ΟΙ φοιτητές του ΑΠΘ, το πανεπιστημιακό άσυλο και η "εύφλεκτος ύλη"

Οι κρανοφόροι χωροφύλακες κυκλώνουν τους φοιτητές πριν την επιχείρηση κατά του πανεπιστημιακού ασύλου

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία μικρή γεύση το πως αντιμετώπιζαν διαχρονικά το φοιτητικό κίνημα και γενικά τη νεολαία οι κυβερνήσεις της δεξιάς, μας δίνει η εισβολή των αστυνομικών δυνάμεων και η καταπάτηση του πανεπιστημιακού ασύλου δέκα μόλις μέρες πριν την επιβολή της δικτατορίας της χούντας και η αστεία δικαιολογία που είχε παρουσιαστεί από τον τότε πρωθυπουργό της κυβέρνησης της ΕΡΕ για να δικαιολογηθούν τα αστυνομικά αίσχη στο ΑΠΘ.

Πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ στην εφημερίδα Μακεδονία την επόμενη μέρα

Ήταν η 11η Απριλίου 1967 όταν ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις περικυκλώνουν τους χώρους της πανεπιστημιούπολης προκειμένου να εμποδίσουν τους φοιτητές να πραγματοποιήσουν συγκέντρωση στους υπαίθριους χώρους του ΑΠΘ να πραγματοποιήσουν συγκέντρωση διεκδικώντας την επίλυση των προβλημάτων τους. Ήταν τόσο έντονη η αστυνομική παρουσία ώστε, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής να απαγορεύεται η πρόσβαση ακόμη και σε συγγενείς νεκρών να προσεγγίσουν τους χώρους του νεκροτομείου, εντός της πανεπιστημιούπολης ή των παρακείμενων νεκροταφείων της Ευαγγελίστριας.

Σις 11:30 το πρωί της μέρας εκείνης οι φοιτητές εγκαταλείποντας τις αίθουσες των σχολών τους, συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του Χημείου, μεταξύ του κεντρικού κτιρίου του ΑΠΘ και της Φυσικομαθηματικής Σχολής. Τότε οι δυνάμεις της χωροφυλακής εισέρχονται στον πανεπιστημιακό χώρο και αρχίζουν να κυνηγάνε τους φοιτητές οι οποίοι για να γλυτώσουν από τη σύλληψη αλλά και τα άφθονα δακρυγόνα που ρίχνονται εναντίον τους, καταφεύγουν στο κτίριο της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής. Με τους αστυνομικούς να τους καταδιώκουν κατά πόδα να εισέρχονται εντός τους κτιρίου, να ξυλοκοπούν τους φοιτητές και να συλλαμβάνουν δέκα από αυτούς για "αντίσταση κατά της αρχής". 

Κατακραυγή από τον τύπο της εποχής

Για την καταπάτηση του πανεπιστημιακού ασύλου στο ΑΠΘ, υπήρξε οργή και κατακραυγή από τις εφημερίδες της εποχής, κυρίως αυτές που υποστήριζαν τα δύο κόμματα της αντιπολίτευσης, "Ένωση Κέντρου" και ΕΔΑ. Όπως έγραφε σε πρωτοσέλιδο άρθρο της υπό τον τίτλο "Κατελύθη χωρίς προσχήματα το πανεπιστημιακόν άσυλον" η εφημερίδα Μακεδονία:

Τα προσχήματα απεβλήθησαν. Το προσωπείον κατέπεσεν ολοσχερώς. Το αστυνομικόν κράτος της δεξιάς έδειξε τον πραγματικόν του εαυτόν και ενεφανίσθη εις όλην του την "μεγαλοπρέπειαν". Ο δημοκρατικός μανδύας, η επίφασις των συνταγματικών ελευθεριών της τελευταίας περιόδου μετεβλήθησαν εις πραγματικά ράκη και απερρίφθησαν και αυτά με την σειρά των. Όλα δε εν ονόματι της περιφήμου "ομαλότητος" των σημερινών επιβητόρων της εξοιυσίας, ομαλότητος η οποία δεν ε΄λιναι παρά ταυτόσημον της βίας, της τρομοκρατίας και των ολοκληρωτικών μεθόδων". 

Ο φιλοχουντικός πρύτανης του ΑΠΘ Π. Χρήστου

Οι φαιδρές δικαιολογίες κυβέρνησης ΕΡΕ και Πρύτανη

Προκειμένου να δικαιολογηθεί εκείνη η αστυνομική επιχείρηση και να δικαιολογηθεί η καταπάτηση του πανεπιστημιακού ασύλου, ο τότε πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής της Θεολογίας Παναγιώτης Χρήστου ανακοινώνει ψευδόμενος προκλητικά ότι "κατά την συγκέντρωσιν των φοιτητών επρόκειτο να γίνει απόπειρα πυρπολήσεως του ιδρύματος". Σημειώνεται ότι για τις "υπηρεσίες" του εκείνες ο ακροδεξιός Π. Χρήστου θα οριστεί υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων στην ψευδοκυβέρνηση που είχε τοποθετηθεί μετά το πραξικόπημα του δικτάτορα Ιωαννίδη. Ενώ αμέσως μετά τη μεταπολίτευση το Πειθαρχικό Συμβούλιο θα αποφασίσει την απομάκρυνσή του από τη θέση του καθηγητή και την απόλυσή του από το πανεπιστήμιο λόγω της φιλοχουντικής δραστηριότητας που είχε αναπτύξει καθ΄ όλη τη διάρκεια της επταετούς δικτατορίας.

Τη σκυτάλη μετά τον Π. Χρήστου στις προβοκατόρικες δηλώσεις για να δικαιολογηθεί η καταπάτηση του πανεπιστημιακού ασύλου στις 11 Απριλίου 1967 θα πάρει ο τότε πρωθυπουργός της κυβέρνησης της ΕΡΕ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, διατυπώνοντας τον παραπλανητικό ισχυρισμό ότι "η κυβέρνησις είχε πληροφορίας περί συγκεντρώσεως ευφλέκτου υλικού εις τον χώρον του πανεπιστημίου προς χρησιμοποίησιν". Φυσικά όλα αυτά θα αποδειχθούν μυθεύματα καθώς από τις έρευνες πρυτανείας και αστυνομίας που είχαν γίνει όχι "εύφλεκτα υλικά" αλλά ούτε καν ...τσακμακόπετρα δεν είχε βρεθεί στους χώρους του ΑΠΘ.

Σκίτσο του Φωκίωνα Δημητριάδη για την αστυνομική
επιχείρηση κατά του πανεπιστημιακού ασύλου στο ΑΠΘ

Ο θεσμός του πανεπιστημιακού ασύλου

Το άσυλο των πανεπιστημίων, ως θεσμός, δεν είναι κάποια ελληνική «καινοτομία». Αντιθέτως ως θεσμός, είναι στενά συνυφασμένος με την ίδια την ιστορία του θεσμού του Πανεπιστημίου διεθνώς.

Στην Ελλάδα το άσυλο συνδέθηκε και αναπτύχθηκε "εθιμικώ δικαίω" αρχικά, με την ίδια την ύπαρξη των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αλλά και με τους φοιτητικούς αγώνες που κατά καιρούς ξεσπούσαν, ήδη από την ίδρυση του πρώτου πανεπιστημίου στην Ελλάδα, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1837.

Στην πιο πρόσφατη ιστορία, ήδη από τη μετεμφυλιακή εποχή, την περίφημη περίοδο της «βίας και νοθείας», συγκροτήθηκε το «Σπουδαστικό Τμήμα Εθνικής Ασφαλείας», δια μέσου του οποίου η Αστυνομία έλεγχε, «φακέλωνε» και δίωκε τους αγωνιστές φοιτητές, ιδίως δε όσους εξ αυτών ήταν υποστηρικτές «ιδεολογιών σκοπουσών την διά βιαίων μέσων ανατροπήν του υφισταμένου πολιτειακού ή κοινωνικού καθεστώτος».

Παρ΄ όλα αυτά, ακόμη και κατά την ταραχώδη μετεμφυλιακή και προχουντική περίοδο, αλλά και στα χρόνια της δικτατορίας του 1967, η ευθεία εισβολή των δυνάμεων ασφαλείας στους χώρους των πανεπιστημίων ήταν κάτι το ανήκουστο, εξ ου και η εισβολή της Αστυνομίας και του Στρατού στις εξεγέρσεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου το 1973 θεωρήθηκαν ως κάτι το πρωτοφανές, ακόμα και για δεδομένα Χούντας. Ενώ το 1982, με το νόμο 1268, υπήρξε  ρητή νομοθετική κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου, υπό την έννοια της απαγόρευσης των δυνάμεων ασφαλείας να εισέρχονται στους πανεπιστημιακούς χώρους.

Τελικά, όλες αυτές οι κατακτήσεις του φοιτητικού κινήματος τινάζονται στον αέρα από την κυβέρνηση της Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη, με την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου που γίνεται νόμος του κράτους τον Αύγουστο του 2019, μετά από κατάπτυστο νόμο της υπουργού Παιδείας Νίκης Κεραμέως. Η οποία, με πρόφαση «τις έκνομες ενέργειες εντός και εκτός πανεπιστημίου», νομοθέτησε ότι «εντός των χώρων των ΑΕΙ οι αρμόδιες αρχές, δηλαδή η αστυνομία, η εισαγγελία, η πυροσβεστική, ασκούν όλες τις κατά τον νόμο ενέργειές τους, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων».

Λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 2019, γίνεται η πρώτη αστυνομική επέμβαση στην ΑΣΟΕΕ, καθώς ομάδες φοιτητών συγκεντρώθηκαν στη σχολή προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για το λοκ άουτ του πανεπιστημίου από τη Σύγκλητο ενόψει της επετείου για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τότε οι αστυνομικές δυνάμεις τους εγκλώβισαν στο προαύλιο πνίγοντάς τους στα χημικά και προκαλώντας τραύματα σε δύο εξ αυτών, που μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο.