Πως συκοφαντήθηκε η δράση της πρώτης ανταρτοομάδας στην Ελλάδα

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μια από τις πιο χοντροκομμένες περιπτώσεις διαστρέβλωσης και παραχάραξης της ιστορικής αλήθειας, ήταν και αυτή που διαπράχθηκε μεταπολεμικά με στόχο την κατασυκοφάντηση των πρώτων στην Ελλάδα ανταρτών που εμφανίστηκαν λίγους μόλις μήνες μετά την κατάληψη της χώρας στην περιοχή του Κιλκίς και αποτέλεσαν την ανταρτοομάδα “Αθανάσιος Διάκος”. Η οποία μαζί με την αντίστοιχη ανταρτοομάδα “Οδυσσέας Ανδρούτσος” που δρούσε στην περιοχή των Κερδυλίων Σερρών, υπήρξαν οι πρώτοι σε όλη τη χώρα αντάρτικοι σχηματισμοί.

Χρήστος Μόσχος

Οι δύο αντάρτικες ομάδες, αποτελούνταν αρχικά από είκοσι άνδρες η κάθε μία και οργανώθηκαν μετά από απόφαση της εθνικής απελευθερωτικής οργάνωσης “Ελευθερία” που είχε δημιουργηθεί ένα μόλις μήνα μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς και συγκεκριμένα στις 15 Μαίου 1941.

Η ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» είχε αρχηγό τον Χρήστο Μόσχο, (καπετάν Πέτρος), από την Χαλκιδική, δάσκαλο στην Μαυροπλαγιά Κιλκίς, έφεδρο αξιωματικό. Υπαρχηγός ήταν ο Γιάννης Καριοφύλης (Στάθης) από τα Πορρόια Σερρών και σύνδεσμος με το Μακεδονικό Γραφείο  του ΚΚΕ ο Χρήστος Αποστολίδης («Κεραυνός»). Ο "Αθανάσιος Διάκος"  δραστηριοποιούνταν κυρίως στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων του νομού Κιλκίς. 

Λασσάνης

Η δεύτερη ανταρτοομάδα, ο «Οδυσσέας Ανδρούτσος», που δημιουργήθηκε λίγες μέρες μετά από την πρώτη, άρχισε τη δράση της στην περιοχή της Νιγρίτας, έχοντας ως αρχηγό της αρχικά τον παλιό κομμουνιστή Στέργιο Μουδιώτη, από την Ευκαρπία Νιγρίτας και από τον Σεπτέμβριο του 1941, τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Θανάση Γκένιο (Λασσάνης), ενώ υπαρχηγός της ήταν ο επίσης έφεδρος ανθυπολοχαγός, Περικλής Σταματόπουλος.

Οι πρώτες ενέργειες των δύο ανταρτοομάδων, ήταν η εμφάνιση των ένοπλων τμημάτων τους στα χωριά, προσπαθώντας να ξεσηκώσουν τους κατοίκους στον αγώνα για την απελευθέρωση από την τριπλή Γεμανο-Ιταλο-Βουλγαρική Κατοχή, αλλά επίσης η καταστροφή τηλεφωνικών καλωδίων για να πλήξουν τις επικοινωνίες των κατακτητών.

Από το τέλος του καλοκαιριού του 1941 και οι δύο ομάδες των ανταρτών, πέρασαν σε πιο δυναμικές ενέργειες, προκαλώντας δυναμικά χτυπήματα στους Ναζί. Έτσι στις αρχές Σεπτεμβρίου, αντάρτες του “Αθανάσιου Διάκου” ανατίναξαν μια σταθμευμένη ατμομηχανή στο 7ο χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Γευγελής. 1 Λίγες ημέρες αργότερα, έγιναν στις 11 και 18 του ίδιου μήνα, άλλες δύο ανατινάξεις σιδηροτροχιών. Υπεύθυνος για τα σαμποτάζ αυτά ήταν ο Βασίλης Μελίδης, που αργότερα υπήρξε διοικητής του 16ου Συντάγματος της Χ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με το ψευδώνυμο “Βερμιώτης”. 2 Οι ανατινάξεις αυτές, σύμφωνα με τον Γιώργο Καφταντζή, διαπράχθηκαν από μια ομάδα δολιοφθοράς που αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από κατοίκους του χωριού Φανός Κιλκίς. 3

Μία άλλη ενέργεια του “Αθανάσιου Διάκου”, πιο ηχηρή και πιο αποτελεσματική τη φορά αυτή, υπήρξε η ανατίναξη, στις 14 Σεπτεμβρίου 1941 της σιδηροδρομικής γέφυρας κοντά στο σταθμό Μουριών Κιλκίς. Η ενέργεια αυτή, προκάλεσε από γερμανικής πλευράς τη λήψη επιπρόσθετων μέτρων φύλαξης του σιδηροδρομικού δικτύου. 4

Η διοίκηση του 16ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Καθιστός δεξιά ο Βασίλης Μελίδης

Η νέα πράξη δολιοφθοράς κατατάραξε όχι μόνο τους κατακτητές, αλλά επίσης την κυβέρνηση κουίσλινγκς της Αθήνας και τους προπαγανδιστές της. Μάλιστα το γραφείο του δωσίλογου Έλληνα πρωθυπουργού Τσολάκογλου, με ρηματική διακοίνωση, ενημέρωσε τον Γερμανό επιτετραμένο στην Αθήνα Γκύντερ Άλτενμπουργκ για την ανατίναξη της γέφυρας των Μουριών, ζητώντας “προς πρόληψιν παρομοίων αντιδραστικών πράξεων” την ενίσχυση των δυνάμεων της χωροφυλακής για τη φρούρηση του μέχρι τότε αφύλακτου σιδηροδρομικού δικτύου Θεσσαλονίκης-Φλώρινας και Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης. 5

Ο ταγματάρχης Βασίλειος Μερκουρίου

H ανταρτοομάδα Μερκουρίου

Μία τρίτη ανταρτοομάδα, είχε δημιουργηθεί από την "Ελευθερία" και δρούσε στην ορεινή περιοχή μεταξύ των νομών Σερρών και Κιλκίς με επικεφαλής τον ταγματάρχη του Πυροβολικού, Βασίλειο Μερκουρίου.

Στις 19 Οκτωβρίου 1941 η αντάρτικη ομάδα του Μερκουρίου θα στήσει ενέδρα στο 64ο χιλιόμετρο του δρόμου Θεσσαλονίκης-Σερρών και θα χτυπήσει ένα γερμανικό καμιόνι, σκοτώνοντας δύο γερμανούς και τραυματίζοντας έναν άλλο. Οι Γερμανοί το απόγευμα της επομένης κρεμούν μπροστά στο κοινοτικό κατάστημα του Καλόκαστρου και αναγκαστική παρουσία των κατοίκων 10 πατριώτες, που είχαν φέρει δεμένους με συρματόσχοινο μέσα σε  κλούβα από τη Θεσσαλονίκη. Δύναμη του 382ου Συντάγματος Πεζικού των κατακτητών που έφτασε στην περιοχή, συνέλαβε είκοσι ομήρους, ενώ ταυτόχρονα ο Στρατιωτικός Διοικητής Θεσσαλονίκης απείλησε με τη λήψη αυστηρότατων μέτρων σε περίπτωση επανάληψης παρόμοιας επίθεσης κατά της Βέρμαχτ.6  Μετά τα αντίποινα σε βάρος των αθώων πολιτών και την άγρια τρομοκρατία που εξαπέλυσαν οι ναζιστικές αρχές, ο Μερκουρίου αναγκάστησε να διαλύσει το τμήμα του. 7

Η κατασυκοφάντηση του αντιστασιακού κινήματος

Το υπέροχο εκείνο πατριωτικό αντιστασιακό έργο, ανέλαβε να το υποβαθμίσει και να το συκοφαντήσει αμέσως μετά την απελευθέρωση ο διορισμένος από την δωσίλογη κυβέρνηση Τσολάκογλου, Γενικός Επιθεωρητής Νομαρχιών Μακεδονίας, Αθανάσιος Χρυσοχόου. Αποδίδοντας τις δολιοφθορές στο σιδηροδρομικό δίκτυο και ιδιαίτερα την ανατίναξη της γέφυρας των Μουριών σε έργο ... “Βουλγάρων κομιτατζήδων” που τάχα είχαν εισέλθει “νύκτωρ” στο ελληνικό έδαφος και τοποθέτησαν τη βόμβα “ίνα αποδοθεί εις τους εθνικόφρονας της περιοχής των Μουριών... προς τον σκοπόν να ληφθώσι κατ' αυτών σκληρά μέτρα αντιποίνων” !!

Όπως έγραφε επί λέξη ο Αθ.Χρυσοχόου για το σαμποτάζ στη γέφυρα των Μουριών:

“Η τε ελληνική χωροφυλακή και η γερμανική αστυνομία, ενεργήσασαι επί τόπου ερεύνας και ανακρίσεις, δεν κατόρθωσαν να ανακαλύψωσι τους δράστας, ήτο δε καταφανές ότι οι δράστες είχον εισέλθει νύκτωρ εκ των αφρουρήτων συνόρων εις όλας τας περιπτώσεις ταύτας και προέβησαν εις τας ανατινάξεις, έχοντες τον χρόνον να επανέλθωσι και αύθις εντός της αυτής νυκτός εις την βουλγαροκρατούμενην περιοχήν. Η βόμβα του κομιτατζή εχρησιμοποιήθη εν προκειμένω, ίνα αποδοθεί εις τους εθνικόφρονας Έλληνας της περιοχής των Μουριών, εις ην δεν είχε διεισδύσει η προπαγάνδα, προς τον σκοπόν να ληφθώσι κατ' αυτών σκληρά μέτρα αντιποίνων”. 8

Και σα να μην έφτανε ο αστήρικτος αυτός ισχυρισμός, είχε προσπαθήσει να συνδέσει με ...”βουλγαρικό δάκτυλο” και όλο εκείνο το πρώϊμο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης στην περιοχή Κιλκίς, αποδίδοντας μάλιστα προσβλητικά σ' εκείνους τους πρώτους αντάρτες και συνολικά στους κομμουνιστές “μειωμένον εθνικόν αίσθημα”. Σύμφωνα με τον αυθαίρετο και αναπόδεικτο ισχυρισμό του Χρυσοχόου:

"Πράκτορες της βουλγαρικής προπαγάνδας, επεδίωκον την σύναψιν γνωριμιών μετά των Ελλήνων κομμουνιστών, ανευρίσκοντες μεταξύ τούτων, καθ΄ο εχόντων μειωμένον το εθνικόν αίσθημα, συμμάχους εις τα σχέδιά των. Κατά μήνα Μάϊον οι κομμουνισταί της περιοχής Κιλκίς, καταλλήλως προσηλυτισθέντες, εξεδήλωσαν την πρώτην κομμουνιστικήν αυτονομιστικήν ανταρσίαν των, μη αναγνωρίζοντες ελληνικάς αρχάς και απαιτούντες την απομάκρυνσιν αυτών.." 9

Τι ήθελε να πει με τη θεωρία αυτή ο Γενικός Επιθεωρητής Νομαρχιών Μακεδονίας και αργότερα Φρούραρχος Θεσσαλονίκης και υπουργός Μακεδονίας, Αθανάσιος Χρυσοχόου; Ότι τάχα οι κομμουνιστές της περιοχής Κιλκίς είχαν συνεργασία με πράκτορες της φασιστικής τότε Βουλγαρίας των Μπόρις και Φίλωφ. Και καθώς είχαν "μειωμένον το εθνικόν αίσθημα", προσηλυτίσθηκαν από αυτούς και προχώρησαν σε "κομμουνιστικήν αυτονομιστικήν ανταρσίαν". Ποιά ήταν η "ανταρσία"; Το ότι δεν προσκήνυσαν στις γερμανόδουλες "αρχές" τις διορισμένες από τους Ναζί και ζητούσαν την απομάκρυνσή τους! Δηλαδή, "μειωμένον εθνικόν αίσθημα" είχαν οι πατριώτες που παίζοντας κορώνα-γράμματα τη ζωή τη δική τους και των οικογενειών τους πήραν τα όπλα και βγήκαν στα βουνά για να αγωνιστούν για την Ελευθερία και την Εθνική Ανεξαρτησία και "πατριώτες" οι συνεργάτες των Γερμανών κατακτητών.

Φυσικά αυτή η θεωρία κατασυκοφάντησης των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, δεν αφορούσε μόνο την περιοχή του Κιλκίς, αλλά τα βόλια του έπαιρναν όλους τους κομμουνιστές που αγωνίζονταν κατά της τριπλής κατοχής της Βόρειας Ελλάδας, εμφανίζοντάς τους ως περίπου πράκτορες των βουλγαρικών φασιστικών αρχών. Αποσιωπώντας φυσικά ότι ήταν εκατοντάδες οι πατριώτες που είχαν θυσιάσει τη ζωή τους για την υπεράσπιση της Εθνικής Ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της ελληνικής Μακεδονίας στα μαύρα 3,5 χρόνια της τριπλής Κατοχής της χώρας μας. Και όπως αυθαίρετα, ανιστόρητα υποστήριζε ο Χρυσοχόου:

“Η κατά του ελληνισμού συνεργασία των εν τη περιοχή της Μακεδονίας κομμουνιστών μετά των πρακτόρων της βουλγαρικής προπαγάνδας ήτο τελείως έκδηλος εκ των κοινών αυτών συνθημάτων και πράξεων, κατευθυνομένη υπό της αυτής σκέψεως, να πλήξωσι καιρίως την Ελλάδα”. 10

Σημειώνεται ότι η Ομότιμη Καθηγήτρια Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Αρετή Τούντα-Φεργάδη, που ερεύνησε εξονυχιστικά το έργο του Αθανάσιου Χρυσοχόου, τον χαρακτηρίζει ως “μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα”. 11  Ενώ αναφερόμενη στην πιστότητα του έργου του σημειώνει ότι αυτό “έχει αμφισβητηθεί” και “κατατάσσεται στην ιστοριογραφική περίοδο των “νικητών”. 12 Περίοδος η οποία “παρήγαγε έργα που στήριξαν πολιτικά και ηθικά τη νικήτρια παράταξη του Εμφυλίου Πολέμου που ακολούθησε την Κατοχή”. 13 Σύμφωνα με τον υποστράτηγο Παρμενίωνα Παπαθανασίου, γιό του ταγματάρχη Γιάννη Παπαθανασίου που υπήρξε ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης ΥΒΕ/ΠΑΟ, ο Χρυσοχόου ασχολήθηκε αποκλειστικά σχεδόν με τον αντικομμουνισμό, ενώ ποτέ δεν εστράφη εναντίον των Γερμανών, στους οποίους έστελνε τις εκθέσεις του. 14

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Στράτος Δορδανάς, Το αίμα των αθώων, αντίποινα των γερμανικών αρχών Κατοχής στη Μακεδονία 1941-1944, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 2007, σ. 64
2. Σπύρος Κουζινόπουλος, Ελευθερία, η άγνωστη ιστορία της πρώτης παράνομης οργάνωσης και εφημερίδας της Κατοχής, Καστανιώτης, Αθήνα 1986, σ. 35
3. Μαρτυρία Βασίλη Μελίδη στο Γιώργος Καφταντζής “Μακεδονία '41”, περιοδικό Γιατί (Σερρών), τεύχος 133-134, Ιούλιος-Αύγουστος 1986, σ. 151-152
4. Στράτος Δορδανάς, Το αίμα των αθώων, ό.π., σ. 65
5. ΙΑΥΕ (Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών), 1941, φακ. 2, υποφ. 5: Ελληνική Πολιτεία, Γραφείον Πρωθυπουργού, Αριθ. Ε/650/ΙΙ/Ι, “Ρηματική Διακοίνωσις”, Αθήνα 24-9-1941
6. Στράτος Δορδανάς, Το αίμνα των αθώων, αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία 1941-1944, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2007, σ. 66
7. Βάϊος Καλογρηάς, Το αντίπαλο δέος: Οι εθνικιστικές οργανώσεις της αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-1944), UNiversity Studio Press, Θεσσαλονίκη 2012, σ. 55
8. Αθανάσιος Χρυσοχόου, Η Κατοχή εν Μακεδονία, βιβλίον δεύτερον, η δράσις της βουλγαρικής προπαγάνδας, τεύχος Α΄ 1941 και 1942, Θεσσαλονίκη 1950, ΕΜΣ, σ. 62
9. Αθανάσιος Χρυσοχόου, Η Κατοχή εν Μακεδονία, βιβλίον δεύτερον, ό.π., σ. 55
10. Αθανάσιος Χρυσοχόου, Η Κατοχή εν Μακεδονία, βιβλίον δεύτερον, ό.π., σ. 299
11. Αρετή Τούντα-Φεργάδη, “Επανεξέταση μέρους του έργου του Αθανάσιου Χρυσοχόου “Κατοχή εν Μακεδονία”, υπό το πρίσμα ορισμένων ανεκδότων εκθέσεων της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας”, Μακεδονία-Θράκη 1941-1944, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1998, σ. 56
12. Αρετή Τούντα-Φεργάδη, στο ίδιο, σ. 73
13. Ιωάννης Κολιόπουλος, Λεηλασία φρονημάτων, το Μακεδονικό Ζήτημα στην κατεχόμενη Δυτική Μακεδονία 1941-1944, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1994, ΧΙΙΙ
14. Παρμενίων Παπαθανασίου, Για τον Ελληνικό Βορρά, Μακεδονία 1941-1944, Αντίσταση και Τραγωδία, Το ανέκδοτο ημερολόγιο του (τότε) ταγματάρχη Γιάννη Παπαθανασίου, τ. 1, Παπαζήσης, Αθήνα 1998, σ. 103
    
    

Διαβάστε περισσότερα για την ανταρτοομάδα “Αθανάσιος Διάκος”:

http://farosthermaikou.blogspot.com/2017/09/blog-post_37.html

http://farosthermaikou.blogspot.com/2018/09/blog-post_44.html