Πετυχημένη η εκδήλωση στην Καλαμαριά για την απελευθέρωση

Κατάμεστη, ήταν το βράδυ της Κυριακής η αίθουσα του δημοτικού Θεάτρου Καλαμαριάς της οδού Χηλής, στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο δήμος Καλαμαριάς για να τιμήσει την 74η επέτειο απελευθέρωσης της Καλαμαριάς και όλης της Θεσσαλονίκης από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.

Πλήθος κόσμου παρακολούθησε τα στοιχεία που παρουσίασαν οι δύο ομιλητές της εκδήλωσης, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος και ο ιστορικός Θεοδόσης Τσιρώνης, αλλά και το πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα που ακολούθησε, με την εκπληκτική μικτή χορωδία του δήμου Καλαμαριάς, υπό τη διεύθυνση του Γιάννη Κούκα, αλλά και το εξαιρετικό μουσικό σχήμα “Λαϊκά Προάστια” που ενθουσίασαν το κοινό.

Παρόντες στην εκδήλωση οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Αμανατίδης, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης και Νίκος Παρασκευόπουλος, ο δήμαρχος Καλαμαριάς Θεοδόσης Μπακογλίδης, πολλοί δημοτικοί σύμβουλοι και άλλες προσωπικότητες της περιοχής.

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος

Στην ομιλία του ο Σπ. Κουζινόπουλος στάθηκε εισαγωγικά στην περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου η οποία υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή για την περιοχή της Καλαμαριάς, η οποία είχε χτυπηθεί ιδιαίτερα από τις αεροπορικές επιδρομές των αεροπλάνων του φασίστα Μουσολίνι.

Δύο ήταν κυρίως οι περιοχές της Θεσσαλονίκης που γνώρισαν τη μανία των ιταλικών βομβαρδισμών: Οι ανατολικές συνοικίες, λόγω της γειτνίασής τους με το αεροδρόμιο της Μίκρας και στρατιωτικές εγκαταστάσεις και στα δυτικά, η περιοχή των Σφαγείων, με το λιμάνι, το σιδηροδρομικό σταθμό και τις αποθήκες καυσίμων.

Από μία έκθεση του μηχανικού Αλέξανδρου Θεοδοσιάδη, που είχε αναλάβει την κατασκευή αντιαεροπορικών καταφυγίων στην ανατολική περιοχή της πόλης, μαθαίνουμε ότι καταφύγια δημιουργήθηκαν με την έναρξη του πολέμου στους βομβαρδιζόμενους συνοικισμούς «Νέας Κρήνης, Αρετσούς, Κουρί, Κατιρλή, Καλαμαριάς, Αγίου Νικολάου, Τούζλων, Αλλατίνι, Βυζαντίου, Βότση και τροχιοδρομικών, συνολικού πληθυσμού 30.000 περίπου κατοίκων, εκ των αποροτέρων της πόλεως».

Με την έναρξη της γερμανικής κατοχής, η πείνα που εμφανίστηκε στην περιοχή της Θεσσαλονίκης ήταν ιδιαίτερα έντονη στην Καλαμαριά και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, σύμφωνα με ένα πίνακα που δημοσίευσε η κατοχική εφημερίδα «Νέα Ευρώπη», από τα 22 λαϊκά συσσίτια που λειτουργούσαν στη Θεσσαλονίκη το 1943, τους περισσότερους σιτιζόμενους είχε το συσσίτιο της Καλαμαριάς, με 2.500 άτομα, ενώ η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, απέστειλε 113 παιδιά της Καλαμαριάς σε χωριά των νομών Κοζάνης, Φλωρίνης, Πέλλας και Κιλκίς - με ποντιακό κυρίως πληθυσμό - ώστε να αποφευχθούν θύματα από τον υποσιτισμό και τους βομβαρδισμούς

Η αφόρητη κατάσταση καταπίεσης, φτώχειας, πείνας και δυστυχίας που επέβαλαν οι ναζί, είχε ως αποτέλεσμα να ξεπηδήσει ένα τεράστιο κίνημα αντίστασης κατά των κατακτητών. Η συμμετοχή της Θεσσαλονίκης στο κίνημα αυτό, υπήρξε καθοριστική, καθώς εδώ οργανώθηκε η πρώτη πανελλαδικά εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση, η «Ελευθερία», ένα μόλις μήνα μετά την είσοδο των Ναζί στην περιοχή μας.

Ιδιαίτερη συμμετοχή στο κίνημα της Αντίστασης, είχε η προσφυγομάνα Καλαμαριά, με πολλές θυσίες των κατοίκων της στα μαύρα χρόνια της Γερμανικής κατοχής και πολλούς νεκρούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι περισσότεροι από 150 Καλαμαριώτες κατατάχθηκαν στο μόνιμο ΕΛΑΣ και το ΕΛΑΝ και πολέμησαν σε πολλές μάχες τους Γερμανούς, ενώ τον ίδιο καιρό, το εφεδρικό τάγμα της Καλαμαριάς αποτελούνταν από 600 άντρες, που είχαν εξοπλιστεί από τα λάφυρα των Γερμανών και των Τάταρων.

Σε ένα ρεπορτάζ, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση, η εφημερίδα “Ελευθερία”, περιέγραφε την προσφορά της Καλαμαριάς στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών και των ταγματασφαλιτών συνεργατών τους. Η εφημερίδα, έγραφε χαρακτηριστικά:

«Πρόκειται για ένα συνοικισμό, που διακρίθηκε για τη βαθιά πίστη του λαού του στη Δημοκρατία, το μίσος για το φασισμό και τους σκληρούς του αγώνες εναντίον της τυραννίας της 4ης Αυγούστου και την ηρωϊκή δράση του κατά τον απελευθερωτικό αγώνα. Σ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, η Καλαμαριά βρισκόταν στην εμπροσθοφυλακή της μεγάλης μάχης για τη λευτεριά. Κάθε τοίχος, κάθε σπιτάκι, κάθε γωνιά έχουν τόσα να ιστορίσουν, έγιναν θρύλος. Πολυάριθμες πολύτιμες πληροφορίες για την κίνηση των γερμανικών αεροδρομίων, τις κινήσεις των Γερμανών, τις μετακινήσεις τους, τη θέση των πετρελαίων και της βενζίνης, δόθηκαν από τους πατριώτες της Καλαμαριάς στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.

Και η εφημερίδα συνέχιζε το χρονικό της:

«Το υπέρτατο καθήκον, το πλήρωσε ακριβά η Καλαμαριά, γιατί οι γκεσταμπήτες και οι εθνοπροδότες παραμόνευαν σε κάθε δρόμο και χτυπούσαν ύπουλα και άτιμα τους λαϊκούς αγωνιστές. Στις 13 Αυγούστου 1944, έπειτα από μπλόκο των Δαγκουλαίων, σκοτώθηκαν 11 από τα καλύτερα παλληκάρια του συνοικισμού. Μα κοντά σ’ αυτούς, πέσανε και άλλοι πολλοί στον τίμιο αγώνα: 53 σκοτωμένοι από Γερμανούς και ταγματαλήτες σε μάχες ή από συλλήψεις που γινόταν με προδοσίες χαφιέδων της Γκεστάπο.

Μέσα σ’ αυτούς τους νεκρούς είναι και ο καθηγητής Μάκης Αλεξιάδης, ένας από τους πιο μαχητικούς και σεμνούς αγωνιστές της Καλαμαριάς. Άλλοι 18 σκοτώθηκαν από βομβαρδισμούς και αυτοκινητιστικά δυστυχήματα από Γερμανούς οδηγούς. Πάνω από είκοσι σπίτια από τους συνοικισμούς Κατιρλί και Κουρί έκαψαν λίγο πριν φύγουν οι Γερμανοί και σκότωσαν ένα παιδί.

ΟΙ σκληροί αγώνες πήραν πιο μεγάλη έκταση τους τελευταίους μήνες της σκλαβιάς. που τους χτύπησε κοντά στο Νεκροταφείο και τους ανάγκασε να υποχωρήσουν βιαστικά για να μην κυκλωθούν.

Καταλήγοντας ο Σπ. Κουζινόπουλος αναφέρθηκε σε περιπτώσεις ηρώων τη;ς Καλαμαριάς που πολέμησαν τους χιτλερικούς κατακτητές για την απελευθέρωση και την εθνική ανεξαρτγησία της χώρας, όπως ο Σίμος Κερασίδης, ο Μάκης Αλεξιάδης, ο Χάρης Αντωνιάδης, ο Γιάννης Μαυροκεφαλίδης, ο Κώστας Κατσούλης κ.α.

Τέλος ο ομιλητής έκλεισε λέγοντας: “Στη μνήμη όλων αυτών αλλά και των άλλων αγωνιστών της Ελευθερίας, έχουμε καθήκον και υποχρέωση να μην επιτρέψουμε να σηκώσουν ξανά κεφάλι ο φασισμός, ο ναζισμός και οι θιασώτες του πολέμου, τις συνέπειες των οποίων πλήρωσε τόσο ακριβά ο τόπος μας.

Ο Θεοδώσης Τσιρώνης

Στην ομιλία του ο Δρ. Ιστορίας Θεοδόσης Τσιρώνης, του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, στάθηκε ιδιαίτερα στην ΕΑΜική εξουσία που εγκαταστάθηκε στο δήμο Καλαμαριάς αμέσως μετά την απελευθέρωση, με δήμαρχο τον δημοσιογράφο Μενέλαο Βλαχόπουλο, ο οποίος είχε εκλεγεί στη διάρκεια μιας μεγάλης λαϊκής συνέλευσης των κατοίκων και υπήρξε ουσιαστικά ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος, μετά τους διορισμένους της δικτατορίας Μεταξά.

Αναφερόμενος στα πρακτικά του δημοτικού συμβουλίου Καλαμαριάς της 26ης Δεκεμβρίου 1944 ο ομιλητής στάθηκε στα μέτρα ανακούφισης των περισσότερο φτωχών Καλαμαριωτών που είχαν ληφθεί. Και όπως είπε:

“Η ΕΑΜική διοίκηση προσπάθησε να εξασφαλήσει επαρκείς ποσότητες σίτου, ενώ συνεργαζόταν και με τον Ερυθρό Σταυρό, από τον οποίο προμηθεύτηκε λάδι και άλλα τρόφιμα. Τις διανομές αυτών των ειδών τις έκαναν οι Λαϊκές Επιτροπές, που συνέτασσαν ανά συνοικισμούς και τους κατάλογους των απόρων δημοτών. Η ΕΑΜική διοίκηση επίσης παρελάμβανε από την Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ) είδη που τα μοίραζε σε αστέγους και πυροπαθείς, ενώ ειδικά για τους τελευταίους, φρόντισε και για τη στέγασή τους. Ενίσχυσε τα σχολεία της Καλαμαριάς και το Κεντρικό Νοσοκεμείο Προσφύγων, που είχε μεταφερθεί στην Καλαμαριά. Για την επιτάχυνση και βελτίωση της αποτελεσματικότητάς της, η Αυτοδιοίκηση της Καλαμαριάς αποφάσισε επίσης, τη συγκρότηση τριών Επιτροπών: της Στεγάσεως, της Περισυλλογής Υλικού και των Προμηθειών”.

Ένας άλλος τομέας στον οποίο είχε δώσει βαρύτητα η λαϊκή δημοτική αρχή της Καλαμαριάς, ήταν ο Πολιτισμός. Και σύμφωνα με τον ομιλητή:

“Εκείνο το διάστημα, γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση οι Λέσχες της ΕΠΟΝ και οι Λαϊκές Λέσχες, που αποτελούσαν εστίες για την άνθηση του πολιτισμού και τη διασκέδαση, ειδικά της νεολαίας. Οι νεολαίοι της Καλαμαριάς διοχέτευαν τις καλλιτχνικές τους ανησυχίες, οργανώνοντας θεατρικές παραστάσεις, όπου πρωταγωνιστούσαν ηθοποιοί του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος ή και ερασιτέχνες Καλαμαριώτες. Για τους οπαδούς και τα μέλη του ΕΑΜ, η περίοδος εκείνη ήταν ταυτόσημη της ελευθερίας και του ενθουσιασμού, τον οποίο διατήρησαν αμείωτο, τραγουδώντας λ.χ. αντιστασιακά τραγούδια σε δημόσιους χώρους, ακόμα και όταν μαίνονταν τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα!”

Καταλήγοντας ο κ. Θ. Τσιρώνης αναφέρθηκε στην ανάγκη να διαφυλαχτεί η επέτειος της 30ης Οκτωβρίου 1944, ημέρα απελευθέρωσης του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής. Και όπως είπε:

“Κατά τη γνώμη μου, η “επιβίωση” της επετείου, εξαρτάται από την εξωστρέφειά της, από το “άνοιγμά” της στον δημόσιο χώρο, από την εγκόλπωσή της από τους πολίτες και ιδιαίτερα από τη νεολαία σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η επέτειος αυτή για να επιβιώσει, πρέπει να καταστεί μέρος της δημόσιας ιστορίας των τοπικών κοινωνιών, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την αποψινή εκδήλωση στην Καλαμαριά!”