετή ύψωσε την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη και στη συνέχεια μίλησε στο συγκεντρωμένο πλήθος που είχε γεμίσει ασφυκτικά την πλατεία Συντάγματος από τον εξώστη του Υπουργείου Οικονομικών.

Ο Παπανδρέου, στην ομιλία του εξήγγειλε τις προθέσεις της κυβέρνησής του, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, την ανάγκη να ικανοποιηθούν οι εθνικές διεκδικήσεις, να αποκατασταθεί η λαϊκή κυριαρχία, να επιλυθεί το πολιτειακό ζήτημα μετά από ελεύθερο δημοψήφισμα και να τιμωρηθούν οι συνεργάτες των κατακτητών.

Το πλήθος, που συχνά τον διέκοπτε με συνθήματα υπέρ του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, υποδέχθηκε τις εξαγγελίες του με κραυγές και ιαχές υπέρ της λαοκρατικής δημοκρατίας. Ο λαοπλάνος Παπανδρέου, που διαρκώς  ακροβατούσε μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς, απάντησε με τη χαρακτηριστική φράση που έμεινε στην ιστορία: «Πιστεύομεν και εις την λαοκρατίαν».

Όμως, οι χαρές και τα πανηγύρια για την απελευθέρωση κράτησαν μόνο 53 ημέρες. Στις αρχές Δεκεμβρίου θα αιματοκυλιστεί ο λαός της Αθήνας, στα γνωστά «Δεκεμβριανά» που αποτέλεσαν και την αρχή του εμφύλιου σπαραγμού της Ελλάδας.