Ποιοι και πως παρακολουθούν τα τηλέφωνά μας

Ποιοί και πως κάνουν τις παρακολουθήσεις των τηλεφωνικών επικοινωνιών των πολιτών στην Ελλάδα, με συνέπεια τηνκαταπάτηση των δημοκρατικών λαϊκών ελευθεριών; Την απάντηση δίνουν τα ενδιαφέροντα αποκαλυπτικά στοιχεία που ακολουθούν. Και από τα οποία προκύπτει ότι οι λεγόμενες «νόμιμες παρακολουθήσεις», που επικαλέστηκε η κυβέρνηση της Ν.Δ. για να τις δικαιολογήσει, βασίζονται σε νόμο που υπάρχει από το 1994, δηλαδή εδώ και 30 χρόνια, το νόμο 2225. 

Πολλά και σοβαρά ερωτήματα δημιουργούνται από όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας τo τελευταίο διάστημα με αφορμή την επιβεβαίωση ότι το τηλέφωνο του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Νίκου Ανδρουλάκη, παρακολουθούνταν επί μήνες από την ΕΥΠ.

Ο καταιγισμός των εξελίξεων που ξεκίνησε όταν παραιτήθηκαν ο γενικός γραμματέας του πρωθυπουργού και ο διοικητής της ΕΥΠ, αλλά και στη συνέχεια το "κουκούλωμα" της υπόθεσης, έρχεται να αναδείξει ότι τέτοιες πρακτικές «πατούν» πάνω σε ένα συγκεκριμένο σκοτεινό θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει στην ουσία να παρακολουθείται ο οποιοσδήποτε, χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό και βέβαια πάντα με τον φερετζέ των «λόγων εθνικής ασφάλειας».

Όλοι μπορεί να παρακολουθούνται και με τον νόμο...

Μία από τις χαρακτηριστικότερες στιγμές αποκάλυψης και ομολογίας αυτού του θεσμικού πλαισίου ήταν τον Ιούλη του 2021. Τότε, που η εκτεταμένη παρακολούθηση και καταγραφή των επικοινωνιών από κρατικές αρχές και υπηρεσίες, στο όνομα της «εθνικής ασφάλειας» και μάλιστα χωρίς καμιά ενημέρωση, επιβεβαιώθηκαν με κάθε επισημότητα από τον πρόεδρο και τα μέλη της Ολομέλειας της Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) κατά τη διαδικασία ενημέρωσης των μελών της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής για τα πεπραγμένα της Επιτροπής το 2019.

Σύμφωνα λοιπόν με όσα είχαν ακουστεί τότε στη Βουλή, από 350 άρσεις απορρήτου που καταγράφονταν στο 2003, το 2019 έφτασαν στις 16.000 άρσεις, εκ των οποίων το 80% είναι για λόγους εθνικής ασφαλείας και πάντα σε συνεργασία με την ΕΥΠ. Αυτό βέβαια δεν είναι πρωτοτυπία της Ελλάδας αλλά γίνεται σε όλη την Ευρώπη. Μάλιστα, για την άρση του απορρήτου δεν απαιτείται αιτιολογία, ενώ δεν προβλέπονται καν ανώτατο χρονικό όριο και διάρκεια μετά το πέρας της οποίας αίρεται το μέτρο! Επιπλέον, με το άρθρο 87 του νόμου 4640/2019 της ΝΔ, προστέθηκε «επιπλέον και η αδυναμία ενημέρωσης του υποκειμένου σε βάρος του οποίου αίρεται το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας»!

Ποιοι παρακολουθούν;

Στην Ελλάδα, μαζικές υποκλοπές και συνακροάσεις έχουν τη δυνατότητα να κάνουν η ΕΥΠ, η λεγόμενη Αντιτρομοκρατική, η Διεύθυνση Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, η Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων και η Διεύθυνση Διαχείρισης και Ανάλυσης Πληροφοριών (ΔΙΔΑΠ), που ιδρύθηκε το 2014 και στην οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια. Τεχνική υποδομή υποκλοπών διαθέτουν επίσης η Διεύθυνση Στρατιωτικών Πληροφοριών (γνωστή ως «Στρατιωτική ΕΥΠ») και το 2ο Γραφείο (ΥΕΘΑ).

Πρόκειται για μηχανισμό υπηρεσιών που αναπτύσσεται σε όλη τη χώρα, αυξάνοντας τις επιχειρησιακές του δυνατότητες και που βεβαίως έχει διασυνδέσεις. Σύμφωνα με ανθρώπους με καλή γνώση του χώρου, μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, τις μεγαλύτερες δυνατότητες μαζικών υποκλοπών στην Ελλάδα τις είχε η ΕΥΠ, ενώ η Αντιτρομοκρατική δεν μπορούσε να ξεπεράσει τις 5.000 ταυτόχρονες υποκλοπές. Ετσι, η ΕΛ.ΑΣ. χρησιμοποιούσε τους παρόχους τηλεπικοινωνιών για μαζικές υποκλοπές που αφορούσαν το οργανωμένο έγκλημα, ή ζητούσε την υποστήριξη της ΕΥΠ.

Από τότε, σταδιακά άρχισαν να αυξάνονται οι δυνατότητες της ΕΛ.ΑΣ., με την ενίσχυση σε τεχνικό εξοπλισμό της Αντιτρομοκρατικής και την ίδρυση υπηρεσιών με αντικείμενο το διαδίκτυο (ηλεκτρονικό έγκλημα) και τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών (κέντρο πληροφοριών) και πλέον σύγχρονο εξοπλισμό. Μάλιστα, μία συνολική αναβάθμιση των τεχνικών μέσων παρακολούθησης της ΕΛ.ΑΣ., με χρήση κονδυλίων της ΕΕ, για τη μετανάστευση, το οργανωμένο έγκλημα και την «τρομοκρατία», άρχισε το 2009.

Η ίδρυση του συντονιστικού ...των «κοριών»

Κομβικό ρόλο στην αναβάθμιση των μηχανισμών παρακολούθησης στην Ελλάδα έπαιξε η ίδρυση της ΔΙΔΑΠ το 2014, με βρετανική και αμερικανική συνδρομή. Η ΔΙΔΑΠ αποτελεί τον κεντρικό κόμβο ενός πανελλαδικού δικτύου συλλογής και επεξεργασίας πληροφοριών, με δυνατότητα πολλών χιλιάδων υποκλοπών ταυτόχρονα. Μεταξύ των δυνατοτήτων της είναι και η καταχώριση όλων των επιβατών των διεθνών πτήσεων.

Η ΔΙΔΑΠ καλύπτει και άλλα Σώματα Ασφαλείας στον τομέα των πληροφοριών, όπως το Λιμενικό και την Πυροσβεστική. Ως κόμβος συνδέεται, συνεργάζεται και ανταλλάσσει πληροφορίες με τους αντίστοιχους κόμβους των κρατών της ΕΕ, αλλά και των ΗΠΑ. Οπως η Αντιτρομοκρατική, έτσι και η ΔΙΔΑΠ ελέγχεται απευθείας από τον αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ. και υποτίθεται ότι εποπτεύεται η νομιμότητα του έργου της από εισαγγελέα. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αστυνομικοί της έχουν υποχρεώσεις εχεμύθειας αντίστοιχες των πρακτόρων της ΕΥΠ.

Πανηγυρισμοί για τον εκσυγχρονισμό των νόμιμων υποκλοπών...

Τον Δεκέμβρη του 2021, ήρθαν στη δημοσιότητα στοιχεία για το πώς πρόκειται να εξελιχθεί το σύστημα φακελώματος, παρακολούθησης και υποκλοπών της ΕΥΠ. Μάλιστα, τότε ο Τύπος περιέγραφε με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο με τον οποίο ο κρατικός μηχανισμός - «νομιμότατα» - θα επιχειρήσει να στήσει ένα υπερσύγχρονο δίκτυο, με πρόσχημα την πρόληψη της εγκληματικότητας.

Τότε, λοιπόν, που το ΚΚΕ είχε καταγγείλει αυτήν την απόφαση η οποία μάλιστα ερχόταν μετά από τις καταγγελίες του Κόμματος για τις παρακολουθήσεις στο τηλεφωνικό κέντρο της έδρας της ΚΕ, κάποιοι χαίρονταν ιδιαίτερα που θα έμπαινε σε εφαρμογή ένα σύστημα με δυνατότητα άμεσης καταγραφής και απομαγνητοφώνησης συνομιλιών αλλά και αυτόματης χαρτογράφησης οργανώσεων και των διασυνδέσεων ύποπτων ιδιωτών, σχεδόν προτού ακόμη ολοκληρωθούν οι συνομιλίες τους.

Από τότε, λοιπόν, η άμεση χαρτογράφηση του κύκλου των επαφών του υπό παρακολούθηση ατόμου γίνεται μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης ή των chatrooms και άλλων ιστοσελίδων που μπορεί να επισκέπτεται από το κινητό ή τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του.

Το σύστημα αυτό, κόστους άνω των 4 εκατ. ευρώ, είναι ιταλικής κατασκευής και έχει δυνατότητα παρακολούθησης υπερδιπλάσιου αριθμού στόχων από το προηγούμενο γερμανικό σύστημα, όπως και όλων των τηλεφωνικών επαφών ή των δεδομένων Ιντερνετ μέσω και του δικτύου 5G. Επίσης, έχει τη δυνατότητα καταγραφής συνομιλιών εκατοντάδων ψηφιακών τηλεφώνων (της σταθερής τηλεφωνίας), δυνατότητα που δεν υπήρχε με το προηγούμενο σύστημα.

Το νέο σύστημα έχει διασυνδεθεί - απολύτως νόμιμα όπως λένε - με πέντε παρόχους διαδικτύου και τρεις παρόχους κινητής τηλεφωνίας, ενώ συνολικά υποστηρίζει την παρακολούθηση 1.100 στόχων κινητής τηλεφωνίας, 500 στόχων σταθερής τηλεφωνίας και την ταυτόχρονη παρακολούθηση τουλάχιστον 350 στόχων κινητής τηλεφωνίας και διαδικτύου και 200 στόχων σταθερής τηλεφωνίας και διαδικτύου. Ορθάνοιχτο επίσης είναι και το ενδεχόμενο το νέο σύστημα να επιτρέπει την παρακολούθηση και εφαρμογών όπως Viber, WhatsApp κ.ο.κ.

Οταν η Ν.Δ. άλλαζε το νόμο

Τον Μάρτη του 2021 η κυβέρνηση της ΝΔ άλλαξε τον νόμο για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών και η ΕΥΠ μπορεί πλέον να παρακολουθεί χιλιάδες πολίτες, επικαλούμενη την εθνική ασφάλεια, χωρίς όμως στο εξής εκείνοι να έχουν το δικαίωμα να το μάθουν. Και για να μην ξεχνιόμαστε, αυτήν τη διάταξη την ψήφισε και το ΠΑΣΟΚ...

Για να αντιληφθεί κάποιος τι σημαίνει αυτό, με βάση τον νόμο, πριν από την τροπολογία της ΝΔ, η ΑΔΑΕ είχε τη δυνατότητα να προβεί σε γνωστοποίηση, ακόμα κι αν η παρακολούθηση γινόταν για λόγους εθνικής ασφάλειας, αρκεί να είχε σταματήσει η παρακολούθηση, να μη διακυβευόταν ο λόγος για τον οποίο είχε διαταχθεί και να το ζητήσει με αίτησή του ...εκείνος που παρακολουθήθηκε (πώς να το γνωρίζει άραγε;).

Με τη νέα διάταξη η ΑΔΑΕ στερείται ακόμα και αυτήν την - όλο εμπόδια και «παραθυράκια» - δυνατότητα.

Αναβάθμιση από την Κομισιόν

Τον Μάη του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα αναβαθμιστεί το «μοίρασμα πληροφοριών» ανάμεσα στα κράτη - μέλη και σε όλα τα όργανα της ΕΕ. Στη βάση αυτή επεκτάθηκε ο έλεγχος για την «ύποπτη διαδικτυακή δραστηριότητα», αναπτύσσονται εντονότερη συνεργασία και ανταλλαγές πληροφοριών ανάμεσα στην ΕΕ, σε όργανα και δίκτυα κυβερνοασφάλειας, που συνεργάζονται με εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών.

Σε αυτό το πλαίσιο επεκτάθηκαν οι εξουσίες και της Europol (Ευρωπαϊκή Αστυνομία), για την οποία συμφωνήθηκε τον Φλεβάρη του 2022 η παροχή «διευρυμένης εντολής». Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, η Europol ενεργοποίησε πρωτόκολλα που επιτρέπουν ενισχυμένη επιτήρηση του διαδικτύου και ανταλλαγή πληροφοριών.

Εξάλλου, ήδη από το 2020 στο πλαίσιό της διαμορφώθηκε ειδική μονάδα για τις «νόμιμες συνακροάσεις - υποκλοπές», ώστε να μεγαλώσει ο συντονισμός των κρατών - μελών και να αντιμετωπιστούν και νέες προκλήσεις, όπως η διενέργεια των «νόμιμων» υποκλοπών με αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων, που αντιστοιχούν στην «εποχή του 5G». Επιπλέον, συζητιέται εντατικά ένα νέο πακέτο μέτρων για την αστυνομική συνεργασία στην ΕΕ, που θα επιτρέπει η ανταλλαγή δεδομένων ανάμεσα σε αστυνομικές αρχές να γίνεται πιο γρήγορα και εύκολα.

Ξέρουν και συμφωνούν με όλα κι ας κάνουν τους ανήξερους

Τα ίδια τα αστικά κόμματα και η Ευρωπαϊκή Ενωση λοιπόν έχουν προσαρμόσει το νομικό πλαίσιο, ώστε να «χωρέσει» την τεράστια ανάπτυξη των διαφόρων μηχανισμών παρακολούθησης. Οπως αναφέραμε παραπάνω, μόλις τον περασμένο Μάρτη ψηφίστηκε η τροπολογία που απαλλάσσει την ΑΔΑΕ από την υποχρέωση να γνωστοποιεί σε πολίτες ότι αποτέλεσαν στόχο παρακολούθησης από την ΕΥΠ, όταν αυτή έχει ολοκληρωθεί. `Η μήπως όμως δεν ξέρουν τι γίνεται με τα περιβόητα «βαλιτσάκια», τα οποία έχουν τεράστιες δυνατότητες παρακολούθησης;

Αλλωστε, οι εταιρείες που έχουν φτιάξει τα λογισμικά παρακολούθησης όπως το «Predator», που βρέθηκε στο κινητό του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, ή το παρόμοιο «Pegasus» που πριν από μερικούς μήνες ήταν πάλι στην επικαιρότητα για παρακολούθηση πολιτικών προσώπων, δεν τους είναι «άγνωστες». Η πρώτη ιδρύθηκε στη Βόρεια Μακεδονία και σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα (ακόμα και από την «Google») έχει πελάτη της και το ελληνικό κράτος, ενώ ο ιδιοκτήτης της υπήρξε σημαίνον στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ.

Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ήδη από το Δεκέμβριο του 2016, το ΚΚΕ είχε καταγγείλει επίσημα συστηματικές παρακολουθήσεις μέσω συνακροάσεων στο τηλεφωνικό κέντρο της έδρας του στον Περισσό, και μάλιστα από 13 διαφορετικές χώρες, με χρήση υψηλής τεχνολογίας. Εχουν περάσει 6 χρόνια από τότε και ακόμα η έρευνα είναι στα αζήτητα.

Το «φακέλωμα» σήμερα περιλαμβάνει πολύ περισσότερες και πιο σύγχρονες μεθόδους από την παρακολούθηση μιας τηλεφωνικής συνομιλίας, και επεκτείνεται σε όλο το φάσμα αυτού που ονομάζεται «προσωπικά δεδομένα». Ο σχετικός νόμος για την «προστασία» των προσωπικών δεδομένων, που επίσης αφήνει ορθάνοιχτη την πόρτα των εξαιρέσεων με την απλή επίκληση «λόγων εθνικής ασφάλειας», ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2019. 

Πηγή: Εφημερίδα Ριζοσπάστης 9-8-2022