Δράμα: Ογδόντα χρόνια από την εξέγερση των κατοίκων της Δράμας ενάντια στη βουλγαρική κατοχή

του ανταποκριτή του AΠΕ-ΜΠΕ Βασίλη Λωλίδη 

Τα ιστορικά γεγονότα της ηρωικής εξέγερσης των κατοίκων της Δράμας ενάντια στους Βούλγαρους κατακτητές, που προκάλεσαν πολλά δεινά στους πληθυσμούς των περιοχών της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, παρουσιάστηκαν στη διάρκεια εκδήλωσης που διοργάνωσε η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ) Μακεδονίας στην ακριτική Δράμα.

Το πάνελ των ομιλητών. Από δεξιά: Νϊκος Γεωργιάδης, Τριαντάφυλλος Μταφίδης πρόεδρος ΕΔΙΑ, Σπύρος Κουζινόπουλος

Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από την εξέγερση της 28ης Σεπτεμβρίου 1941, όπου ο λαός της Δράμας, «μια φούχτα πατριώτες», όπως επισήμανε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος, «ξεσηκώνουν το λαό της Δράμας σε εξέγερση, κατά της φριχτής βουλγαρικής κατοχής. Για ένα 24ωρο περίπου, οι επαναστάτες καταλύουν την εξουσία των κατοχικών δυνάμεων, καταλαμβάνουν αστυνομικούς σταθμούς και κρατικά κτίρια, διώχνουν τους κατακτητές από πολλά χωριά της Δράμας».

«Η εξέγερση», συνέχισε ο κ. Κουζινόπουλος, «ήρθε ως αντίδραση στην άγρια καταπιεστική κατοχή που είχαν επιβάλει οι Βούλγαροι κατακτητές, όταν μετά τις 22 Απριλίου 1941 εισέβαλαν στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Καθώς αμέσως μόλις πάτησαν το πόδι τους στο ελληνικό έδαφος, επιδόθηκαν σε μία πρωτοφανή προσπάθεια εκβουλγαρισμού της περιοχής από τον Στρυμόνα μέχρι τον Έβρο. Απαγόρευσαν τη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Έκλεισαν τα σχολεία και τις εκκλησίες. Δολοφόνησαν δασκάλους και ιερωμένους. Κατέβασαν τις ελληνικές πινακίδες από τα καταστήματα. Επιδόθηκαν σε λεηλασίες, ξυλοδαρμούς και βιασμούς. Επέβαλαν βαριά φορολογία και εξανάγκασαν περισσότερους από 110.000 Έλληνες να εγκαταλείψουν την περιοχή, που την κατέστησαν επαρχία του βουλγαρικού κράτους». 

Ο πρόεδρος της ΕΔΙΑ Τρ. Μηταφίδης

Τρ. Μηταφίδης: "Απέτρεψε η εξέγερση την προσπάθεια εκβουλγαρισμού"

Ο πρόεδρος της ΕΔΙΑ Μακεδονίας Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, προλογίζοντας την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Ωδείο Δράμας (με την τήρηση όλων των προβλεπόμενων υγειονομικών μέτρων), τόνισε -μεταξύ άλλων- ότι «το Δ.Σ. της ΕΔΙΑ Μακεδονίας αποφάσισε να αφιερώσει τη φετινή, 13η θεματική εκδήλωσή της για την κατοχή και τον εμφύλιο, στη βουλγαρική κατοχή και την αντίσταση των κατοίκων της περιοχής στα βάρβαρα μέτρα εκβουλγαρισμού και εθνικής αφομοίωσης που εφάρμοσε το φιλοναζιστικό καθεστώς της Βουλγαρίας. Ταυτόχρονα, είπε ο κ. Μηταφίδης, τιμάται η μνήμη των Δραμινών ανταρτών, που έπεσαν πολεμώντας στα βουνά της ανατολικής Μακεδονίας στη διάρκεια της εξέγερσης, αλλά και όσων ξεσηκώθηκαν κατά της επέκτασης του βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία και Θράκη, στις 10 Ιουλίου 1943, με αποκορύφωμα την αιματηρή μάχη που έδωσε ο αθηναϊκός λαός στις 22 Ιουλίου 1943».

Σπύρος Κουζινόπουλος

Τα οργανωτικά λάθη και οι παραλείψεις της εξέγερσης

Με λόγο μεστό και μέσα από ιστορικά στοιχεία, ο κ. Κουζινόπουλος περιέγραψε τις δύσκολες στιγμές που έζησαν οι κάτοικοι μετά την εξέγερση, ενώ παρουσίασε τα οργανωτικά λάθη και τις παραλείψεις που οδήγησαν σ' αυτήν, με όλες τις τραγικές συνέπειες για τους πληθυσμούς της Δράμας και της ευρύτερης περιοχής.

«Δυστυχώς μετά από εκείνο τον ξεσηκωμό, οι κατακτητές, εκδικούμενοι, δημιούργησαν ποταμό αίματος, βύθισαν στο πένθος και την απόγνωση τους κατοίκους και επιδόθηκαν σε αγριότητες και αντίποινα. Αυτό όμως δεν είναι δυνατό να γκρεμίσει το σημαντικό αυτό σημαδιακό γεγονός από το βάθρο που τού αξίζει στην Ιστορία, στις καρδιές όλων μας και πρωτίστως στη συνείδηση των Δραμινών», τόνισε.

«Η αφόρητη λοιπόν κατάσταση», επισήμανε σε άλλο σημείο της ομιλίας του, «είχε ως συνέπεια να δυναμώσει το κίνημα αντίστασης στην περιοχή. Η οργάνωση Δράμας του ΚΚΕ με τον γραμματέα της, Παντελή Χαμαλίδη, από πολύ νωρίς, μετά την κατάρρευση του μετώπου των οχυρών, είχε προχωρήσει στη συγκέντρωση και απόκρυψη οπλισμού. Και θεώρησε ότι έπρεπε να οργανώσει εξέγερση, ερμηνεύοντας λαθεμένα οδηγίες του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ που είχαν δοθεί δύο εβδομάδες νωρίτερα, σε σύσκεψη στελεχών του […] Στη σύσκεψη αποφασίστηκε να διενεργηθούν σειρά σαμποτάζ κατά εγκαταστάσεων των Βουλγάρων κατακτητών και συγκεκριμένα να ανατιναχτεί στη Δράμα μία γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής και μία αποθήκη πυρομαχικών, στην Καβάλα να ανατιναχτεί το λιμάνι, στα Σέρρας, Ξάνθη και Έβρο να γίνουν άλλες πράξεις δολιοφθοράς και στη συνέχεια οι σαμποτέρ να αποσυρθούν στα λημέρια τους.

Αν και η Δράμα είχε μπει την προηγούμενη μέρα σε σκληρό λοκντάουν, η συμμετοχή του κόσμου ικανοποιητική

»Την απόφαση, την εξέλαβε διαφορετικά ο γραμματέας της περιφερειακής επιτροπής Δράμας του ΚΚΕ, Παντελής Χαμαλίδης. Από επιπολαιότητα; Από παρανόηση; Από ρομαντικό ενθουσιασμό; Από υπερεπαναστατική έκρηξη; Κανείς δεν ξέρει. Και κατάρτισε μόνος του ένα σχέδιο εξέγερσης, δίνοντας εντολή στις οργανώσεις του κόμματος που δρούσαν τότε στο νομό Δράμας να το υλοποιήσουν. Μία εξέγερση που αποδείχθηκε πρόωρη και ήταν εκτός των άλλων και ανοργάνωτη. Πώς αλήθεια να οργανωθεί ένας ξεσηκωμός του πληθυσμού σε διάστημα μόλις δύο εβδομάδων και μάλιστα όταν οι οργανώσεις σου βρίσκονται σε βαθειά παρανομία;».

Ο κ. Κουζινόπουλος σημείωσε στην ομιλία του ότι «οι επαναστάτες στην αρχή, αιφνιδιάζοντας τους κατακτητές, έχουν μερικές μικρές επιτυχίες. Η βουλγαρική απάντηση έρχεται σκληρή και αδυσώπητη μία ημέρα μετά. Πάνω από 3.000 Έλληνες, μεταξύ των οποίων και γυναικόπαιδα, εκτελούνται στην πόλη και την περιοχή της Δράμας χωρίς δίκη, εκατοντάδες άλλοι υποβάλλονται σε σκληρά βασανιστήρια και οδηγούνται στις βουλγαρικές φυλακές, 67 χωριά πυρπολούνται και καταστρέφονται ολοσχερώς, ενώ εξαπολύεται ένα απίστευτο κυνηγητό εναντίον κάθε ελληνικού στοιχείου».

Στην ομιλία του, ο κ. Κουζινόπουλος αναφέρθηκε ακόμα και στις αντιδράσεις που υπήρχαν από βουλγαρικής πλευράς και πώς αντιμετώπισαν οι πολιτικές δυνάμεις του Κ.Κ. στη γειτονική χώρα τα όσα συνέβησαν στην ανατολική Μακεδονία. Καταλήγοντας, σημείωσε με έμφαση πως «σήμερα, βλέποντας με ψύχραιμη ματιά και με βάση όλα τα διαθέσιμα στοιχεία από τις πηγές αλλά και τις μαρτυρίες κάποιων από τους πρωταγωνιστές εκείνης της "παρεξηγημένης εξέγερσης" της Δράμας, μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για μία πρόωρη μεν, πλην όμως γνήσια ηρωική λαϊκή εξέγερση».

"Το πρώτο στην Ελλάδα αντιστασιακό κίνημα"

Στην εκδήλωση μίλησε ακόμα ο καθηγητής ιστορικός Νίκος Γεωργιάδης. Όπως είπε ο κ. Γεωργιάδης: "Όταν ο ελληνικός λαός την άνοιξη του 1941 βρέθηκε υπό τριπλή κατοχή, είχε δύο δρόμους να επιλέξει: να υποταχθεί, να συμβιβαστεί και να λουφάξει ή να οργανωθεί, να αντισταθεί και να παλέψει. Οι Έλληνες γενικότερα και οι Δραμινοί συγκεκριμένα, με εξαίρεση τους προδότες, τους ταγματασφαλίτες και τους βουλγαρογραμμένους, ακολούθησαν τον δεύτερο, τον δύσκολο αλλά και ηρωικό δρόμο. Στην αντίσταση του ελληνικού λαού, η Εξέγερση της Δράμας, που οργανώθηκε από την τοπική οργάνωση του ΚΚΕ τον Σεπτέμβρη του 1941, κατέχει ιδιαίτερη θέση, γιατί ήταν το πρώτο στην Ελλάδα και το δεύτερο στην Ευρώπη οργανωμένο αντιστασιακό κίνημα κατά του Άξονα. Αυτό το πρωτοπόρο κίνημα συκοφαντήθηκε, υποτιμήθηκε ή αποσιωπήθηκε, αλλά με τα βιβλία των Δημήτρη Πασχαλίδη – Τάσου Χατζηαναστασίου, "Τα γεγονότα της Δράμας. Εξέγερση ή προβοκάτσια;" και του Σπύρου Κουζινόπουλου, "Δράμα 1941. Μια παρεξηγημένη εξέγερση", ανατράπηκε η συκοφαντική άποψη περί προβοκάτσιας, αποκαταστάθηκε ο ηρωικός του χαρακτήρας και αναδείχτηκε η ιστορική του σημασία".

"Γνήσια 100% η εξέγερση"

Χαιρετίζοντας την εκδήλωση ο πρ. σχολικός σύμβουλος, Δημήτρης Πασχαλίδης, που σε ηλικκία 6 χρόνων είχε γίνει μάρτυρας της σφαγής στην κοινότητα Χωριστής, στις 30 Σεπτεμβρίου του 1941, έδωσε απάντηση στο ερώτημα εάν η εξέγερση στη Δράμα ήταν γνήσια ή προβοκάτσια, όπως προσπάθησαν κάποιοι να την εμφανίσουν: " Ήταν μια απονενοημένη και βιαστική αλλά 100% εξέγερση. Είχε διαμηνύσει τότε ο Στάλιν ότι οι κομμουνιστές θα πρέπει να κάνουν αντίσταση όπου και αν βρίσκονται. Στην Δράμα ο γραμματέας της Τοπικής Οργάνωσης του ΚΚΕ ήταν ο Παντελής Χαμαλίδης. Ο ίδιος οργάνωσε την εξέγερση. Δεν επρόκειτο για προβοκάτσια. Ήταν μια απονενοημένη εξέγερση. Δεν ήταν δυνατόν 100 -150 αντάρτες να τα βάλλουν με τον βουλγαρικό στρατό. Οι Βούλγαροι από την άλλη πλευρά δεν επιθυμούσαν κάτι τέτοιο. Προσπαθούσαν με μη αιματηρό τρόπο να πετύχουν τον εκβουλγαρισμό της περιοχής. Η εξέγερση αυτή απέβλεπε στην απελευθέρωση της Ελλάδας απο τους Βουλγάρους" είπε ο κ. Πασχαλίδης.

Πηγή: Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων