Οι εθνοσύμβουλοι Μακεδονίας στο Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ

Η εκλογή τους κάτω από πρωτόγνωρες διαδικασίες στην ελεύθερη και κατεχόμενη Ελλάδα - Η συμμετοχή για πρώτη φορά  στις εκλογές γυναικών και νέων 18 ετών 

Απο τη σύγκληση του ιστορικού Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης στη χώρα, στα μαύρα χρόνια της ναζιστικής κατοχής της πατρίδας μας, αποτέλεσε η διαδικασία των εκλογών την άνοιξη του 1944 για την ανάδειξη των μελών του Εθνικού Συμβουλίου της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), της «κυβέρνησης των βουνών» όπως αποκλήθηκε. Το 1/5 των Εθνοσυμβούλων που εκλέχθηκαν με εκείνη την πρωτόγνωρη διαδικασία, 38 συνολικά, αντιπροσώπευαν τη Βόρεια Ελλάδα.

Το ιστορικό κτίριο του σχολείου των Κορυσχάδων όπου η σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ

Αν η ΠΕΕΑ ήταν το κυβερνητικό σχήμα της Ελεύθερης Ελλάδας, το Εθνικό Συμβούλιο ήταν το κοινοβούλιό της, που επικύρωνε την εξουσία της ΠΕΕΑ. Στις εκλογές εκείνες που έγιναν όχι μόνο στις ανταρτοκρατούμενες ελεύθερες περιοχές αλλά επίσης και στην υπόλοιπη κατεχόμενη χώρα, πλην της βουλγαροκρατούμενης Θράκης, εκλέχθηησαν συνολικά 184 Εθνοσύμβουλοι. Σ' αυτούς προστέθηκαν και 22 βουλευτές από τη Βουλή του 1936, οι οποίοι απέκτησαν το δικαίωμα του Εθνοσυμβούλου με απόφαση της ΠΕΕΑ. Ετσι ο συνολικός αριθμός των μελών του Εθνικού Συμβουλίου ανήλθε στους 206.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στις εκλογές εκείνες της ΠΕΕΑ, ψήφισαν για πρώτη φορά στα ελληνικά χρονικά και οι γυναίκες, που μέχρι τότε στερούνταν του δικαιώματος ψήφου, αλλά και οι νέοι που απέκτησαν δικαίωμα ψήφου καθώς το όριο ηλικίας για τους εκλογείς κατέβηκε στα 18 χρόνια. Χιλιάδες γυναίκες ψήφισαν τους αντιπροσώπους τους στο Συμβούλιο αυτό, ενώ για πρώτη φυσικά φορά υπήρχαν και γυναίκες αντιπρόσωποι (εθνοσύμβουλοι), έστω και μετρημένες στα δάχτυλα.

Η σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου, έγινε στους Κορυσχάδες Ευρυτανίας στις 14 Μαίου 1944, ώρα 2 μ.μ. Η αίθουσα του παλιού σχολείου όπου διεξήχθησαν οι εργασίες, ήταν κατάμεστη. Στις πόρτες και στους διαδρόμους το πλήθος στριμώχνονταν. Έξω από την αίθουσα, στην αυλή του σχολείου, η μπάντα της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ παιάνιζε τον εθνικό ύμνο και απέδιδε τιμές.

Οι ομιλίες των αντιπροσώπων στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων γίνονταν με φόντο τα πορτρέτα αγωνιστών του ’21, καθώς το αντάρτικο συμβολικά χαρακτηρίστηκε ως συνέχεια της εθνεγερσίας του 1821. «Ο ελληνικός λαός με επικεφαλής την ΠΕΕΑ έχει όλες τις δυνατότητες να ολοκληρώσει και θα ολοκληρώσει το έργο του 1821», τόνιζαν στις ομιλίες τους οι εθνοσύμβουλοι που έλαβαν τον λόγο.

Δημοσίευμα της μυστικής εφημερίδας "Ελευθερία" για το Παμμακεδονικό συνέδριο του ΕΑΜ ενόψει του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ

Η εκλογική διαδικασία

Οι εκλογές δινεργήθηκαν στις 25 Απριλίου 1944 και ήταν σίγουρα μια μαζική διαδικασία. Δεν έχει ξεκαθαριστεί πλήρως το πόσοι επακριβώς πήραν μέρος σ΄ εκείνες τις εκλογές. Όμως εκτιμήσεις αναφέρουν ότι παρά τις τεράστιες δυσκολίες, συμμετείχαν από 1.500.000 έως 1.800.000 ψηφοφόροι, όπου μπόρεσε να φτάσει η κάλπη, κυρίως στις ελεύθερες περιοχές και στις παρυφές της Ελεύθερης Ελλάδας, αλλά και στην κατεχόμενη ζώνη. Συγκριτικά να αναφέρουμε ότι στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου 1936 είχαν ψηφίσει 1.278.085 άτομα.

Σύμφωνα με τον Ελληνοαμερικάνο πράκτορα του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ, Τζωρτζ Κουβαρά, που βρισκόταν εκείνη την περίοδο στις περιοχές της ελεύθερης Ελλάδας, «οι εκλογές ήταν αρκετά δίκαιες», και απεδείκνυαν την άνοδο του ΕΑΜ έναντι του προπολεμικού πολιτικού συστήματος, που ήταν κραυγαλέα απών στη διάρκεια της κατοχής από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.

Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά περιστατικά από την εκλογική διαδικασία στην κατεχόμενη Μακεδονία, καθώς αυτή δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί στην βουλγαροκρατούμενη Θράκη όπου η κατοχή ήταν απείρως σκληρότερη απ’ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Στην περιοχή της Πιερίας, όπου οι εκλογές έγιναν στις 26 Απριλίου 1944, η  συμμετοχή έφτασε το 85% σύμφωνα με την Περιφερειακή Επιτροπή Κατερίνης του ΚΚΕ. Τέσσερις μέρες αργότερα, στις 30 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε επαρχιακή συνέλευση περίπου 100 εκλεκτόρων των κατοίκων των Πιερίων και του Βορείου Ολύμπου, στην οποία εκλέχθηκαν ως εθνοσύμβουλοι οι εξής: Κώστας Παπαδημητρίου, καθηγητής φιλολογίας, μέλος του ΚΚΕ και της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ (αγροτική περιοχή Κατερίνης), Ιωάννης Λευίδης, γεωπόνος, πρώην δήμαρχος Κατερίνης και Νίκος Τερζόπουλος, καπνοπαραγωγός, μέλος του ΑΚΕ.

Στην περιφέρεια Σερβίων, οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 23 Απριλίου και ψήφισαν πάνω από 7.000 ψηφοφόροι σε σύνολο 20.000 κατοίκων.

Στην περιοχή της Πέλλας, σύμφωνα με έκθεση της Περιφερειακής Επιτροπής  Γιαννιτσών του ΚΚΕ, πήρε μέρος ένα 85% των ψηφοφόρων και εκλέχθηκαν 4 αντιπρόσωποι για το Εθνικό Συμβούλιο 2 από την πόλη και άλλοι δύο από κάθε μία από τις επαρχίες Γουμενίτσης Γιαννιτσών. Αξιοσημείωτη είναι η συμμετοχή στο Εθνικό Συμβούλιο, ως βουλευτών Πέλλας του 1936, του έμπορου Κωνσταντίνου Γέσιου, που είχε εκλεγεί με το Μεταρρυθμιστικό Εθνικό Κόμμα του Σωτήριου Γκοτζαμάνη και του επίσης έμπορου Αθανάσιου Πέγιου, που είχε εκλεγεί με το Λαϊκό Κόμμα.

Στην περιοχή του Κιλκίς δεν μπόρεσαν να γίνουν εκλογές λόγω των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των Γερμανών κατά των ανταρτικών δυνάμεων.  Όμως, όπως αναφέρονταν σε έκθεση δράσης της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ προς το Μακεδονικό Γραφείο με ημερομηνία 17 Απριλίου 1944, καθώς ήταν αδύνατη η διεξαγωγή εκλογών με μυστική, καθολική ψηφοφορία, αποφασίστηκε να γίνει με συσκέψεις από τις οποίες προέκυψαν εκλέκτορες για την Νομαρχιακή Συνέλευση,  στην οποία πήραν μέρος 65 από όλους τους τομείς μας βγάζοντας 4 αντιπροσώπους για το Εθνικό Συμβούλιο. Τελικά, οι αντιπρόσωποι δεν μπόρεσαν να φτάσουν στον προορισμό τους λόγω των επιχειρήσεων.

Πολλές περιφέρειες είχαν και ελεύθερα και κατεχόμενα μέρη. Στη Χαλκιδική, σύμφωνα με την Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ Χαλκιδικής, ψήφισαν 22 από τις 40 χιλιάδες ψηφοφόρους, ενώ στα χωριά της περιοχής της Κασσάνδρας, που κατέχονταν από Τάγματα Ασφαλείας οι πολίτες δεν μπόρεσαν να λάβουν μέρος στη διαδικασία.

Στην Κοζάνη και στην Πτολεμαΐδα επίσης, ένα μέρος της υπαίθρου ήταν ελεύθερο αλλά οι πόλεις και ο κάμπος κατεχόμενος από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους. Στην Πτολεμαΐδα έγιναν οι εκλογές των εκλεκτόρων αλλά οι συνθήκες δεν τους επέτρεπαν να συγκεντρωθούν για να εκλέξουν με τη σειρά τους, τους εθνοσυμβούλους. Στην πόλη της Κοζάνης δεν έγινε δυνατό να πραγματοποιηθούν ούτε συσκέψεις για τον ορισμό των εθνοσυμβούλων, κάτι που έγινε με πληρεξούσια ενώ και σε ορισμένα χωριά ορίστηκαν ως εκλέκτορες οι υπεύθυνοι του ΕΑΜ. Σε σύνολο 38 χωριών που έχει η Επαρχία Πτολεμαΐδας βγήκαν εκλέκτορες στα 27 σε συσκέψεις μαζικές με ενυπόγραφα πραχτικά.

Οι Εθνοσύμβουλοι της Μακεδονίας

Οι εθνοσύμβουλοι που  εκλέχτηκαν και συμμετείχαν στις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ ήταν οι ακόλουθοι:

Θεσσαλονίκης: Νίκος Δηλεαβέρης, Ι. Κωνσταντινίδης, Ευριπίδης Μπακιρτζής, Λεωνίδας Στρίγκος, Μάρκος Βαφειάδης, Λεωνίδας Καραμαούνας, Δημ. Μπαλάσκας, Δημήτρης Μαραγκός, Ρ. Παπαδημητρίου, Μιχάλης Σινάκος, Μιχαήλ Σταματίου, Κ. Λώλος

Δράμας: Κώστας Θέος

Καβάλας: Δημήτρης Παρτσαλίδης

Καστοριάς: Χρ. Δήμου, Μιχαήλ Κεραμιτζής, Αδαμάντιος Τσιτσίνας

Κοζάνης: Σ. Θεοδοσιάδης, Φιλ. Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Πανταζόπουλος

Κιλκίς: Κώστας Γαβριηλίδης

Πολυγύρου: Πέτρος Καρακούσης

Σερβίων: Μητροπολίτης Ιωακείμ

Σερρών: Διονύσης Μενύχτας

Φλωρίνης: Ανδρέας Τζίμας, Α. Σίμος

Αρναίας: Α. Μάρκου

Βοΐου: Αθ. Καρούτας

Γρεβενών: Θεμιστοκλής Ηλιάδης

Εδέσσης: Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, Σόλων Γρηγοριάδης, Κ. Κόστος, Ξ. Κοτανίδης, Χ. Τουρτούρης

Κατερίνης: Ιω. Λεβίδης

Βεροίας: Ι. Ιωσηφίδης

Καρατζόβας (Αλμωπίας): Κ. Κοντόπουλος

Λαγκαδά: Χ. Χρυσάφης

Στο επόμενο: Βιογραφικά των εθνοσυμβούλων Μακεδονίας της ΠΕΕΑ