Ο Μάης της νιότης, ο Μάης της Θεσσαλονίκης

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μάης. Ο μήνας που κορυφώνεται η άνοιξη. Ο μήνας της νιότης. Ο μήνας που σημάδεψε την ανθρωπότητα με τις εξεγέρσεις, σε διάφορα σημεία της γης, νέων ανθρώπων, οι οποίοι υποχρέωσαν την ιστορία να υποκλιθεί στο μεγαλείο της σκέψης και των αγώνων τους για Ελευθερία και κοινωνική προκοπή. Νεανικές εξεγέρσεις ενάντια σε όσους παραλύουν δημοκρατικά ιδεώδη, ανθρώπινα δικαιώματα, κοινωνικές αξίες. Νεανική άρνηση και αμφισβήτηση της εξουσίας εκείνης που αγκυλώνει ιδεολογίες και κοκαλώνει τη σκέψη. Μάης, ο μήνας της Θεσσαλονίκης

Η Παρισινή Κομμούνα

Αν ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία, θα δούμε ότι στις 5 Μαϊου του 1818 γεννιέται ο Καρλ Μαρξ, στις 24 Μαϊου του 1844 ένας νέος, ο Σάμουελ Μορς μεταδίδει τα πρώτα σήματά του που επρόκειτο να αλλάξουν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Τον Μάϊο του 1871 κορυφώνεται η Παρισινή Κομμούνα και την Πρωτομαγιά του 1896, ξεσπούν τα γνωστά αιματηρά γεγονότα στο Σικάγο, που οδηγούν την καθιέρωση παγκόσμια της ημέρας εκείνης, της Πρωτομαγιάς, ως γιορτής των εργαζομένων και των αγώνων τους. 

Τσαρλς Λίντμπεργκ

Στις 21 Μαίου 1927, ένας άλλος παράτολμος νέος, ο Τσαρλς Λίντμπεργκ, πραγματοποιεί τον άθλο και πετάει με αεροπλάνο πάνω από τον Ατλαντικό. Ενώ το Μάϊο του 1968, ξεσπούν τα γνωστά γεγονότα στη Γαλλία με την εξέγερση των νέων, που γράφτηκε στην ιστορία ως «ο Μάης του ΄68»

Και για να έρθουμε στα δικά μας, τη νύχτα της 30^ης προς 31^η Μαίου του 1941, δύο παράτολμοι νεαροί, ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας, ύψωναν την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη, κάτω από τη μύτη των ναζί, ενώ ένα χρόνο αργότερα, στις 21 Μαίου του 1942, ένας άλλος επαναστάτης, ο Άρης Βελουχιώτης, όρκιζε στη Σπερχειάδα τους 15 πρώτους αντάρτες του ΕΛΑΣ.

Αβραάμ Μπεναρόγια

Δεμένος ο Μάης με τη Θεσσαλονίκη

Όμως, ο Μάης, είναι κατά ένα παράδοξο παιχνίδι της τύχης και της ιστορίας, στενά δεμένος με τη Θεσσαλονίκη.

Μάϊο μήνα, άρχισαν οι ζυμώσεις που οδήγησαν στη δημιουργία από τον Αβραάμ Μπεναρόγια, τον Αύγουστο του 1909, της «Σοσιαλιστικής Εργατικής Ομοσπονδίας Θεσσαλονίκης», η οποία έγινε ευρύτερα γνωστή ως Φεντερασιόν. Τα μέλη της, ήταν από πολλές εθνότητες στην πολυεθνική τότε Θεσσαλονίκη, καθώς συμμετείχαν στις ίδιες οργανώσεις Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Αρβανίτες και Ντονμέδες, οι Εβραίοι δηλαδή που τούρκεψαν.

εφημερίδα Σοσιαλιστής, Μάϊος 1902

Οι επιπτώσεις της παρουσίας της Φεντερασιόν στην οργάνωση του εργατικού κινήματος της Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια όλης της Ελλάδας, ήταν καταλυτικές, καθώς με τις διακηρύξεις και κυρίως με τη δράση της, κέρδισε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη των εργαζομένων, που πύκνωσαν τις γραμμές της. Η πολιτική δράση της, που κινούνταν στο πλαίσιο των αρχών της Β΄Σοσιαλιστικής Διεθνούς, ήταν κάτι το εντελώς καινούργιο για το συνδικαλιστικό κίνημα και την πολιτική ζωή. Οι δεσμοί που δημιούργησε με τις μάζες, η ίδρυση της Σοσιαλιστικής Νεολαίας στα 1910, εργατικής λέσχης, βιβλιοπωλείου και αργότερα καταναλωτικού συνεταιρισμού και συνεργατικού αρτοποιείου, ήταν ενέργειες με πολιτισμική σημασία για τη νεογέννητη εργατική τάξη, η οποία μόλις τότε συγκροτούσε τα πρότυπα της συμπεριφοράς της.

Ο Μάης του ΄36

Κορυφαίο γεγονός, ο «Μάης της Θεσσαλονίκης», όπως με χρυσά γράμματα γράφτηκε στις δέλτους της ιστορίας η εργατική εξέγερση του 1936, με τους 11 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες. Ο Μάης του 1936, αδικαίωτος και ανερεύνητος, έχει περάσει στη σφαίρα του επαναστατικού μύθου, έγινε αγιογραφία του λαϊκού κινήματος και τραγούδι στα χείλη του λαού μας, μέσα από την ποιητική μνήμη του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου και τη μουσική έμπνευση του Μίκη Θεοδωράκη. 

Η μεγάλη λαϊκή εξέγερση που ακολούθησε τη σφαγή των απεργών και η κατάλυση επί δύο ημέρες των αρχών της πόλης, χρησιμοποιήθηκε μεθοδικά για τη δυσφήμηση του λαϊκού κινήματος από την άκρα Δεξιά και τον Ιωάννη Μεταξά, που οδήγησαν στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.

Τζορτζ Πολκ

Η δολοφονία Πολκ

Ένα άλλο συγκλονιστικό γεγονός, που σημάδεψε Μάϊο μήνα τη Θεσσαλονίκη δέθηκε με την ιστοριογραφία της, είναι η δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, στις 8 Μαϊου 1948, που παραμένει ακόμη ένα ιστορικό μυστήριο. 

Γρηγόρης Στακτόπουλος

Η στυγερή εκείνη δολοφονία του απεσταλμένου του αμερικανικού δικτύου CBS, στην κορύφωση του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, προκάλεσε πολλά ερωτήματα που παραμένουν ακόμη αναπάντητα αλλά και δημιούργησε το πλαίσιο για να στηθεί από νοσηρούς εγκεφάλους  μία απίστευτη σκευωρία σε βάρος του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου και της Αριστεράς. 

Ποιος είχε συμφέρον να δολοφονήσει τον Τζορτζ Πολκ, ειδικά στη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν μεταβεί στο βουνό για να πάρει συνέντευξη από τον Μάρκο Βαφειάδη; Ένα αναπάντητο, εδώ και 63 χρόνια, μυστήριο.

Η δολοφονία Γρ. Λαμπράκη

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, μια άλλη δολοφονία, πάλι Μάϊο και πάλι στη Θεσσαλονίκη, συνταράσσει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την φιλειρηνική ανθρωπότητα: Πρόκειται για τη δολοφονία από το παρακράτος, στις 22 Μαϊου 1963, του μαραθωνοδρόμου βουλευτή της αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη. 

Η φοβερή αυτή πολιτική υπόθεση παραμένει ακόμη ανεξιχνίαστη. Δύο από τους φυσικούς αυτουργούς, πλήρωσαν όσο πλήρωσαν και όπως πλήρωσαν. Οι υπόλοιποι έμειναν στο απυρόβλητο. Και τους ηθικούς αυτουργούς, ούτε που τους πλησίασε κανείς. Ποιοί ήταν αυτοί; Οι ξένοι; Το παλάτι; ΗCIA; Οι σκοτεινοί μηχανισμοί που άλλοτε οργάνωναν τον ΙΔΕΑ, άλλοτε έστηναν προβοκάτσιες τύπου ΑΣΠΙΔΑ ή Γοργοπόταμου κι ετοίμαζαν το ακόμη πιο χοντρό τους παιχνίδι, τη δικτατορία; 

Η παροιμιώδης έκρηξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, «ποιός κυβερνά αυτό τον τόπο», ακούγεται ακόμη, και μετά το θάνατό του, μαστιγώνοντας όσους ευθύνονται που οι ηθικοί αυτουργοί παρέμειναν στο σκοτάδι.

Η δολοφονία Τσαρουχά

Γιώργος Τσαρουχάς

Ένας ακόμη βουλευτής της αριστεράς, ο Γιώργης Τσαρουχάς, θα δολοφονηθεί πέντε χρόνια αργότερα, στις 9 Μαϊου 1968, στη διάρκεια της δικτατορίας, κάτω από φριχτά βασανιστήρια, από όργανα της χούντας, στο άντρο της ΚΥΠ, εντός του Γ΄ Σώματος Στρατού. Ήταν ο τελευταίος νεκρός στη λίστα, σε αυτό το μαρτυρολόγιο της Θεσσαλονίκης. Μερικούς μήνες πριν, το Σεπτέμβριο του 1967, είχε προηγηθεί πάλι στη Θεσσαλονίκη η δολοφονία από τους εκτελεστές της δικτατορίας, του νεολαίου αγωνιστή του αριστερού και του αντιδικτατορικού κινήματος, Γιάννη Χαλκίδη. Μερικοί μόνο από τους  δολοφόνους και των δύο, τιμωρήθηκαν με ελαφριές ποινές μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Οι περισσότεροι γλίτωσαν και κυκλοφορούν ανάμεσά μας, με τις ερινύες να τους καταδιώκουν ακόμη…