Η ηρωϊκή οικογένεια Γιαννούση

Θυσία στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης για Ελευθερία και Ανεξαρτησία

Το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στην παραλία της Θεσσαλονίκης

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Ποταμούς αίματος και δακρύων, έχυσε ο ελληνικός λαός στη διάρκεια της χιτλερικής κατοχής της πατρίδας μας, την περίοδο 1941-1944. Χιλιάδες οι εκτελεσμένοι, σε κάποιες περιπτώσεις ολόκληρες οικογένειες αφανίστηκαν από τους κατακτητές μόνο και μόνο επειδή ποθούσαν τη λευτεριά και την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ανάμεσά τους, οι Γρεβενιώτες αδελφοί Βασίλης και Γιώργος Γιαννούση, ενώ την τελευταία στιγμή διέφυγε το θάνατο ο πρώτος τους εξάδελφος Θανάσης Γιαννούσης, μετέπειτα δήμαρχος Θεσσαλονίκης.

Βασίλης Γιαννούσης

Η οικογένεια του Κυριάκου και της Σταματίας Γιαννούση, ήταν βλάχικης καταγωγής από το Περιβόλι Γρεβενών. Ο δεύτερος γιος της οικογένειας, ο Βασίλης Γιαννούσης, είχε γεννηθεί το 1903 ή το 1904, σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία και εργάστηκε αρχικά ως ταμιακός υπάλληλος στην περιοχή των Γρεβενών. Από τη θέση αυτή ο Β.Γιαννούσης είχε βοηθήσει πολλούς κατοίκους της πόλης ή των χωριών των Γρεβενών, ειδοποιώντας τους εγκαίρως να μη συλληφθούν με προσωποκράτηση για χρέη προς το δημόσιο. Λίγο αργότερα παντρεύτηκε τη Φανή, η οποία καταγόταν από μία μεσοαστική οικογένεια των Τρικάλων. 1

Στην αρχή της γερμανικής κατοχής, ο Βασίλης Γιαννούσης μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη, όπου άρχισε να εργάζεται ως ταμιακός υπάλληλος και εισπράκτορας στην οδό Σπανδωνή. Εκεί οργανώθηκε από τον πρώτο του εξάδελφο, Θανάση Γιαννούση στο ΕΑΜ. Στο σπίτι του, στην οδό Σωκράτους, ο Βασίλης φιλοξένησε τον μικρότερο αδελφό του Γιώργο, φοιτητή της Γεωπονικής.

Γιώργος Γιαννούσης

Η ένταξη στην ΟΚΝΕ και την ΕΠΟΝ

Από τους πρώτους κιόλας μήνες της κατοχής, λίγο μετά την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη, ο Γιώργος Γιαννούσης είχε οργανωθεί στην ΟΚΝΕ και έγινε μέλος του γραφείου της κομμουνιστικής νεολαίας της σχολής του. Ενώ το 1943, με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, στελέχωσε το μηχανισμό διανομής της παράνομης εφημερίδας Λεύτερα Νιάτα, διοχετεύοντας με χίλιες προφυλάξεις τα φύλλα της από το μυστικό τυπογραφείο και την κεντρική γιάφκα της πόλης, στις συνοικίες. Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της εφημερίδας Ελευθερία μετά την απελευθέρωση, ο Γιώργος Γιαννούσης μέσα σε ένα ξεφτισμένο τσουβάλι μετέφερε εφημερίδες, προκηρύξεις και άλλο αντιστασιακό υλικό, όπως και τα σύνεργα της παράνομης τυπογραφίας (χαρτί, μελάνι κλπ). 2

Το ίδιο διάστημα, ο πρώτος εξάδελφος των αδελφών Βασίλη και Γιώργου, ο Θανάσης Γιαννούσης, φοιτητής της Νομικής, μετείχε στον πρώτο αντιστασιακό πυρήνα που είχε δημιουργηθεί στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και που αποτέλεσε τη "μαγιά" για την κατοπινή τεράστια ανάπτυξη της ΕΠΟΝ στο δεύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας.

Στην πρώτη οργάνωση της ΟΚΝΕ στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μετείχαν οι φοιτητές Παρίσης Κατσαρός, Γιώργος Μέρτζιος και Νίκος Βασδάρης (Φιλολογίας), Κυριάκος Κιουρκτσόγλου, Θανάσης Γιαννούσης, Γιάννης Δερμεντζόγλου, Γιώργος Καφταντζής, Στράτος Ευστρατιάδης και Νίκος Χαραλαμπίδης (Νομικής), Γιώργος Γιαννούσης και Αντρέας Κομνηνός (Γεωπονίας) κ.α. Ως τα τέλη του 1941 ο πυρήνας αυτός ενισχύθηκε και με άλλους φοιτητές, όπως οι καταγόμενοι από τη Λαμία Βαγγέλης Σακελλάρης και Χρήστος Ραχιώτης (Νομικής), Βαγγέλης Τζίτζιφας (Φυσικής). 3

Πρώτος γραμματέας της πανεπιστημιακής αυτής οργάνωσης ανέλαβε ο Σερραίος φοιτητής της Φυσικομαθηματικής Σχολής, Σάκης Νάσιουτζικ και καθοδηγήτρια από την ΟΚΝΕ αρχικά η Κατίνα Βασβανά και μετά η Κατίνα Βάρκα, μέλος του Γραφείου της σπουδάζουσας. Αργότερα, στις αρχές του 1942, ανέλαβαν την καθοδήγηση της νεολαίας στη Μακεδονία δύο ακροναυπλιώτες, ο Βαγγέλης Βασβανάς, γραμματέας της ΟΚΝΕ Μακεδονίας και ο Χρήστος Ράπτης, αρτεργάτης από τη Θεσσαλονίκη και μετέπειτα για πολλά χρόνια δήμαρχος Αμπελοκήπων. 4

Θανάσης Γιαννούσης

Αγώνας για το συσσίτιο των φοιτητών του ΑΠΘ

Πέρα από την συμμετοχή του στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, ο Θανάσης Γιαννούσης είχε αναπτύξει και σπουδαία δραστηριότητα για τη σίτιση των λιμοκτονούντων τα χρόνια της κατοχής φοιτητών του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αναλαμβάνοντας πρόεδρος στην Επιτροπή Πρόνοιας Φοιτητών και της Φοιτητικής Επιτροπής Λέσχης και πασχίζοντας με διαβήματα, απεργίες, υπομνήματα, παρακλήσεις ή διαμαρτυρίες στις διάφορες γερμανικές και ελληνικές αρχές για την εξασφάλιση ενός στοιχειώδους μεσημεριανού συσσιτίου. Πρόεδροι σ΄ αυτές τις επιτροπές, που τα μέλη τους εκλέγονταν απευθείας από τους φοιτητές, υπήρξαν εκτός του Θανάση Γιαννούση και οι Χρήστος Ραχιώτης (Νομικής), Ταξιάρχης Παπαδόπουλος (Ιατρικής), Κώστας Μιχαηλίδης (Μαθηματικών), Ηλίας Ελευθεριάδης (Νομικής), Νίκος Ζαχόπουλος (Μαθηματικών), Γιώργος Χατζηχρήστος (Ιατρικής), Πασχάλης Βαργεμέζης, Λίτσα Παπαδοπούλου και Σάββας Αθανασιάδης (Γεωπονίας). 5

H σύλληψη του Γιώργου Γιαννούση

Στις αρχές Μαίου του 1944, ο Γιώργος Γιαννούσης συνελήφθη από άντρες με πολιτικά του Τάγματος Ασφαλείας του γερμανοντυμένου Πούλου, μετά από υπόδειξη ενός συναγωνιστή του που δεν άντεξε τα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν και “έσπασε”. Ο νεαρός φοιτητής Γ. Γιαννούσης, άγνωστο κάτω από ποιές συνθήκες, από τα υπόγεια του αρχηγείου του Πούλου, όπου κρατούνταν, μεταφέρθηκε στα κρατητήρια του αιμοδιψούς Δάγκουλα, που είχε αποκληθεί δικαίως και “Δράκος”, λόγω των δεκάδων αποτρόπαιων εγκλημάτων που είχε διαπράξει στη διάρκεια της κατοχής. Εκεί, υποβλήθηκε σε τόσο άγρια βασανιστήρια, ώστε να κάνει συνεχώς αιμοπτύσεις. 6

Ο Βασίλης Γιαννούσης με τη σύζυγό του

Μαθαίνοντας τη σύλληψη του Γιώργου, ο αδελφός του Βασίλης Γιαννούσης, άρχισε να ψάχνει για το πως θα τον ελευθερώσει, δίστασε όμως να απευθυνθεί στον Δάγκουλα, αν και ήταν συμπατριώτες από τα Γρεβενά αλλά γνωρίζονταν και προσωπικά. Προθυμοποιήθηκε τότε να τον βοηθήσει ένας άλλος Γρεβενιώτης που ήξερε καλά έναν αξιωματικό των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στο ραντεβού όμως που κλείσθηκε, ο τελευταίος δεν εμφανίστηκε.

Μετά από όλα αυτά, ο Βασίλης Γιαννούσης αποφάσισε να επισκεφθεί τον Δάγκουλα στο ξενοδοχείο “Νέα Νίκη”, όπου ήταν το αρχηγείο του, για να τον παρακαλέσει να μη σκοτώσει τον αδελφό του. Μάλιστα, πήρε μαζί και τον συνάδελφό του ταμιακό υπάλληλο Στέφανο Παπαγεωργίου. Όμως, μόλις ο στενός συνεργάτης του “Δράκου”, Γεώργιος Σαμαράς, ανακοίνωσε την επίσκεψη των δύο ανδρών, ο Δάγκουλας ακούγοντας το όνομα “Γιαννούσης”, διέταξε να εκτελεστούν και οι δύο.

Ο "Δράκος" Δάγκουλας νεκρός στο νοσοκομείο

Το απάνθρωπο τέλος

Τη διαταγή του αρχηγού, ανέλαβαν να εκτελέσουν ο Σαμαράς μαζί με έναν ακόμη ταγματασφαλίτη της συμμορίας, οι οποίοι οδήγησαν τους δύο άνδρες στην περιοχή Τσινάρι, όπου αφού τους χτύπησαν με τις κάννες των όπλων τους, πυροβόλησαν στη συνέχεια τον Β.Γιαννούση στο στόμα. Ενώ όταν ο Παπαγεωργίου προσπάθησε να αμυνθεί, δέχτηκε πυροβολισμό από τον Σαμαρά που στη συνέχεια του θρυμμάτισε και το κρανίο με τη μπότα που φορούσε. Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, οι δύο ταγματασφαλίτες επιδόθηκαν σε μία ιερόσυλη σκύλευση των δολοφονημένων πατριωτών, αρπάζοντας από το νεκρό πλέον Παπαγεωργίου τα χρυσά του δόντια και το δαχτυλίδι του και αφαιρώντας τα ρούχα που φορούσαν οι δύο δολοφονημένοι. 7

Την ίδια στιγμή, ο φοιτητής Γιώργος Γιαννούσης που δεν είχε πληροφορηθεί τη σύλληψη και την εκτέλεση του αδελφού του, περίμενε, σε άσχημη κατάσταση, στη φυλακή που είχαν δημιουργήσει οι συνεργάτες των Γερμανών μέσα στο ξενοδοχείο “Νέα Νίκη” την επούλωση των πληγών από τα βασανιστήρια των Δαγκουλαίων. Οι οποίοι, όταν είδαν ότι δεν μπορούν να του αποσπάσουν πληροφορίες για το κίνημα της Αντίστασης και τα στελέχη του, τον παρέδωσαν στη Γκεστάπο που τον μετέφερε στις φυλακές της πρώην κλινικής Βαγιανού, στην Ανάληψη. 8 Τον αδάμαστο Γρεβενιώτη φοιτητή, ανέλαβε εκεί ο δήμιος της SD, Μάξ Κέρμπες και με τη συμμετοχή του διερμηνέα του Μπόνη, προσπάθησαν κάτω από αφόρητα βασανιστήρια να του αποσπάσουν ομολογία και πληροφορίες για την οργάνωση, και πάλι όμως χωρίς επιτυχία. 9

Ο ήρωας Γιώργος Γιαννούσης

Από εκεί και πέρα χάνονται τα ίχνη του Γιώργου Γιαννούση. Το πιθανότερο είναι ότι είχε την τύχη του αδελφού του στα χέρια των χιτλερικών δημίων. Μία πληροφορία που υπήρξε μετά τον πόλεμο, ότι μπορεί να μεταφέρθηκε στη Γερμανία, έχοντας υποστεί αμνησία, δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. 10

Μετά τη σύλληψη των δύο πρώτων εξαδέλφων του, Βασίλη και Γιώργου, ο φοιτητής της Νομικής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θανάσης Γιαννούσης, που υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ στο ΑΠΘ, όπως μας είχε εκμυστηρευθεί σε μία συνομιλία μας το 1982, αναγκάστηκε να κρυφτεί για ένα διάστημα μετά τη δολοφονία των στενών συγγενών τους, καθώς καταζητούνταν από τους Γερμανούς και τους ταγματασφαλίτες του Δάγκουλα. 11

Ο Θανάσης Γιαννούσης, καταθέτοντας στεφάνι στις 30 Οκτωβρίου 1982 στη μνήμη των εκτελεσμένων από τους Ναζί, σε πρόχειρο μνημείο, έξω από το στρατόπεδο "Παύλος Μελάς" με τη συμμετοχή και των δημάρχων Σταυρούπολης, Αμπελοκήπων, Ευόσμου, Πολίχνης κ.α.

Τεράστια προσφορά

Ο Θ. Γιαννούσης, υπήρξε από το 1935 μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ) και για τις ιδέες του, είχε φυλακιστεί και βασανιστεί από τη δικτατορία Μεταξά. Εθελοντής στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, ήταν από τους πρώτους που πήρε μέρος στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, συγκροτώντας αντάρτικη ομάδα στο νομό Γρεβενών, ενώ στη συνέχεια, όταν διάρκεια της κατοχής ήρθε στη Θεσσαλονίκη, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο για σαμποτάζ. 12

Εξαιτίας της καταδίωξης από τους κατακτητές, αναγκάστηκε, με τις ενέργειες και της οργάνωσης του ΕΑΜ, να φύγει από τη Θεσσαλονίκη και να μεταβεί στη βουλγαροκρατούμενη Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, με συνέπεια η Συμφωνία της Βάρκιζας να τον βρει αντάρτη του ΕΛΑΣ στην περιοχή της Καβάλας.

Μετά την απελευθέρωση, διώχτηκε κι αυτός, όπως χιλιάδες άλλοι αγωνιστές από το ανώμαλο εμφυλιοπολεμικό καθεστώς και εκτοπίστηκε στη Μακρόνησο την περίοδο 1947-1949. Μετά την επιστροφή του από την εξορία, ως εργατολόγος δικηγόρος συμπαραστάθηκε στους εργαζόμενους της Θεσσαλονίκης και ασχολήθηκε με πάθος επί 25 χρόνια με το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, διατελώντας από το 1979 έως το 1982 πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια δήμαρχος Θεσσαλονίκης από τις 17 Φεβρουαρίου 1982 έως 31 Δεκεμβρίου 1982.  Σημειώνεται ότι επί δημαρχίας Θανάση Γιαννούση, έγινε ο πρώτος επίσημος εορτασμός της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, με διαδικασία που είχε αρχίσει από τον πρώτο μετά τη μεταπολίτευση εκλεγμένο δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Μιχάλη Παπαδόπουλο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Ανδρέας Βενιανάκης, Δάγκουλας, ο"δράκος" της Θεσσαλονίκης, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2016, .

2. Εφημερίδα Ελευθερία (Θεσσαλονίκης), 19 Ιανουαρίου 1946

3. Γιώργος Καφταντζής, Το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στον καιρό της κατοχής, χ.ε., Θεσσαλονίκη 1976, σ.19-20

4. Γιώργος Καφταντζής, ό.π., σ.20

5. Γιώργος Καφταντζής, ό.π., σ.40-41

6. εφημερίδα Ελευθερία, 25-30 Ιανουαρίου 1946

7. Ανδρέας Βενιανάκης, Δάγκουλας, ο"δράκος" της Θεσσαλονίκης, ό.π.

8. εφημερίδα Ελευθερία, 25-30 Ιανουαρίου 1946

9. εφημερίδα Δημοκρατία, 22 Μαρτίου 1945.

10. Ανδρέας Βενιανάκης, Δάγκουλας, ο"δράκος" της Θεσσαλονίκης, ό.π.

11. Συνέντευξη τιου Θανάση Γιαννούση στον Σπύρο Κουζινόπιουλο το 1982

12. εφημερίδα Ριζοσπάστης, 2 Νοεμβρίου 2005