Καραβάκια Θερμαϊκού: Μία ιστορία ενός και πλέον αιώνα

Ιούλιος 1927: Οι "μπαγιάτηδες" περιμένουν στην εξέδρα του Λευκού Πύργου το βαποράκι για να πάνε απέναντι

του Σπύρου Κουζινόπουλου
Η ιστορία με τα «καραβάκια», δηλαδή τη θαλάσσια συγκοινωνία στο Θερμαϊκό κόλπο είναι πολύ παλιά, καθώς ξεπερνάει τον ένα αιώνα, δεδομένου ότι το πρώτο πλεούμενο που έπλευσε από την παραλία της Θεσσαλονίκης προς την απέναντι ακτή, ήταν το καραβάκι, με το όνομα «Κασσάνδρα», στα 1907, επί οθωμανικής αρχής.

Το πρώτο δρομολόγιο Μπαξέ Τσιφλίκ (Νέοι Επιβάτες) – Θεσσαλονίκη το έκανε με τη βάρκα του ο Μπαξετσιφλιώτης Κωνσταντίνος Παπάκης, που της έβαλε μηχανή και εισέπραττε 2 δραχμές το ναύλο. 
Ο μύστης της πόλης, Λεωνίδας Ζησιάδης μας άφησε εκπληκτικές περιγραφές για ένα από τα πρώτα μοτοράκια, τον «Ποσειδώνα» και τους Θεσσαλονικείς να επιβιβάζονται  για την Περαία και το Μπαξέ-Τσιφλίκ από τη φαρδιά ξύλινη αποβάθρα του Λευκού Πϋργου. 1
Ακόμη από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, όπως αφηγούνταν ο Γιώργος Σταμπουλής, είχαν τεθεί σε θαλάσσια συγκοινωνία, παράλληλα με τα ιπποκίνητα τραμ που έκαναν από το 1893 το δρομολόγιο Τελωνείο-Μπουγιούκ Ντερέ (στάση Γεωργίου) και μικρά βαποράκια που από το Τελωνείο έφταναν μέχρι το Αλλατίνι.

Η πρώτη δρομολόγηση παράκτιας συγκοινωνίας έγινε με το «Κασσάνδρα», στις 19 Απριλίου του 1907. Η διαδρομή ήταν Μπεχ Τσινάρ – Καραμπουρνάκι, με ενδιάμεσες στάσεις την πλατεία Ελευθερίας, τον Λευκό Πύργο και το Φάληρο, το μεγάλο πάρκο αναψυχής στη συνοικία των εξοχών. Υπεύθυνη ήταν η ίδια εταιρεία που εκτελούσε την ακτοπλοϊκή συγκοινωνία στον Βόσπορο. Το πάρκο του Μπεχ Τσινάρ ήταν ο πιο δημοφιλής τόπος αναψυχής πλησίον της πόλης και στην ακρογιαλιά του διέθετε οργανωμένη πλαζ. Δημιουργήθηκε το 1836 από τον Σαμπρή Πασά και μετά την απελευθέρωση ονομάστηκε Κήπος των Πριγκήπων. Η «Κασσάνδρα»  γέμιζε ασφυκτικά και οι Θεσσαλονικείς το προτιμούσαν από το ιππήλατο τραμ που ήταν το μοναδικό άλλο μέσο συγκοινωνίας που έφτανε μέχρι το Μπεχ Τσινάρ. Στο ίδιο δρομολόγιο προστέθηκαν άλλα τρία πλοία από την ίδια εταιρία: τα «Βόσπορος 57», «Χαβέρ» και «Αχμέτ». 2
Ο ανταγωνισμός αυτός ζημίωσε πολύ τα ιππήλατα τραμ και ωφέλησε τα πλοιάρια. Γεγονός που ανάγκασε τη Βελγική Εταιρία Τροχιοδρόμων, που είχε αναλάβει την εκμετάλλευση της γραμμής, να μετατρέψει τα τραμ σε ηλεκτροκίνητα. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε οικονομική κάμψη  στα βαποράκια, τα οποία πλέον εργάζονταν μόνο Κυριακές και γιορτές και σιγά-σιγά αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία. 3

Το θρυλικό "Τάμαριξ"

Εκείνη την εποχή, οι Θεσσαλονικείς προτιμούσαν να κάνουν τα μπάνια τους επί πολλά χρόνια σε φημισμένες περιοχές εντός πόλης, όπως ήταν το "Τάμαριξ", στην περιοχή του σημερινού Ποσειδωνίου, και αργότερα, στη δεκαετία του ‘70 η πλαζ του ΕΟΤ στην Αρετσού της Καλαμαριάς.

Το "Τάμαριξ" βρισκόταν στην παραλία της Θεσσαλονίκης, στο τέρμα της σημερινής 25ης Μαρτίου, κι εκεί, έκαναν μπάνιο οι Θεσσαλονικείς, μεγάλοι και μικροί, πριν από την επιχωμάτωσή της.

Ο Νίκος Μπακόλας, περιέγραψε τις νεανικές εξορμήσεις στη θάλασσα για μπάνιο πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου:

«Με νέες παρέες, στην πλειοψηφία αγορίστικες, πήραμε τους άλλους δρόμους, βρήκαμε νέες αυλές, το «Tάμαριξ» κυρίως, όπου έμπαινες πληρώνοντας. Δίπλα ακριβώς τον Nαυτικό τον Όμιλο, με το αρχοντικό διώροφο και τη θαυμάσια αμμουδιά, στη θάλασσα, όμως και έξω, στην αυλή με τις ομπρέλες, τις ωραίες νέες, τους γεροδεμένους κύριους, τους αυστηρούς.

Η πρώτη συγκοινωνία Θεσσαλονίκη-Νέοι Επιβάτες

Παραδίπλα την αυλή του ιατρού Bαϊνανίδη με τις καλαμιές, παραπέρα ένα αχρησιμοποίητο μακρόστενο οικόπεδο που εκτεινότανε απ' την ακρογιαλιά μέχρι τη λεωφόρο και τα τραμ και όπου υπήρχανε δεκάδες πεύκα. Kαι στο τέλος (τέλος από τι;) το παλιό «Kαλαμαρί», το απροσπέλαστο, με τις καθολικές καλόγριες και τους ψηλούς του τοίχους, που τους πρωτοπεράσαμε στην κατοχή, με τα συσσίτια», συμπλήρωνε ο Μπακόλας. 4

Στις αρχές της δεκαετίας του 20 όμως, μια νέα ανάγκη προέκυψε και έφερε ξανά στο προσκήνιο την θαλάσσια συγκοινωνία. Μέχρι και την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό, το 1912, η περιοχή που καταλαμβάνει σήμερα ο Δήμος Θερμαϊκού ήταν φέουδο ενός Τούρκου πασά και ονομαζόταν «Μπαξέ Τσιφλίκι». Εκεί υπήρχε και η θερινή κατοικία του Πασά.  Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, το 1923, συνολικά 159 προσφυγικές οικογένειες (631 άτομα), όλες προερχόμενες από την κωμόπολη Επιβάτες, προαστίου της Κωνσταντινούπολης, εγκαταστάθηκαν εκεί και έδωσαν και το όνομα Νέοι Επιβάτες στον οικισμό. Βέβαια το όνομα Μπαξέ Τσιφλίκ δεν σταμάτησε ποτέ να χρησιμοποιείται και από τους πρόσφυγες και από τους Θεσσαλονικείς.

Δρόμοι δεν υπήρχαν και ο οικισμός είχε ανάγκη σύνδεσης με την πόλη. Πρωτοπόρος στη μεταφορά επιβατών ήταν ο Κωνσταντίνος Παπάκης από το Μπαξέ Τσιφλίκ που έβαλε μηχανή στη βάρκα του και έκανε τρία δρομολόγια τη  βδομάδα μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Η βάρκα του χωρούσε 10 ανθρώπους και το ναύλο ήταν 2 δραχμές. Η βάρκα του Παπάκη είχε άδοξο τέλος αφού βούλιαξε μια μέρα που ο Βαρδάρης σήκωσε κύμα φοβερό. Λίγο αργότερα ο Παπάκης συνεργάστηκε με τους αδελφούς Αράπη και δρομολόγησαν το «Χελιδών», χωρητικότητας 40 θέσεων.

Η ιστορία με τα βαποράκια σε σταθερή βάση ξεκινά στα 1926 με το μοτοράκι «Άρης». Ακολούθησαν ο «Αετός» και ο «Ποσειδών». Εκτός αυτού, από το 1928 ο Μπαξές αποτελούσε τόπο παραθέρισης των Θεσσαλονικέων. Οι προκομμένοι πρόσφυγες φρόντισαν να κάνουν πολύ γρήγορα ένα ξύλινο λιμένα και τα πρώτα καραβάκια ξαναβγήκαν στον Θερμαϊκό εκτελώντας την συγκοινωνία Λευκός Πύργος – Μπαξέ Τσιφλίκι.  Για τους κατοίκους των νέων προσφυγικών οικισμών τα καραβάκια ήταν το μόνο μεταφορικό μέσο. Τα πρώτα καΐκια ήταν η «Θράκη», ο «Άρης», η «Χελιδόνα» και ο «Αετός». Αργότερα κατά τη δεκαετία του 30 προστέθηκαν και δυο σύγχρονα επιβατικά που εκτελούσαν διαδρομές και τον χειμώνα. Ήταν η «Αγία Βαρβάρα» και ο «Ποσειδών». 5

Οι ακτοπλοϊκές βόλτες

Εκείνες όμως που γνώριζαν δόξες, ιδιαίτερα τους μήνες του καλοκαιριού, ήταν οι ακτοπλοϊκές βόλτες με τα καραβάκια προς τις παραλίες της Περαίας, του Μπαξέ-Τσιφλίκι (Νέοι Επιβάτες) και Αγίας Τριάδας. Κάθε πρωί και ειδικά τις Κυριακές, η παραλία του Λευκού Πύργου κατακλύζονταν από εκατοντάδες κόσμου που περίμενε για να επιβιβαστεί στη «Λευκή», την «Ευδοκία», τη «Φανούλα» και τα άλλα πλεούμενα της εποχής που εκτελούσαν αυτό το δρομολόγιο. 

Τη δεκαετία του '60, τα καραβάκια προς την απέναντι ακτή γνώρισαν ημέρες δόξες, καθώς πηγαινοέρχονταν κατάφορτα από επιβάτες κάθε ηλικίας και φύλου, με κόστος εισιτηρίου 4 δραχμές. Τα μοτοράκια του Θερμαϊκού, συνέβαλαν ώστε να γνωρίσει ημέρες δόξας η πλαζ του κάμπινγκ  της Αγίας Τριάδας, με οργάνωση πρωτοφανή για τα δεδομένα της εποχής. Ενώ βρέθηκαν στο απόγειό τους και τα περίφημα beach party, όπου πρωταγωνιστούσαν μεγάλα συγκροτήματα των 60s, όπως οι Olympians.

Πηγές:

1.     Λεωνίδας Ζησιάδης, Θεσσαλονίκη, όσα θυμάμαι, Θεσσαλονίκη 1991, Παρατηρητής, σ.33

2.     http://www.parallaximag.gr/thessaloniki/allos-gia-peraia-mpaxe-agia-triada

3.     Γεώργιος Σταμπουλής, Η ζωή των Θεσσαλονικέων πριν και μετά το 1912, Θεσσαλονίκη 1984, Διόσκουροι, σ.137

4.     Νίκος Μπακόλας στη συλλογική έκδοση, Η Θεσσαλονίκη των Συγγραφέων, Θεσσαλονίκη 1996, Ιανός.

5.     www.parallaximag.gr/thessaloniki/allos-gia-peraia-mpaxe-agia-triada#sthash.HIdZQRLV.dpuf