Μια «άλλη» οπτική για τα 100χρονα της Θεσσαλονίκης

του Γιώργου Κορδομενίδη, διευθυντή του «Εντευκτηρίου»

Μπορεί όντως τα 100χρονα από την ένταξη της Θεσσαλονίκης στον κορμό του νεοελληνικού κράτους να μην αφορούν κανέναν στον κόσμο, αλλά θα μπορούσαν να αφορούν τους κατοίκους της πόλης, που σε καιρό γενικευμένης κατάθλιψης θα χαίρονταν να θυμηθούν (ή να ανακαλύψουν) ότι η Θεσσαλονίκη δεν είναι μόνο η πόλη των ολοένα και περισσότερων κλειστών καταστημάτων, των καφετεριών με τα πολυπλόκαμα κι αμετακίνητα τραπεζοκαθίσματα και των διπλο-τριπλοπαρκαρισμένων αυτοκινήτων ή των μοτοσικλετών και των ποδηλάτων που κινούνται και πάνω στα πεζοδρόμια.

Αλλά είναι και η πόλη όπου εκατοντάδες νέα παιδιά μαθαίνουν μουσική στα ωδεία, διδάσκονται θέατρο σε δραματικές σχολές, φτιάχνουν συγκροτήματα μουσικής και χορού που ασκούνται στους πιο απίθανους χώρους• η πόλη όπου ανθεί το θέατρο στα υπόγεια• η πόλη όπου παράγεται ακόμη καλή ποίηση, πεζογραφία και θεατρικά κείμενα, καλή μουσική και τραγούδια• η πόλη όπου δημιουργούν δεκάδες εικαστικοί και που οι γραφίστες της διακρίνονται σε διεθνείς διαγωνισμούς.

Τα 100χρονα της νεοελληνικής Θεσσαλονίκης θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια αφορμή να φανεί αυτό το "κρυμμένο" πρόσωπο της πόλης (και βέβαια όχι μόνο αυτό που αφορά τον πολιτισμό των τεχνών αλλά και αυτό που αφορά τον λεγόμενο πολιτισμό της καθημερινότητας), μέσα από μια μεγάλη γιορτή του εθελοντισμού, του ακτιβισμού και της προσφοράς των ενεργών πολιτών και των δημιουργών σε όλους τους τομείς, χωρίς καμιά (ή με ελάχιστη) οικονομική επιβάρυνση του Δήμου Θεσσαλονίκης. Γιατί δεν είναι όλα θέμα μπάτζετ• η δημιουργικότητα είναι θέμα θέλησης και φαντασίας.

Ήδη από τις αρχές του 2011 (μετανιώνω τώρα που δεν κοινοποίησα νωρίτερα ένα σχετικό κείμενό μου, συνταγμένο στα τέλη του περσινού Ιανουαρίου…) σκεφτόμουν ότι ο εορτασμός αυτός, άπαξ και αποφασίστηκε, θα μπορούσε να έχει δύο βασικούς άξονες:


1. Η Θεσσαλονίκη στη διάρκεια της 100ετίας 

Οι κάτοικοι μαθαίνουν (ή θυμούνται) τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην πόλη στη διάρκεια αυτών των 100 χρόνων, καθώς και τις αλλαγές στην τοπογραφία της, τη δόμηση, το περιβάλλον κτλ . Όχι μόνο με εκθέσεις ιστορικών τεκμηρίων, φωτογραφιών, εκδόσεων κτλ. αλλά και με προβολές ταινιών, θεατρικά επεισόδια στον δρόμο, καλλιτεχνικές επεμβάσεις (λ.χ. δέκα νέοι γκραφιτάδες αφηγούνται από μια ιστορική στιγμή της Θεσσαλονίκης στις λαμαρίνες που ζώνουν τα εργοτάξια του μετρό) και διαδραστικά happenings επιτόπου, στα σημεία της πόλης όπου συνέβησαν τα γεγονότα (δολοφονία βασιλιά Γεωργίου του Α΄, κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας, εγκατάσταση των προσφύγων, Μάης του ’36, συγκέντρωση των Εβραίων στην πλατεία Ελευθερίας, δολοφονία Λαμπράκη κ.ά.) ― όλα με τη συνεργασία των δημιουργικών δυνάμεων της πόλης (θεατρικές, χορευτικές, μουσικές και άλλες ομάδες, φοιτητές κτλ.).

Ο Δήμος θα παρείχε πρωτίστως το πλαίσιο, το συντονισμό, την προβολή, τις υποδομές. Οι φορείς (πολιτιστικά σωματεία, προσφυγικές οργανώσεις, συνδικαλιστικοί φορείς κ.ά.) θα αναλάμβαναν να προτείνουν, να οργανώσουν και να παρουσιάσουν επιμέρους δράσεις σε όλο τον καμβά της πόλης και όχι μόνο στο ιστορικό της κέντρο, σε στεγασμένους αλλά κυρίως σε υπαίθριους χώρους.


2. Θεσσαλονίκη 2012: Πόλη για να ζεις 

Ανάδειξη της σημερινής ταυτότητας της πόλης (με παράλληλη υπόμνηση της διαχρονίας της), και για τουριστική προβολή, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (όχι για να δείξουμε ότι είμαστε οπωσδήποτε μεγάλοι και σπουδαίοι• απλώς για να δείξουμε αυτό ακριβώς που είμαστε, μικρό ή μεγάλο, λίγο ή πολύ):

― Πρόσκληση όλων των φορέων (μουσείων, ιδρυμάτων, πολιτιστικών οργανισμών) και των καλλιτεχνικών, εθελοντικών και νεανικών/ακτιβιστικών ομάδων και οργανώσεων να συμμετάσχουν στη μεγάλη γιορτή της πόλης, είτε διαθέτοντας τους χώρους τους είτε αναλαμβάνοντας τη διοργάνωση ποικίλων δράσεων. (Το «Θεσσαλονίκη αλλιώς» της Parallaxi θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο στην κατεύθυνση αυτή.)

― Ανάδειξη και αξιοποίηση του νεανικού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης («Θεσσαλονίκη, πόλη των νέων»). Των νέων δημιουργών σε όλους τους τομείς, που συχνά ασφυκτιούν μην έχοντας τα μέσα και τον τρόπο (και τις προσβάσεις που απαιτούνται) για να δείξουν την αγωνία τους και τη δουλειά τους.

― Επιλογή ενός τομέα στον οποίο ανθεί η νεανική δημιουργικότητα και διεθνής προβολή του (λόγου χάρη, το design και η γραφιστική) ως brand της Θεσσαλονίκης. Διοργάνωση έκθεσης έργου των γραφιστικών γραφείων της πόλης αλλά και εργασιών design φοιτητών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ στις εγκαταστάσεις της Helexpo.

― Ανάδειξη του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της πόλης (στοιχείο που αφορά κάθε περίοδο της ιστορίας της) και ενσωμάτωση στον εορτασμό όχι μόνο των “διαχρονικών” (Εβραίων, Αρμένιων) αλλά και των σημερινών “ξένων” της, που πρέπει να έχουν την ευκαιρία να δείξουν τα στοιχεία της ιδιαίτερης κουλτούρας τους (τραγούδια και χοροί, λογοτεχνικές αναγνώσεις στη γλώσσα τους, κουζίνα κτλ.).

― Χρησιμοποίηση και χώρων που δεν είναι “σεσημασμένοι” ως χώροι εκδηλώσεων: το αεροδρόμιο «Μακεδονία», ο σιδηροδρομικός σταθμός, σταθμοί λεωφορείων αλλά και λεωφορεία εν κινήσει.

― Δυναμική επανασύνδεση της Θεσσαλονίκης με τη βαλκανική ενδοχώρα και την κεντρική Ευρώπη, δηλαδή “άνοιγμα” της πόλης στις περιοχές από τις οποίες αποκόπηκε με την ένταξή της στον κορμό του ελληνικού κράτους και με τις οποίες μέχρι τότε είχε προνομιακή σχέση, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης.

Επιδίωξη του σκέλους αυτού: ο εορτασμός να μην είναι υπόθεση της ελίτ της πόλης αλλά όλων των κατοίκων της. Οι τελευταίοι δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως “καταναλωτές” εκδηλώσεων αλλά ως συν-δημιουργοί και συμμέτοχοι οι ίδιοι στη μεγάλη γιορτή της πόλης.

Ο Δήμος και εδώ θα παρείχε πρωτίστως το πλαίσιο, τον συντονισμό, την προβολή, τις υποδομές. Οι φορείς θα αναλάμβαναν να προτείνουν, να οργανώσουν και να παρουσιάσουν επιμέρους δράσεις σε όλο τον καμβά της πόλης και όχι μόνο στο ιστορικό της κέντρο (όπως γίνεται συνήθως), σε στεγασμένους αλλά και ―κυρίως― σε υπαίθριους χώρους.

Το να γιορτάζει μια πόλη τα 100ά της γενέθλια στον κορμό του σημερινού κράτους δεν είναι υποχρεωτικό. Κάποιοι (και όχι εντελώς άδικα) μπορεί να το θεωρούν περιττή πολυτέλεια ― και μάλιστα υπό την απειλή εθνικής οικονομικής ―και όχι μόνο― χρεωκοπίας. (Θα μπορούσε, εξίσου εύκολα, να αντιτείνει κανείς πως γιορτάζουμε και όταν είμαστε λυπημένοι ― ίσως κυρίως τότε έχει διπλό νόημα η γιορτή, κόντρα στη λύπη και την κατάθλιψη). Από τη στιγμή πάντως που το αποφασίζει, μπορεί ίσως να το κάνει με κέφι και ευρηματικότητα.