Ένας αιώνας από τη δημιουργία της Νέας Μηχανιώνας

Εορτασμός πριν πολλές δεκαετίες της εθνικής επετείου 25ης Μαρτίου στο κοινοτικό γραφείο της Νέας Μηχανιώνας

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Εκατόν ένα χρόνια, ένας και πλέον αιώνας, συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από ένα πολύ σημαντικό για την περιοχή γεγονός: Τη δημιουργία, στις 14 Μαίου 1923, της Νέας Μηχανιώνας από κατατρεγμένους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εγκαταλείποντας βίαια τις πατρογονικές τους εστίες στα παράλια της Ιωνίας, βρήκαν αποκούμπι στη φιλόξενη γη των ακτών του Θερμαϊκού.

Η παλιά Μηχανιώνα στη χερσόνησο της Κυζίκου

Πρόκειται για μία επέτειο που πρέπει με σεβασμό να τη θυμόμαστε όλοι, κλίνοντας ευλαβικά το γόνυ στους πρωτοπόρους εκείνους που έκαναν ηρωϊκό αγώνα για τη διάσωση των προσφύγων, την εξεύρεση του νέου τόπου εγκατάστασής τους αλλά και ένα τιτάνιο έργο δημιουργίας του νέου οικισμού.

Οι Μηχανιώτες, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, με την ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε, αναχώρησαν στις 29 Αυγούστου 1922 από την πατρίδα που γεννήθηκαν, τη Μηχανιώνα της Κυζίκου, με ατμόπλοιο.

Γάμος στη Ν.Μηχανιώνα στα 1930

Όπως περιέγραφε ο δάσκαλος Σπύρος Κτενίδης:

Ξημέρωσε η 29^η Αυγούστου 1922, ημέρα Παρασκευή και όλοι με τα μάτια δακρυσμένα επεβιβάζοντο εις το πλοίον. Τελευταίοι επεβιβάσθηκαν οι ιερείς και οι δημογέροντες. Η επιβίβασις συνετελέσθη και περί ώραν 2 και 24 μ.μ. εδόθη η διαταγή της αναχωρήσεως. Τι εγίνετο κατά την ώρα της αναχωρήσεως δεν περιγράφεται. Όλων τα βλέμματα ήσαν στραμμένα προς την Μηχανιώνας δακρύοντα. Οι ιερείς έψαλλον τον Ακάθιστον Ύμνον… 1

Φιλιώ Μπακογλίδου

"Έπαιρναν μαζί ότι μπορούσαν..."

Στο φευγιό τους εκείνο από την πατρίδα, οι Μηχανιώτες έπαιρναν μαζί ότι μπορούσαν, ότι ήταν πιο εύκολο να κουβαληθεί και κυρίως φαγώσιμα και οικιακά σκεύη. Έλεγε η Φιλιώ Μπακογλίδου:

Ο μπαμπάς μας είπε…ότι δεν θα γυρίσουμε ξανά, ότι μπορέσετε πάρτε. Τι θε να πάρουμε εμείς; Στρώματα; Όχι. Παπλώματα; Όχι. Πως θα τα πάρουμε; Ότι είχαμε πιο ελαφρύ, κάναμε μπόγο. Εμείς θέλαμε να πάρουμε και κομμάτι στάρι, αλεύρι μαζί μας, τι θα φάμε εκεί που θα μας πάει; Μας είπανε ότι είναι ένα βουνό ξερό, δεν έχει τίποτα, μόνο φίδια και τσαλιά. Πήραμε σπίρτα μαζί μας, πήραμε λίγο πετρέλαιο μαζί. Αυτά όλα μέσα σε ένα καζάνι τα βάλαμε. Ένα τζέτζερι, ένα μπρίκι, τα βάλαμε μέσα σε ένα καζάνι μεγάλο που έχουμε, αυτό παίρνει τέσσερις γκαζοτενεκέδες νερό μέσα στο καζάνι. Βάλαμε κι ένα καπάκι μεγάλο που είχε από πάνω, το κλείσαμε και πήγαμε μέσα στο βαπόρι. Τσουβάλια δεν είχαμε να βάναμε λίγο σιτάρι, αλεύρι… Ράψαμε κουρτίνες, ράψαμε τα μακατίσια και τα σεντόνια, τα κάναμε δυο κάτια και πήραμε τ΄αλεύρι μαζί μας να ζυμώσουμε και να φάμε…2

Το καράβι τους αποβίβασε στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης, όπου παρέμειναν προσωρινά ένα μήνα, μέχρις ότου ήρθε η απόφαση για άμεση εκκένωση της περιοχής αρχικά από τον ελληνικό στρατό και στη συνέχεια από το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού, λόγω της κατάρρευσης του μικρασιατικού μετώπου. 3

Μηχανιώτες και Αυδημιώτες φωτογραφίζονται στα Λουτρά Αιδηψού
με το πλήρωμα του πλοίου που θα τους μεταφέρει στη Νέα Μηχανιώνα

Οι Μηχανιώτες επιβιβάσθηκαν και πάλι σε ένα καράβι, αυτή τη φορά ένα ατμόπλοιο της εταιρίας Καβουνίδου και στις 3 Οκτωβρίου 1922 αποβιβάστηκαν στα Λουτρά της Αιδηψού, για να στεγαστούν προσωρινά στις εγκαταστάσεις των Λουτρών, σε ξενοδοχεία της λουτρόπολης και πρόχειρους καταυλισμούς. Εκεί, μεταφέρθηκαν λίγο αργότερα πρόσφυγες από δύο άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας, το Αυδήμι και την Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ.

Δύο εβδομάδες αργότερα, σε σύσκεψη που πραγματοποιούν οι πρόκριτοι των Μηχανιωτών, προτείνουν τρεις περιοχές για τη δημιουργία της Νέας Μηχανιώνας: Στη σημερινή Νέα πέραμο, στη Σαλαμίνα ή στο Μεγάλο Καράμπουρνου της Θεσσαλονίκης. 4

Κοπέλλες της Ν.Μηχανιώνας σε εκδήλωση της Πρόνοιας
μπροστά στην παλιά εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης

Σε γενική συνέλευση των κατοίκων, στις 20 Νοεμβρίου, γίνεται αποδεκτή η πρόταση για εγκατάσταση στη Μακεδονία και ορίζεται μια κοινή επιτροπή από Μηχανιώτες και Αυδημιώτες, με την ονομασία «Επιτροπή Εγκατάστασης» που ανέλαβε να αναζητήσει τον ακριβή τόπο εγκατάστασης στα παράλια του Θερμαϊκού. Γενικός αντιπρόσωπος της επιτροπής ορίστηκε ο Μηχανιώτης καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαργαρίτης Ευαγγελίδης και μέλη της ο δάσκαλος Σπύρος Κτενίδης, ως πρόεδρος, ο Δημήτριος Βουλγαράκης από τη Μηχανιώνα και οι Θωμάς Κοροβίνης και Περικλής Αρχιμανδρίτης από το Αυδήμι. 5

Βαφτίσια στη Νέα Μηχανιώνα στα 1935

Ο θεμέλιος λίθος του προσφυγικού οικισμού της Νέας Μηχανιώνας τοποθετήθηκε στις 14 Μαϊου 1923. Από τους πρώτους πρόσφυγες που αποβιβάστηκαν στο νέο τόπο εγκατάστασης, ήταν 153 οικογένειες με καταγωγή τη Μηχανιώνα της Κυζίκου και 46 από το Αυδήμι της Ανατολικής Θράκης. 7

Όπως περιέγραφε μία από τους πρώτους κατοίκους της Νέας Μηχανιώνας, η Αφροδίτη Τζώρτζη:

Όταν ήρθαμε από την παλιά τη Μηχανιώνα, ήρθανε 20 άτομα πιο μπροστά και είδανε και αρέσανε αυτό το χωριό, δηλαδή αυτή την περιοχή που έμοιαζε με την παλιά τη Μηχανιώνα. Γιατί όπως βλέπετε ότι είναι τώρα αυτή η Μηχανιώνα, η καινούρια, έτσι ήταν και η παλιά Μηχανιώνα. Κάτω ήταν η θάλασσα κι απάνω ήταν τα σπίτια με τα καφενεία μαζί, καφενεία με τα σπίτια… Καλή ώρα πως έχει αυτή η Μηχανιώνα δηλαδή τα καφενεία, έτσι λοιπόν ήτανε και η παλιά…8

Μαργαρίτης Ευαγγελίδης

Το έργο του Μαργαρίτη Ευαγγελίδη

Από τους βασικούς πρωτεργάτες της εγκατάστασης των Μηχανιωτών  στον τόπο που ζουν σήμερα οι απόγονοί τους, ήταν ο Μηχανιώτης Μαργαρίτης Ευαγγελίδης, ο οποίος γεννήθηκε το 1850 και ο πατέρας του είχε διατελέσει δήμαρχος Μηχανιώνας.

Ο Ευαγγελίδης, ως μαθητής ακόμη στην  Μεγάλη του Γένους Σχολή, είχε ιδρύσει μια αδελφότητα με σκοπό τη δημιουργία στον τόπο του σχολείων και παρθεναγωγείου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίων Αθηνών και στη συνέχεια μετέβη στη Γερμανία για τη συμπλήρωση των σπουδών του, σπουδάζοντας φιλοσοφία, αρχαιολογία εκλέχθηκε καθηγητής της ιστορίας της φιλοσοφίας.

Παράλληλα, δίδαξε μέχρι το 1924 στη Φιλοσοφική Σχολή, στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή, στην Αρσάκειο Σχολή και σε Λύκεια και Γυμνάσια των Αθηνών.

Επιπλέον ο Μαργαρίτης Ευαγγελίδης παρουσίασε πλούσια συγγραφική δραστηριότητα με δημοσιεύματα, βιβλία, μελέτες αλλά και αρθρογραφία σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής.

Ως καθηγητής, φημίζονταν για την ισχυρή προσωπικότητά του και την ιδιαίτερη ικανότητα  να εμβαθύνει σε πολύ λεπτά και δύσκολα ζητήματα της επιστήμης.

Ως άνθρωπος, υπήρξε φιλοπατρίδης, με πνευματική δύναμη η οποία εκφράζονταν με το ασίγαστο πάθος του για την ανάδειξη των Μικρασιατικών προβλημάτων και την συγγραφή της ιστορίας της ιδιαίτερης πατρίδας του, μέχρι να κλείσει τα μάτια, στις 20 Μαρτίου 1932, αφήνοντας πίσω του μία τεράστια παρακαταθήκη επιστημονικού αλλά και πατριωτικού έργου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.     Μπόγκας Ε., Η Παλιά Μηχανιώνα: Ιστορικά, Γλωσσικά και Λαογραφικά Στοιχεία. Αθήνα 1964, σ.43

2.     Παρασκευάς Ποτηρόπουλος, Νέα Μηχανιώνα, από τις χαμένες πατρίδες στην πατρίδα του σήμερα, Θεσσαλονίκη 2003, University Studio Press, σ.46-47

3.     Μαραβαλάκης Μ – Βακαλόπουλος Α., Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1955, ΙΜΧΑ, σ.438

4.     Μπόγκας Ε., Η Παλιά Μηχανιώνα, ό.π., σ.43-44

5.     Ποτηρόπουλος Π., Νέα Μηχανιώνα.. ό.π., σ.59-60

6.     Μαραβαλάκης Μ – Βακαλόπουλος Α., Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις, ό.π., σ.438

7.     Μπόγκας Ε., Η Παλιά Μηχανιώνα, ό.π., σ.45

8.     Ποτηρόπουλος Π., Νέα Μηχανιώνα.. ό.π., σ.62