Πάνος Δουλγεράκης, η ζωή και το τραγικό τέλος ενός ήρωα

Του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία από τις πιο ηρωϊκές μορφές της νεολαίας της ελληνικής Μακεδονίας, στα μαύρα χρόνια της χιτλερικής κατοχής της πατρίδας μας (1941-1944), παράδειγμα ηρωϊσμού και αυτοθυσίας, υπήρξε ο 23χρονος φοιτητής της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Παναγιώτης Δουλγεράκης, που αντιμετώπισε μόνος του την άνοιξη του 1944, στην περιοχή Χαριλάου, οπλισμένος με ένα πιστόλι, ένα μεγάλο τμήμα καλά οπλισμένων Γερμανών στρατιωτών και ταγματασφαλιτών του Πούλου, για να βρει στο τέλος, μετά από εκείνη την άνιση μάχη, ηρωϊκά το θάνατο.

Ο Πάνος Δουλγεράκης είχε γεννηθεί το 1921 στον Πολυπόταμο Φλώρινας από Κρητικό πατέρα και Φλωρινιώτισσα μάννα και μόλις ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές, κατέβηκε στη Θεσσαλονίκη για να σπουδάσει την αγαπημένη του επιστήμη, την ιατρική, προκειμένου να μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο συνάνθρωπο.

Με την είσοδο των Γερμανών και την κατάληψη της πρωτεύουσας της ελληνικής Μακεδονίας, ο Δουλγεράκης εντάσσεται στην εθνική απελευθερωτική οργάνωση "Ελευθερία" και λίγο αργότερα, ύστερα από την ίδρυση του ΕΑΜ, οργανώνεται στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και αναδεικνύεται γρήγορα σε γραμματέα του ΕΑΜ Νέων Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, καθώς και ως μέλος του Μακεδονικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ.

Πάντα στην πρώτη γραμμή

Ο συμπατριώτης του Θανάσης Ζιώγας, έγραψε για τη δράση του παλληκαριού:

Το 1941 ήταν ο πιο μαύρος χρόνος στην ιστορία της Ελλάδος. Και ο Πάνος, πριν ακόμη καταλάβει ότι ήταν φοιτητής, ένιωσε ότι έγινε ένας μαχητής για τη λευτεριά της πατρίδας του. Πρώτος παντού και πάντοτε. Με το τσουβάλι στην πλάτη, κουβαλούσε και μοίραζε σε όλη τη Σαλονίκη τον παράνομο τύπο, που έσταζε βάλσαμο και γέμιζε ελπίδες στις καρδιές των πατριωτών. Στην αρχή μέλος του συμβουλίου της ΕΠΟΝ και αργότερα γραμματέας της επονίτικης οργάνωσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Τα χρόνια περνούσαν κι ανάμεσα από τα μαύρα σύννεφα της σκλαβιάς άρχισε τρεμουλιαστά να φαίνεται το γλυκοχάραμα της λευτεριάς. Το θεριό τραυματισμένο βαριά στα ρούσικα Στάλινγκραντ, μάζευε τις δυνάμεις του για να μπορέσει να κρατηθεί περισσότερο στη ζωή. Όλοι στα άρματα! Θάνατος στην κατακτητή. Ήταν το σάλπισμα εκείνης της χρονιάς. Και ο Πάνος, που σε όλη τη διάρκεια του αγώνα ποτέ δεν ήθελε να βρίσκεται στη δεύτερη γραμμή, οπλίστηκε κι έγινε σκληρός τιμωρός και εκδικητής των κατακτητών και των προδοτών, πολλοί από τους οποίους βρήκαν το τέλος της βρωμερής ζωής τους από το σταθερό χέρι του Επονίτη Πάνου. Γερμανοί, Δαγκουλαίοι, Πουλικοί, τον τρέμανε και τον μισούσαν. “Χάρο” τον λέγανε και όλοι τους σα λυσσασμένοι λύκοι τον κυνηγούσαν. Ο Πάνος όμως δεν εγκατέλειψε το πόστο του μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής του.

(Θανάσης Ζιώγας, Η Εθνική Αντίσταση στη Φλώρινα-Καστοριά 1941-1944, Εντός, Αθήνα 2016, σ. 46)

Στελέχη της ΕΠΟΝ του ΑΠΘ στην οδό Εθνικής Αμύνης το 1943. Διακρίνονται μεταξύ των άλλων και οι: Γρηγόρης Αποστολίδης, Ελένη Γραμματικοπούλου, Τάντα Βαλλίδου, Χάρης Τάλλαρος, Τάκης Χασήρ, Ισμήνη Τζώρτζη, Σωκράτης Κεσανίδης (από το βιβλίο του Γ. Καφταντζή Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής)

Και πράγματι. Όταν η τρομοκρατία των κατακτητών και των ελληνόφωνων δωσίλογων συν εργατών τους εντείνεται, με τις καθημερινές σχεδόν δολοφονίες πολιτών στους δρόμους και τις εκτελέσεις αγωνιστών της Αντίστασης, ατρόμητος καθώς είναι, αναλαμβάνει υπεύθυνος της Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ) στον ανατολικό τομέα της Θεσσαλονίκης.

Με αυτή του την ιδιότητα, ο Πάνος Δουλγεράκης τις πρωϊνές ώρες της 12ης Μαίου 1944, ήταν ακουμπισμένος σε ένα δέντρο, κοντά στη γέφυρα του συνοικισμού Χαριλάου, έχοντας στήσει ενέδρα και περιμένοντας να περάσει το αυτοκίνητο του διοικητή των γερμανικών δυνάμεων στη Θεσσαλονίκη για να τον εκδικηθεί για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Ναζί στη χώρα μας. Το σημείο ήταν ιδανικό, δεδομένου ότι από εκεί, από την οδό Αθηνών, τη σημερινή Παπαναστασίου, περνούσαν οι Γερμανοί στρατιωτικοί που είχαν το Στρατηγείο τους στη βίλα "Πανόραμα", στο Αρσακλί, τη σημερινή Πυλαία.

(Γιώργος Καφταντζής, Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τον καιρό της Κατοχής, Θεσσαλονίκη 1976, χ.ε., σ. 117)

Η ενέδρα κατά του Γερμανού διοικητή

Η ενέδρα που είχε στήσει ο θαρραλέος νεολαίος αγωνιστής, η σκληρή μα συνάμα άνιση μάχη που έδωσε και το τραγικό τέλος του, περιγράφονταν σε ένα σημείωμα που είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό “Εθνική Αντίσταση” με τα αρχικά Γ.Μ.:

Ήταν ένα ανοιξιάτικο πρωϊνό του 1944. Ακουμπισμένος σε ένα δέντρο κοντά στη γέφυρα του Χαριλάου, περίμενε το αυτοκίνητο του διοικητή των γερμανικών δυνάμεων της Μακεδονίας, που περνούσε κάθε μέρα την ίδια ώρα από την οδό Αθηνών. Σίγουρα θα ήταν η τελευταία μέρα του αιμοχαρή κατακτητή, γιατί το χέρι του Πάνου δεν αστοχούσε. Αλλοίμονο όμως. Ήταν η δική του τελευταία μέρα. Γκεστάπο, Γερμανοί ναύτες από μία μονάδα που στάθμευε στου Χαριλάου, Δαγκουλαίοι από την Αγία Τριάδα, κινήθηκαν εναντίον του.

Προδομένος ποιος ξέρει από ποια ψυχή, βρέθηκε κυκλωμένος από όλους τους μισητούς εχθρούς του. Θέλουν να τον πιάσουν ζωντανό, αλλά φοβούνται να τον πλησιάσουν. Ο Πάνος πυροβολεί, τραυματίζει και σκοτώνει τρεις και υποχωρεί τραυματισμένος προς τα σπιτάκια πίσω από τη γέφυρα του Χαριλάου. Έντρομοι οι κάτοικοι με την ψυχή στο στόμα και τις γροθιές σφιγμένες, παρακολουθούν το άνισο αυτό αναμέτρημα.

Βρίσκεται σε ένα αδιέξοδο δρομάκι γονατισμένος. ΟΙ εχθροί φοβούνται να τον πλησιάσουν γιατί κρατά ακόμη το πιστόλι στο χέρι και μόνο όταν γέρνει το κεφάλι του στο σκαλοπάτι μιας πόρτας και από το χέρι του έφυγε το πιστόλι, τότε τα τέρατα ξεθάρεψαν και ήρθαν κοντά του. Ο Πάνος είναι νεκρός και στο νεκρό ξεσπάει το μίσος τους. Τον ποδοπατούν με τις μπότες τους. Στριμώχνονταν σα κτήνη ποιος να τον κλωτσήσει πιο πολύ. Το πρόσωπό του που τόσο το αγάπησαν όσοι το γνώρισαν, έγινε μαζί με το κεφάλι ένας κόκκινος πολτός.

(περιοδικό Εθνική Αντίσταση, συλλογή πέμπτη, Αύγουστος 1963, σ. 98)

Αυτό ήταν το τραγικό, όσο και ηρωϊκό τέλος του φλογερού Επονίτη, του μεγάλου πατριώτη, του λεβέντη αγωνιστή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, Πάνου Δουλγεράκης, η ζωή του οποίου θα έπρεπε να αποτελεί πρότυπο και να διδάσκει τη νέα γενιά της πατρίδας μας.