Η Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού και η έκθεση "Πόντος"

Σπάνια ντοκουμέντα, βιβλία και εικόνες, χάρτες της ευρύτερης περιοχής του Πόντου αλλά και δεκάδες πίνακες ζωγραφικής και διάφορα έργα τέχνης μπορούν να θαυμάσουν όσοι επισκεφτούν την  πολυθεματική έκθεση "Πόντος, δικαίωμα και υποχρέωση στη μνήμη", που οργανώνεται από τον καθηγητή ιστορίας Κωνσταντίνο Φωτιάδη στο περίπτερο 2 της ΔΕΘ και θα διαρκέσει έως τις 27 Μαΐου.

Όπως τονίζει ο κ. Φωτιάδης, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν στο χώρο και να ενημερωθούν, μέσα από ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα, για τη σημαντική πτυχή της Νεοελληνικής Ιστορίας που αφορά στον ξεριζωμό και τη Γενοκτονία του Ελληνισμού του Πόντου αλλά και για την αξία διατήρησης της μνήμης, κυρίως από τις νεότερες γενιές.

Ο πρόεδρος της Βουλής στην έκθεση
Με την ευκαιρία της παρουσίας του στη Θεσσαλονίκη, για να παραστεί στην μεγάλη εκδήλωση για τον Γιάννη Πασαλίδη, Την ιστορική έκθεση «Πόντος - Δικαίωμα και Υποχρέωση στη Μνήμη», ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, επισκέφθηκε την έκθεση, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Οι μνήμες και η ανασύσταση της μνήμης είναι κάτι το εξαιρετικά σημαντικό για το παρόν και το μέλλον».
Ο πρόεδρος της Βουλής σε δήλωσή του, τόνισε ότι η επίσκεψη του γίνεται και επ’ ευκαιρία της 19ης του Μαΐου, ημέρα κατά την οποία η Βουλή κάθε χρόνο τιμάει την μνήμη της γενοκτονίας των Ποντίων.
«Πρόκειται για εξαιρετική δουλειά του καθηγητή Κωνσταντίνου Φωτιάδη και στην οποία βεβαίως έχουν συμβάλει δεκάδες άλλοι, αφού στην έκθεση εκτίθεται σημαντικό αρχειακό υλικό, ενώ πλαισιώνεται από εκδόσεις και εκδηλώσεις. Στην έκθεση συνεισέφεραν και μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου» ανέφερε ο Νίκος Βούτσης.
«Πρέπει με τρόπο αμερόληπτο να μπαίνουμε βαθιά μέσα στο παρελθόν, να γνωρίζουμε αιτίες, να γνωρίζουμε τραγωδίες, να αναγνωρίζουμε σήματα, να είμαστε ακριβείς τιμητές εναντίων των θυτών. Όλα αυτά είναι συστατικά μιας δημοκρατικής ματιάς στην ιστορία του τόπου ακριβώς γιατί δεν πρέπει οι μνήμες να επανέλθουν ως ζώσα πραγματικότητα. Οι μαρτυρίες προσδίδουν μια συγκλονιστική διάσταση στο τι συνέβη για εκατοντάδες χιλιάδες συμπολιτών μας συνελλήνων», πρόσθεσε.
Στη συνέχεια επισήμανε: «Οι μαθητές, οι νέοι άνθρωποι που επισκέπτονται μαζικά την έκθεση έχουν μια πολύ μεγάλη ευκαιρία να διαμορφώσουν συνείδηση της ιστορίας προκειμένου να μην ξαναζήσουμε τέτοια πράγματα, να μην ξανασυμβούν τέτοιες καταστάσεις, να μπορούμε να ζήσουμε μέσα σε ελεύθερες, δημοκρατικές, πολυπολιτισμικές κοινωνίες, να εργαζόμαστε για την ειρήνη για να έχουμε ειρήνη και την πραγματική αποτίμηση της ιστορίας».

«Ο ποντιακός ελληνισμός», υπογράμμισε ο πρόεδρος της Βουλής, «δεν υπήρξε ποτέ, από την πρώτη στιγμή της έλευσής του εδώ, περιθωριακό στοιχείο, σφράγισε με θετικό πρόσημο την πορεία της χώρας. Επ’ αυτού δεν υπάρχει καμία διαφορετική, ιστορική ή επιστημονική μαρτυρία ή άποψη. Ο ποντιακός ελληνισμός σφράγισε θετικά όλο το εύρος των πολιτιστικών, κοινωνικών, διεθνών, κοινωνιολογικών, επιστημονικών σχέσεων, αναζητήσεων αυτού του κράτους, αυτού του έθνους, συνυπήρξε και μάλιστα στην πρώτη γραμμή των αναζητήσεων, της επιστημοσύνης, της εξωστρέφειας και αυτό είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό το οποίο όλοι το αναγνωρίζουν».
Ο πρόεδρος της Βουλής συνοδεύονταν από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Τριαντάφυλλο Μηταφίδη και Θέμη Μουμουλίδη και ξεναγήθηκε στην έκθεση από τον υπεύθυνο της, ιστορικό Κώστα Φωτιάδη.

Επισκέψεις μαθητών
Μέχρι στιγμής περισσότεροι από 2.500 μαθητές έχουν παρακολουθήσει την έκθεση και το εκπαιδευτικό της πρόγραμμα. Ενώ, οι επισκέπτες προέρχονται όχι μόνο από την περιοχή της Θεσσαλονίκης αλλά από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Βέβαια, δεν έχουν λείψει, όπως τονίζουν οι συνδιοργανωτές, επισκέπτες από διάφορα μέρη της Ευρώπης που θέλησαν να δουν από κοντά και να γνωρίσουν τον Ποντιακό Ελληνισμό.
Σήμερα Σάββατο, 19 Μαΐου, ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, θα πραγματοποιηθεί σύντομη ξενάγηση στους χώρους της έκθεσης και θα ακολουθήσει διαγωνισμός ζωγραφικής με τη συμμετοχή δεκάδων παιδιών που θα κληθούν να αποτυπώσουν στο χαρτί με τον δικό τους τρόπο την Γενοκτονία των προγόνων τους. Πενταμελής επιστημονική επιτροπή με πρόεδρο τον καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. και τους καθηγητές πανεπιστημίου Κυριάκο Χατζηκυριακίδη και Κωνσταντίνο Φωτιάδη, θα επιλέξει τα δέκα καλύτερα έργα, τα οποία θα βραβευθούν με βιβλία που αναφέρονται στην ιστορία και τον πολιτισμό του Πόντου.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η είσοδος στην έκθεση είναι δωρεάν και το ωράριο λειτουργίας της είναι καθημερινά και Σαββατοκύριακα από τις 9:00 π.μ έως τις 22:00 μ.μ. ενώ οργανώνονται ομαδικές ξεναγήσεις σε σχολεία, συλλόγους και φορείς, αλλά και ατομικές για όλο το κοινό. Ενώ, τις απογευματινές ώρες υπάρχει πλειάδα εκδηλώσεων αφιερώματα για τον Ποντιακό Ελληνισμό.

Τι λέει για την έκθεση που διοργάνωσε ο καθηγητής Κων. Φωτιάδης
Σχετικά με την εκπληκτική έκθεση που διοργάνωσε και από αφορμή τη σημερινή επέτειο της Γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Φωτιάδης λέει:
"Πέρασαν ενενήντα πέντε χρόνια από την περίοδο της καταστροφής, της γενοκτονίας, του ξεριζωμού και της προσφυγιάς. Ως σήμερα δεν τολμήσαμε να δούμε κατάματα της τραγωδία του ελληνισμού δεν αναδείξαμε τα βαθύτερα αίτια, που οδήγησαν τον ελληνισμό της τρισχιλιόχρονης Μικρασίας στο θάνατο. Συνεργήσαμε εγκλωβισμένοι από την Πολιτεία και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς της στην απαξίωση της ιστορίας μας. Δεν τολμήσαμε να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στην ιστορική μνήμη. Μόνο εκδηλώσεις μνημοσύνων, τελούσαμε και τελούμε. Πιο οδυνηρή κι από την μεγαλύτερη τραγωδία, μας συμβουλεύει ο μεγάλος πολιτικός της αλύτρωτης Κύπρου Βάσος Λυσαρίδης, είναι η απάθεια στην αντιμετώπιση της. Και πιο εξευτελιστική θα ήταν η τυχόν αδράνεια των παθόντων και των επιγόνων. Γι΄ αυτό, μας συμβουλεύει δικαιούμαι να ανακράξω:
«Καταραμένος να παραμείνω στην αδιάστατη αιωνιότητα. Αν ξεχάσω τις κραυγές των νηπίων. Τους ρόγχους των απαγχονισθέντων τις πατημασιές των πεταλωμένων τον ανίκητο πόνο των βιασθέντων την οργή των μαρτύρων και μαρτυρησάντων. Το περήφανο βλέμμα του αδούλωτου Πόντιου. Την λαλιά που φιμώθηκε και ξαναζωντάνεψε στην εξορία. Τις ρίζες που αρνούνται να πεθάνουν. Δεν μας ταιριάζει η ετεροχρονισμένη εκδίκηση. Όμως δεν μας ταιριάζει και η παθητική αμνησία. Δεν είναι μόνο η γενιά που χάθηκε. Δεν είναι μόνο οι γενιές. Που ορφάνεψαν. Είναι και οι γενιές που θαμμένες στα πολυχιλιόχρονα χώματα παραμένουν φρουροί της μνήμης και απαιτούν δικαίωση». Η συγχώρεση είναι αρετή. Όμως προϋποθέτει την μετάνοια του εγκληματία και των επιγόνων, την αναγνώριση του εγκλήματος και τα διορθωτικά εφικτά μέτρα για μετρίαση του μεγέθους των εγκληματικών πράξεων. Γιατί οι δολοφονηθέντες αρνούνται να ενταφιαστούν.
Στην ιστορική παρακμή του ποντιακού ελληνισμού καθοριστικό ρόλο έπαιξε και το πολιτικό κλίμα της πατρίδας μας, που ήταν πάντα εχθρικό και ταυτόχρονα κατασταλτικό. Η προσφυγιά, το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας Βενιζέλου-Ινονού, η δικτατορία, ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, ο εμφύλιος πόλεμος, η ξενοκρατία και η χούντα της επταετίας δεν επέτρεπαν την ανάδειξη επικίνδυνων «διά την καθεστηκυίαν τάξιν» λευκών σελίδων της σύγχρονης ιστορίας μας. Η λογοκρισία και ο χαφιεδισμός φυλάκισαν τη μνήμη των προσφύγων της πρώτης γενιάς, με αποτέλεσμα να μην προβάλλονται και να αναδεικνύονται τα θέματα αυτά. Κι όταν λυτρωθήκαμε από τα καρκινώματα των πέτρινων χρόνων, ήρθαν τα κόμματα και οι σύνδικαλιστικο-ποντιακοί κόμματο-πατέρες να εξαγοράσουν αντί πινακίου φακής ό,τι παρέμεινε ακόμη όρθιο και ζωντανό.
Του χρόνου συμπληρώνονται εκατόν χρόνια από τη Γενοκτονία των προγόνων μας. Για αυτό επιβάλλεται ενωμένοι πλέον να προχωρήσουμε στον κοινό αγώνα. Να καταδικάσουμε τον Κρεοντισμό, αναδεικνύοντας το ρόλο της Αντιγόνης", καταλήγει ο κ. Φωτιάδης.

«Ποντιακή γαστρονομία»
Το «ταφικό έθιμο των Ποντίων» θα αναβιώσει αύριο, Κυριακή 20 Μαΐου, στο περίπτερο 2 της ΔΕΘ-Helexpo. Από τις 11.00 το πρωί, διοργανωτές και εθελοντές μαγειρεύουν για όλους τους επισκέπτες παραδοσιακά ποντιακά εδέσματα προς τιμή των 353.000 αδικοχαμένων Ελλήνων του Πόντου. Η συμμετοχή σε παρόμοια λατρευτικά έθιμα είναι όπλα αντίστασης στους σκοτεινούς μηχανισμούς, που στόχο έχουν την αποσύνθεση των κοινωνικών θεσμών και την ισοπέδωση των πολιτιστικών και πολιτισμικών μας αξιών. Ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης αναφέρει «Σε κάθε πόλη και χωριό, ιδιαίτερα της Μακεδονίας, φιλοτεχνήσαμε, προς τιμή των αδικοχαμένων νεκρών της Γενοκτονίας μνημεία αιώνιας μνήμης. Αναγνωρίσαμε την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης και τιμής. Τιμούμε τους νεκρούς μας τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, του Θωμά και των Αγίων Πάντων στα «ταφία». Συμμετέχουμε μαζί με τα αγαπημένα πρόσωπα που χάθηκαν, στο ταφικό έθιμο που έφεραν οι πρόγονοι μας από τον Πόντο. Ένα έθιμο που φανερώνει την βαθειά πίστη των Τραντέλλενων του Πόντου στη χριστιανική αντίληψη. Γεμίζουμε πρώτα το ποτήρι του νεκρού μας και τραγουδάμε για την ανάσταση των νεκρών. Τρώμε, πίνουμε μέσα στα μνημεία, αγαπημένα τους τραγούδια». Την εκδήλωση θα πλαισιώσουν μουσικά, ερμηνεύοντας παραδοσιακά τραγούδια οι καλλιτέχνες: στο τραγούδι οι Γαβρίλος Σιδηρόπουλος, Χρήστος Τσενεκίδης, Γεώργος Μωυσιάδης και Γιάννης Τριανταφυλλίδης, στη λύρα οι Κώστας Τυρεκίδης και Χάρης Αθανασιάδης και στο νταούλι οι Ηρακλής Αδαμίδης και Κλεάνθης Σιαμλίδης.

«Αφιέρωμα στο Γιάννη Πασαλίδη»
Ένα αφιέρωμα στον Γιάννη Πασαλίδη θα παρουσιαστεί την ίδια μέρα, στις 19.00, από τον Ομότιμο Καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, κ. Κωνσταντίνο Φωτιάδη. Ο Γιάννης Πασαλίδης σε αγόρευσή του στην Δ΄ Συντακτική των Ελλήνων Συνέλευση, στις 28 Ιουνίου 1924 χαρακτηρίζει «ανθρωποπάζαρο» την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών: «...Η κεφαλαιοκρατία αυτή στη Συνθήκη της Λωζάννης μάς επέβαλε και κάτι το πρωτάκουστο, την ανταλλαγή των πληθυσμών. Καμιά φορά στην ιστορία δεν εσημειώθη αγοραπωλησία λαών σαν κι αυτήν, τέτοιο ανθρωποπάζαρο, όπως έγινε στη Διάσκεψη της Λωζάννης. Εκεί οι αντιπρόσωποι της κεφαλαιοκρατίας, αντί να σκέπτονται για τα θύματα του πολέμου, εσκέπτοντο για το πετρέλαιο της Μουσούλης. Το αρνείσθε σεις αυτό, κύριοι, ή όχι; Ναι, εσκέπτοντο περισσότερον το πετρέλαιο της Μουσούλης παρά τα θύματα που σκέπασαν της Ελλάδα».
Στην εκδήλωση ο Θανάσης Στυλίδης και ο Δημήτρης Πιπερίδης θα παίξουν Σανταίικες μελωδίες, ενώ θα τραγουδήσουν οι: Λάμπης Παυλίδης, Βασίλης Φωτιάδης και Γιώτης Γαβριηλίδης.