Συνεχίζεται με επιτυχία η έκθεση για τον αντιστασιακό Τύπο

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Συνεχίζεται με επιτυχία στο κτίριο Αρχιτεκτονικής του Δήμου Θεσσαλονίκης, (Αγγελάκη 13) η εντυπωσιακή έκθεση εφημερίδων και ντοκουμέντων του μυστικού τύπου της Εθνικής Αντίστασης στη Βόρεια Ελλάδα. Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τη Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2022, είναι αφιερωμένη στην 78η επέτειο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί και οργανώνεται από την Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Μακεδονίας (ΕΔΙΑ) 1940-1974.

Στα μαύρα χρόνια της χιτλερικής σκλαβιάς την περίοδο 1941-1944, κυκλοφόρησαν από τις αντιστασιακές οργανώσεις περισσότερες από 220 μυστικές εφημερίδες στους νομούς της Μακεδονίας και της Θράκης, ένας πραγματικός «άθλος», αν σκεφτεί κανείς τις απερίγραπτες δυσκολίες και τους θανάσιμους κινδύνους της Κατοχής, όταν και μόνο η ανάγνωση κάποιας αντιστασιακής εφημερίδας μπορούσε να οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Η εποποιία του αντιστασιακού Τύπου

Ποτέ ελληνική εφημερίδα, πλην του "Θούριου" του Ρήγα και των άλλων της προεπαναστατικής περιόδου της εθνεγερσίας του 1821, δεν διαβάστηκε με τόση προσοχή και δεν αγαπήθηκε με τόσο πάθος, όσο ο Τύπος της Εθνικής Αντίστασης. Που ήταν η ίδια η φωνή του αγωνιζόμενου έθνους και ο οδηγός του στη σκληρή πάλη ενάντια στη βάρβαρη ξένη τυραννία.

Στους νομούς της Μακεδονίας και της Θράκης  κυκλοφόρησαν περισσότερες από 224 μυστικές εφημερίδες την περίοδο 1941-1944. Με δεδομένο τις δυσχέρειες της Κατοχής, η κυκλοφορία ενός τόσο μεγάλου αριθμού αντιστασιακών φύλλων στην υπόδουλη στους ξένους κατακτητές Βόρεια Ελλάδα, θεωρείται άθλος για τα δεδομένα της εποχής. Από τις εφημερίδες αυτές, το ένα τέταρτο, περίπου εξήντα τον αριθμό,  τυπώνονταν και κυκλοφορούσαν μυστικά στο νομό Θεσσαλονίκης. 

Ο άθλος της εφημερίδας Ελευθερία

Είναι σημαντικό ότι η Θεσσαλονίκη με τη Μακεδονία και την υπόλοιπη Βόρεια Ελλάδα, διεκδικούν δύο αξιοθαύμαστες πρωτιές στον τομέα του αντιστασιακού τύπου. Καθώς εδώ, εκδόθηκε λίγο μόνο διάστημα μετά την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, η εφημερίδα «Ελευθερία», η πρώτη σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ελλάδα παράνομη εφημερίδα και μία από τις πρώτες στην Ευρώπη. Όπως επίσης στη Μακεδονία, κυκλοφόρησαν οι περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο γεωγραφικό διαμέρισμα της χώρας, αντιστασιακές εφημερίδες. 

H εφημερίδα «Ελευθερία», άρχισε να εκδίδεται ως όργανο της «Εθνικής Οργανώσεως Ελευθερία», την οποία είχαν δημιουργήσει ένα μόλις μήνα μετά την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην πόλη μας, στελέχη του ΚΚΕ, του κόμματος των Φιλελευθέρων, του  Σοσιαλιστικού κόμματος, της Δημοκρατικής Ένωσης αλλά και συντηρητικοί αξιωματικοί, όπως ο συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός, που είχε αναλάβει στρατιωτικός αρχηγός της. 

 
   Οργανωτής του παράνομου εκδοτικού μηχανισμού της οργάνωσης «Ελευθερία», ήταν ο νεαρός τότε φοιτητής της νομικής Γιάννης Κανάκης, ο οποίος διέθεσε για τις ανάγκες του αγώνα έναν πολύγραφο και μία γραφομηχανή που υπήρχαν σε γραφείο επί της οδού Ερμού 19, το οποίο  αναλάμβανε την εκτύπωση πολυγραφημένων συγγραμμάτων του πανεπιστημίου. Τις πρώτες μέρες του Ιουνίου 1941, μεταφέρθηκαν ο πολύγραφος και η γραφομηχανή στο υπόγειο του οικήματος ενός ανθόκηπου, στους Αμπελόκηπους, που ανήκε στον ανθοπώλη Παντελή Μορφόπουλο. Κι εκεί, τυπώθηκε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Ελευθερία». Για να τοποθετηθεί σε συνέχεια σε λαγούμι, που σκάφτηκε στον ανθόκηπο, ένα ολόκληρο παράνομο τυπογραφείο, όπου επί 3,5 χρόνια, θαμένοι ζωντανοί πέντε τυπογράφοι και δημοσιογράφοι, τύπωναν εφημερίδες και προκηρύξεις του Αγώνα. 

Η εφημερίδα Εθνική Φωνή ήταν όργανο της ΠΑΟ

Ένα άλλο εξίσου σημαντικό τυπογραφείο, ήταν στο Φίλυρο, όπου εκτυπώνονταν η εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή» ως δημοσιογραφικό όργανο του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ. Σύμφωνα με τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας, Παρίση Αγγελίδη, το τυπογραφείο αυτό άρχισε να δημιουργείται κατά τα τέλη Μαίου 1941, στον περιτριγυρισμένο από οπωρώνα και λαχανόκηπο σπίτι του Θεοδόση Θεοδοσιάδη.

Μυστικά τυπογραφεία του αγώνα λειτούργησαν επίσης στην περιοχή των Κάστρων, στον Λαγκαδά, καθώς επίσης στους περισσότερους νομούς της Μακεδονίας και της Θράκης αλλά και στο βουνό.