Ένα εργατικό μακελειό στη Θεσσαλονίκη πριν 91 χρόνια

Το κτίριο στο οποίο στεγάζονταν το ΕΕΚΘ στη γωνία Ιουστινιανού και Βενιζέλου

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Τα γεγονότα της 9ης Μαίου 1936 δεν ήταν το μοναδικό αιματοκύλισμα των εργατών της Θεσσαλονίκης, καθώς είχε προηγηθεί τρία χρόνια πριν ένα άλλο μακελειό στη βορειοελλαδική πρωτεύουσα με τη μανία των κρατικών αρχών και των οργάνων της "τάξης" να ξεσπά κατά των συνδικαλισμένων εργατών αλλά και του δημοκρατικού τους δικαιώματος για την ελευθερία του "συνέρχεσθαι".

Ήταν στις 15 Φεβρουαρίου 1933, όταν στα γραφεία του υπό αριστερή διοίκηση Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης (ΕΕΚΘ) που βρισκόταν στον 2ο όροφο του μεγάρου Σαλτιέλ, στη γωνία των οδών Ιουστινιανού και Βενιζέλου, απέναντι από το Καραβάν Σεράι, επρόκειτο να πραγματοποιηθεί εργατική προεκλογική συγκέντρωση του Ενιαίου Μετώπου Εργατών και Αγροτών, του μετωπικού σχήματος με το οποίο το ΚΚΕ έπαιρνε μέρος στις βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933.

Όψη αστυνομοκρατούμενης πόλης εμφάνιζε η Θεσσαλονίκη εκείνη τη μέρα

Από το πρωί της μέρας εκείνης η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι και κυρίως όταν πριν το μεσημέρι αστυνομικοί έκαναν επιδρομή στο Εργατικό Κέντρο, άρχισαν να σκίζουν αφίσες και προκηρύξεις που ενημέρωναν για τη συγκέντρωση, αλλά και να πετούν από τα παράθυρα στο δρόμο τα έπιπλα,  αρπάζοντας παράλληλα τα εκλογικά βιβλιάρια κάποιων εργατών που βρήκαν στα συρτάρια.

Εφημερίδα Ταχυδρόμος Βορείου Ελλάδος 16 Φεβρουαρίου 1933

Στις 6 το απόγευμα, λίγη ώρα πριν αρχίσει η συγκέντρωση, εισήλθε στα γραφεία του ΕΕΚΘ ένας χωροφύλακας με στολή, κάτι που θεωρήθηκε από τους συνδικαλιστές που βρίσκονταν εκεί ως πρόκληση, τον αποδοκίμασαν και του ζήτησαν να εξέλθει, Βγαίνοντας αυτός στην είσοδο, άρχισε να σφυρίζει, δίνοντας το σύνθημα της επίθεσης. Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις που βρίσκονταν στους γύρω δρόμους, άρχισαν να πολιορκούν τι εργατικό κέντρο και να προσπαθούν να εισβάλουν σ' αυτό για να το καταλάβουν.

Εφημερίδα "Μακεδονικά Νέα" 17-2-1933

Η πολιορκία κράτησε τρεις ώρες. Και όταν γύρω στις 9 μμ εμφανίστηκαν εκεί ο αστυνομικός διευθυντής Καλοχριστιανάκης και οι συνδικαλιστές του ζήτησαν την παρουσία εισαγγελέα για να διαλυθεί το συγκεντρωμένο πλήθος που στο μεταξύ ξεπερνούσε τα 3.000 άτομα, τότε αυτός δήλωσε ότι δεν δέχεται όρους και διέταξε γενική επίθεση των αστυνομικών δυνάμεων. Μάλιστα, κατέφθασαν εκεί πυροσβεστικές αντλίες, τοποθετήθηκαν σκάλες στα παράθυρα για εισβολή και κόπηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Το αποκορύφωμα ήταν όταν χωροφύλακες και άνδρες της Ασφάλειας έσπασαν τις πόρτες και εισέβαλαν στο ΕΕΚΘ, πυροβολώντας κατά των άοπλων εργατών. Την ίδια ώρα, η έφιππη χωροφυλακή διέλυσε εργάτες που διαδήλωναν στην οδό Βενιζέλου. 

Εφημερίδα "Ριζοσπάστης" 17-2-1933

Οι περιγραφές των εφημερίδων για τα γεγονότα ήταν συγκλονιστικές. Όποιος εργάτης προσπαθούσε να φύγει προς την έξοδο, έπεφτε πάνω στις λόγχες, στις σφαίρες και τσακίζονταν από τους υποκόπανους των όπλων. Τα κρατικά όργανα πυροβολούσαν, λόγχιζαν, χτυπούσαν με ξύλα και σίδερα, πετούσαν όσους έβρισκαν στο εσωτερικό από τις σκάλες κάτω. Και όσοι παρ' όλα αυτά κατόρθωναν να φτάσουν στην έξοδο, δέχονταν εκεί νέα άγρια επίθεση από τους αστυνομικούς που είχαν κυκλώσει το κτίριο.

Το αποτέλεσμα εκείνης της οργανωμένης δολοφονικής επίθεσης ήταν οκτώ νεκροί, 16 βαριά τραυματίες και 50 ελαφρά.

Αστυνομικές δυνάμεις έξω από το Δημοτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης για τη φύλαξη των τραυματιών

Όπως ήταν φυσικό ένα κύμα αγανάκτησης για την ανθρωποσφαγή της Θεσσαλονίκης απλώθηκε όχι μόνο στην πόλη αλλά σε ολόκληρη τη χώρα, με την συντριπτική πλειοψηφία του τύπου να παίρνει το μέρος των εργατών αλλά και να υπάρξει σκληρή κριτική από ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου. Ενώ οι αρχές για να δικαιολογήσουν το μακελειό, ισχυρίστηκαν ότι οι νεκροί εργάτες τάχα "απέθανον από ασφυξίαν" την ώρα που εξέρχονταν από το κτίριο. Η προσπάθεια συγκάλυψης των πραγματικών γεγονότων της δολοφονικής επίθεσης συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες με τις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές να αρνούνται τη διενέργεια νεκροψίας στις σωρούς των νεκρών εργατών, τους οποίους μάλιστα έθαψαν στα κρυφά, χωρίς ενημέρωση των συγγενών τους. 

Η εφημερίδα "Το Φως" περιγράφει τα ανατριχιαστικά γεγονότα

Οι έγκλειστοι ζητούσαν την παρέμβαση εισαγγελέα για να εγκαταλείψουν το κτίριο, αλλά χωροφύλακες και στρατιώτες εισέβαλαν πυροβολώντας. Αποτέλεσμα οκτώ καταγεγραμμένοι νεκροί: Πρόδρομος Γούναρης, πρόεδρος σωματείου οικοδόμων με τρία τραύματα διαμπερή στο στήθος, Μορδώχ Εσκενάζη, καπνεργάτης, 16 ετών, Ιωακείμ Ιωακειμίδης ή Χατζής, οικοδόμος, με θανατηφόρο τραύμα στο κεφάλι από υποκόπανο όπλου, Θεόδωρος Καραμανλής, σιδηρουργός, Θεόδωρος Μπόρδος, ανθρακοπώλης, Χρήστος Παζαλίδης μηχανουργός,  Αχιλλέας Πασαλίδης, υποδηματεργάτης, Αντώνης Τραζίδης ή Τράτσης, εργάτης, 19 ετών. Υπήρξαν επίσης πολλοί τραυματίες, ενώ έγιναν και 80 συλλήψεις.

Τελικά εκείνες οι εκλογές έγιναν με ένα ιδιαίτερο πλειοψηφικό σύστημα που είχαν επινοήσει οι Βενιζελικοί και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, η κυβέρνηση του οποίου είχε δώσει εντολή για την εισβολή των αστυνομικών δυνάμεων, ηττήθηκε από τους συντηρητικούς του Λαϊκού Κόμματος του Παναγή Τσαλδάρη, πέφτοντας στον λάκκο που ο ίδιος είχε ανοίξει. Ενώ λόγω ακριβώς αυτού του καλπονοθευτικού συστήματος, το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών-Αγροτών του ΚΚΕ, παρά το γεγονός ότι είχε λάβει 52.958 ψήφους και ποσοστό 4,64% έμεινε εκτός βουλής, ενώ άλλα μικρότερα κόμματα, με τον μισό και λιγότερο αριθμό ψήφων είχαν εκλέξει βουλευτές.