"Αφήστε μου τα ματογυάλια, θέλω να αντικρίσω κατάματα το θάνατο"

Η πατριωτική δράση και η εκτέλεση από τους Ναζί του Τάσου Καρατζά

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία από τις ηρωϊκές μορφές του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης και των αγώνων του για την αποτίναξη της τριπλής σκλαβιάς της περιόδου 1941-1944, ήταν αναμφίβολα ο σλαβομακεδόνας κομμουνιστής Τάσος Καρατζάς, που εκτελέστηκε από τους Ναζί στις 23 Μαίου 1942 όπως ακριβώς το είχε επιλέξει: Κοιτάζοντας κατάματα το θάνατο, βροντοφωνάζοντας για την απελευθέρωση της αγαπημένης του πατρίδας, της Ελλάδας και εκδηλώνοντας παράλληλα το μίσος του κατά των κατακτητών,

Το Δενδροχώρι Καστοριάς την περίοδο του μεσοπολέμου

Ο Τάσος Καρατζάς γεννήθηκε το 1914 στο Δενδροχώρι της Καστοριάς από φτωχή αγροτική οικογένεια. Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό από παιδί, με δημοκρατικές ιδέες, αγαπητός από όλους τους συγχωριανούς και τους συμμαθητές του.

Θανάσης Ζιώγας

Όπως τον περιέγραψε ο συμπατριώτης και συναγωνιστής του Θανάσης Ζιώγας: “Ο Τάσος από μικρός είχε μεγάλη δίψα για μάθηση. Ρούφαγε αχόρταγα κάθε βιβλίο που έπεφτε στα χέρια του, ιδιαίτερα τα προοδευτικά βιβλία. Ο σπόρος της αλήθειας βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην αγνή νεανική ψυχή του και ριζοβολά”.

Αφού τελείωσε το δημοτικό σχολείο πήγε στη Φλώρινα για σπουδές στη Γεωπονική Σχολή. Στη σχολή εκεί γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ, αναπτύσσει επαναστατική δράση στη Φλώρινα και στα Κορέστια. Το 1931 συλλαμβάνεται από την αστυνομία την ώρα που μιλούσε σε συγκέντρωση, στο χωριό Γάβρο και παραπέμπεται σε δίκη, όπου δηλώνει ότι παλεύει για την ευτυχία των εργαζομένων. Καταδικάστηκε σε 3 μήνες από το δικαστήριο της Καστοριάς και μεταφέρθηκε στις φυλακές της Λάρισας. Μετά την αποφυλάκισή του επιστρέφει στην περιοχή της Καστοριάς, όπου συνεχίζει τη δράση του για τη δημιουργία Κομματικών Οργανώσεων όχι μόνο στο χωριό του, αλλά και σε όλο το νομό.

Τον Οκτώβρη του 1936 συλλαμβάνεται από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Βάρβαρα βασανίστηκε στο χωριό του και στην Καστοριά. Η δικτατορία του Μεταξά τον έστειλε εξορία αρχικά στον Αη Στράτη και το 1938 τον φυλάκισε στην Ακροναυπλία.

Φυλακισμένοι κομμουνιστές στην Ακροναυπλία επί 4ης Αυγούστου, γύρω από το φέρετρο του Ευρ. Ωρολογά. Όρθιοι από αριστερά: Λάμπρος Μόσχος, Θωμάς Ζιώγας, Διαμαντής Τσιστίνας, Θ. Ευθυμιάδης, Κ. Μποζίνης, Ζήσης Ζωγράφος, Λάζαρος Ντάμος, Κυριάκος Πυλάης, Μ. Μουρατίδης. Καθιστοί: Τάσος Καρατζάς, Ζήσης Καλλιμάνης, Πέτρος Κέντρος, Β. Μουρατίδης, Ζήσης Δελιόπουλος (Αντώνης Φλόυντζης, «1937-1943. Ακροναυπλία και Ακροναυπλιώτες», Θεμέλιο, Αθήνα 1979).

Σύμφωνα με μία βιογραφική αναφορά που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Εθνική Αντίσταση” (συλλογή 5η, Αύγουστος 1963), ο Τάσος Καρατζάς στον ξερόβραχο του Άη-Στράτη ζώντας στις δύσκολες συνθήκες της εξορίας, ατσαλώνεται και γίνεται ολοκληρωμένος λαϊκός αγωνιστής. “Όλοι οι σύντροφοι που έκαναν μαζί του στα μπουντρούμια της 4ης Αυγούστου, τον θυμούνται σαν έναν σεμνό και προικισμένο νεολαίο, σαν φλογερό πατριώτη και διεθνιστή αγωνιστή. Το θάρρος του, η καλωσύνη, η ζωντάνια του, αιχμαλώτιζαν όσους βρίσκονταν μαζί του στη φυλακή και στην εξορία”, ανέφερε το περιοδικό.

Ταχυδρομικό δελτάριο από τον Τάσο Καρατζά στον πατέρα του από το κάτεργο της Ακροναυπλίας

Όταν η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε κατά της Ελλάδας στις 28 Οκτώβρη 1940, ο Καρατζάς μαζί με τους άλλους συγκρατούμενούς του κομμουνιστές ζήτησε να πολεμήσει κατά του εισβολέα. Από τον Ιούνη του 1941 βρίσκεται στις πρώτες γραμμές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα κατά των καταχτητών. Γίνεται γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ στην Κατερίνη. Εκεί εργάζεται, ανάμεσα στα άλλα, για την προετοιμασία οργάνωσης αντάρτικων ομάδων στον Όλυμπο. Στη συνέχεια, αναδεικνύεται μέλος του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας της ΟΚΝΕ και αναλαμβάνει την καθοδήγηση των νεολαιίστικων και φοιτητικών οργανώσεων στη Θεσσαλονίκη, όπου δρα πλέον μυστικά.

Το δημοσίευμα του περιοδικού "Εθνική Αντίσταση"

Τον Απρίλη του 1942 συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο και τους δωσίλογους  συνεργάτες των κατακτητών στη Θεσσαλονίκη. Επί ενάμιση μήνα υποβάλλεται σε άγρια βασανιστήρια καθώς οι ανακριτές του προσπαθούν να του αποσπάσουν πληροφορίες για το δίκτυο της Αντίστασης, για τους συναγωνιστές και συντρόφους του. “Όμως ο Καρατζάς στέκεται βράχος ακλόνητος”, ανέφερε ο Ζιώγας.

Στο γερμανικό στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης, όπου παραπέμφθηκε να δικαστεί στις 18 και 19 Μαίου 1942, ο Τάσος Καρατζάς μαστιγώνει αμείλιχτα τους χιτλερικούς δικαστές και ακούει άφοβα την καταδίκη του σε θάνατο.

Τρεις φορές ένοπλοι νέοι αντιστασιακοί έκαναν προσπάθεια να τον απελευθερώσουν, αλλά δεν το πέτυχαν αυτό. Οι Γερμανοί τον έκλεισαν στο Γεντί Κουλέ. Επέτρεψαν στη μάνα του να τον επισκεφθεί μόνο για πέντε λεπτά στις 19 Μάη 1942. Ο Τάσος δεν της λέει τίποτα για την καταδίκη του σε θάνατο, προσπαθεί να την εμψυχώσει, τη βεβαιώνει πως όλα θα πάνε καλά, της λέει ότι ο λαός θα διώξει τους φασίστες και θα φέρει γρήγορα τη λευτεριά.

Ο Τάσος Καρατζάς πίσω από τα σίδερα

Όπως αφηγήθηκε ο αδελφός του Τάσου, Βάσκο Καρατζάς σε ένα ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ3 που γυρίστηκε το έτος 2000 σε έρευνα της Φανής Τουπαλγίκη, διεύθυνση παραγωγής Παναγιώτη Καλλιφατίδη και σε σκηνοθεσία Κυριακής Μάλαμα, από ένα τηλεγράφημα που έστειλε από το Γεντί Κουλέ πληροφορήθηκαν τα κακά νέα: "Ευρίσκομαι Επταπύργιον, έλθετε τάχιστα", έλεγε. Όπως εξιστόρησε ο Βάσκο Καρατζάς:

"Πήγαμε με τη μητέρα μου και τον γαμπρό μου στο Επταπύργιο. Τον είδαμε για 15 λεπτά μόνο στις πύλες του Γεντί Κουλέ όπου μας τον έφεραν. Μας είπε ότι ήταν καταδικασμένος σε θάνατο, έδωσε κουράγιο στη μάνα μας που λιποθύμησε όταν έμαθε το νέο και μέσα από τα σίδερα του επισκεπτηρίου μας έδωσε την καμπαρντίνα του για ενθύμιο. Ύστερα από δύο μέρες, στις 23 Μαίου 1942 οι Ναζί τον εκτέλεσαν". 

Η ανακοίνωση για την εκτέλεση του Τ.Καρατζά και άλλων πέντε όπως δημοσιεύθηκε στη εφημερίδα Ν.Ευρώπη 28-5-1942

Πράγματι, το πρωί, στις 23 Μάη 1942 ο Τάσος Καρατζάς εκτελέστηκε στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με μία περιγραφή που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ριζοσπάστης στις 22-5-2002: “Πριν τον εκτελέσουν, οι δήμιοι πήγαν να του βγάλουν τα γυαλιά και να του δέσουν τα μάτια και τότε ο Τάσος τους απάντησε: «Αφήστε τα. Θέλω να αντικρίσω κατάματα το θάνατο» και σε συνέχεια δυνατά φώναξε «Ζήτω το Κομμουνιστικό Κόμμα».