H απίστευτη σκευωρία της "Υπόθεσης των Αεροπόρων"

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Πριν  72 χρόνια, στις 17 Σεπτεμβρίου 1952, εκδίδονταν από το Αεροδικείο, η απόφαση για την «Υπόθεση των αεροπόρων», τη μεγαλύτερη σκευωρία που στήθηκε από το μετεμφυλιακό κράτος κατά αξιωματικών και άλλων στελεχών των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Οι οποίοι αφού διασύρθηκαν, βασανίστηκαν άγρια ώστε να ομολογήσουν «ενοχή» σε ανύπαρκτη συνωμοσία, καταδικάστηκαν  σε εξοντωτικές ποινές, δύο από αυτούς σε θάνατο, αλλά στο τέλος  αμνηστεύθηκαν όταν αποδείχτηκε ατράνταχτα ότι επρόκειτο για καλοστημένη πλεκτάνη!. 

Έμεινε στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες σκηνοθετημένες διώξεις κατά στρατιωτικών στην Ελλάδα. Η περίφημη ιστορία που οδήγησε στην αποκαλούμενη "Δίκη των Αεροπόρων", η οποία οδήγησε σε βαριές καταδίκες και τελικά στην αμνήστευσή τους, αφού πρώτα αποδείχτηκε η σκευωρία.
Όλα ξεκίνησαν στις 13 Σεπτεμβρίου 1951 στη Σχολή Ικάρων, μ΄ ένα ατύχημα σε εκπαιδευτικό αεροπλάνο τύπου Χάρβαρντ. Λίγες μέρες αργότερα, σε αίθουσα της σχολής βρέθηκε γραμμένο στον τοίχο σύνθημα υπέρ του ΚΚΕ. 
Ο τότε αρχηγός ΓΕΑ αντιπτέραρχος Εμμανουήλ Κελαϊδής, ένας ακροδεξιός αξιωματικός,  διατάσσει ένορκο προανάκριση για «ενδείξεις δολιοφθοράς σε πολεμικό αεροσκάφος της Σχολής Αεροπορίας».

Η "δημοκρατική" κυβέρνηση Πλαστήρα-Σοφ. Βενιζέλου
Είχαν περάσει μόλις δύο χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου και στην εξουσία εναλλάσσονταν κυβερνήσεις με τον Σοφοκλή Βενιζέλο και τον Νικόλαο Πλαστήρα, πάντα υπό την υψηλή εποπτεία της Αμερικανικής Αποστολής. Ήταν κατά.. σύμπτωση η ίδια «δημοκρατική» κυβέρνηση που λίγους μήνες πριν είχε οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα τον νέο Νίκο Νικηφορίδη επειδή συγκέντρωνε υπογραφές υπέρ της ειρήνης και μερικές εβδομάδες μετά που εκτέλεσε τον Νίκο Μπελογιάννη.
Στους κόλπους του στρατού δρούσε η μυστική οργάνωση ΙΔΕΑ («Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών»), που αποτέλεσε χρόνια αργότερα τη «μαγιά» της χούντας και του Πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. 
Στις αρχές του 1952 άρχισαν οι ανακρίσεις για την υποτιθέμενη δολιοφθορά, που υπήρξε κάτι σαν το περίφημο «σαμποτάζ του Έβρου» και σύντομα στα μπουντρούμια του Αερονομείου Παλαιού Φαλήρου βρέθηκαν οι πρώτοι κατηγορούμενοι, οκτώ αξιωματικοί (αντισμήναρχος ε.α. Θεοφάνης Μεταξάς, σμηναγοί Ηλίας Παναγουλάκης και Ελευθέριος Ζαφειρόπουλος, υποσμηναγοί Γεώργιος Θεοδωρίδης και Γεώργιος Μαδεμλής, επισμηναγός Νικόλαος Δόντζογλου και ανθυποσμηναγός Παναγιώτης Λεμπέσης), εφτά υπαξιωματικοί και πέντε ιδιώτες. Οι κατηγορούμενοι υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια και αναγκάστηκαν να υπογράψουν ομολογία ότι τάχα μετείχαν  στη δολιοφθορά του αεροπλάνου. Ένας εκ των κατηγορουμένων, ο καθηγητής μαθηματικών Χρήστος Δαδαλής, δεν άντεξε και πέθανε από τα βασανιστήρια.

Φριχτά βασανιστήρια

Τις ανακρίσεις ανέλαβε τότε ο επισμηναγός Μητσάκος, ο οποίος εφαρμόζοντας κάθε παράνομο πρόσφορο μέσο, με βασανισμούς, τρομοκρατήσεις, προ-χρονολογώντας έγγραφα κ.λπ. προσπάθησε και συνέλεξε ψευδείς «ομολογίες» διa των οποίων στις 15 Ιουλίου 1952 εκδόθηκε βούλευμα κατά είκοσι ενόχων «κομμουνιστικής οργάνωσης» που «είχε αρχίσει να συγκροτείται από το 1950, αλλά συγκεκριμένες δολιοφθορές άρχισαν τον Σεπτέμβριο του 1951». Σύμφωνα με το ίδιο πόρισμα, οι ένοχοι «εκτελούσαν εντολές της ηγεσίας του ΚΚΕ που βρίσκονταν στο εξωτερικό».
Οι παρακρατικοί που είχαν αναλάβει την υπόθεση έπρεπε να συνδέσουν τους κατηγορούμενους με το ΚΚΕ. Και δεν δίστασαν να θυσιάσουν ακόμη και ανθρώπινη ζωή γι΄ αυτό.

Νίκος Ακριβογιάννης

Η εμπλοκή του Ακριβογιάννη
Ένας Ίκαρος, ο Νίκος Ακριβογιάννης πήγε στις 7 Απριλίου 1952 στην Αλβανία για δήθεν εθνική αποστολή με την ιδιότητα του φυγάδα κομμουνιστή. Στη συνέχεια τον κατέδωσαν στις αλβανικές αρχές, ως διπλό πράκτορα.

Αυτή η ιστορία, κατασκευάστηκε από τον ΙΔΕΑ και τον Κελαϊδή, οι οποίοι δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή τις προσπάθειες για να εμφανίσουν δήθεν «κομμουνιστική συνωμοσία» στην πολεμική  αεροπορία. Άλλωστε, ευρισκόμενοι σε πλήρη συνεργασία με τη CIA, είχαν καταφέρει να συστήσουν το παρακράτος που από δω και πέρα θα εκτελούσε όλες τις δύσκολες αποστολές. Έτσι, σε συνεργασία με τον Τομ Καραμεσίνη, σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, αποφάσισαν να κατασκευάσουν επιπλέον στοιχεία που θα ενοχοποιούσαν τους αθώους αεροπόρους για εγκλήματα κατασκοπείας.

Εφημερίδα Εμπρός 18-9-1952

Για το σκοπό αυτό ο Κελαϊδής πλησίασε ένα νεαρό αεροπόρο, τον Νίκο Ακριβογιάννη και με το πρόσχημα ότι θα εκτελούσε μια εθνική αποστολή υψίστης σημασίας, τον έπεισε να προσγειώσει σε αλβανικό έδαφος ένα μονοθέσιο πολεμικό αεροπλάνο. Την προετοιμασία της αποστολής ανέλαβαν οι άνθρωποι της CIA, Καραμεσίνης και Ντόσλεϋ Κλάρκ.
Όπως αναφέρει σε υπόμνημα που υπέβαλε το Μάρτιο του 1976 στο Αρχηγείο Αεροπορίας ο ταξίαρχος αεροπορίας Β.Δέδες : «…Ο Ακριβογιάννης εμυήθη 20-30 ημέρας τουλάχιστον προ της αποδράσεώς του και καθ΄ον χρόνο σκοπίμως ετέλει υπό εξέτασιν της πτητικής του ικανότητος. Η μύησίς του εγένετο υπό παράγοντας της Σχολής Αεροπορίας, οι οποίοι και τον έπεισαν με δελεαστικά ανταλλάγματα να μεταβή εις Αλβανίαν, εξασφαλίζοντας έτσι το μέλλον του, επί εθνική αποστολή κατασκοπείας, κατά την οποίαν ούτος θα εμφανίζετο ως φυγάς κομμουνιστής». [Οι πολιτικές δίκες, του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο του Ε-Ιστορικά «21 Απριλίου-Πώς ήρθε και πώς έπεσε η χούντα»]. 

Πράγματι, στις 7 Απριλίου 1952 ο Ακριβογιάννης προσγειώθηκε στο Αλβανικό έδαφος, ενώ μέχρι την τελευταία στιγμή συνοδευόταν από ένα ή δύο αεροπλάνα, στα οποία επέβαιναν ο αντισμηναγός Μητσάκος και οι δύο παραπάνω Αμερικανοί. Το καθεστώς του Εμβέρ Χότζα, ενημερωμένο ήδη από τους Έλληνες συναδέλφους του, τον συνέλαβε και τον καταδίκασε σε θάνατο, χωρίς ούτε ο ίδιος να γνωρίζει το λόγο. Ο Ακριβογιάννης εκτελέστηκε ένα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 1953, ως κατάσκοπος της ελληνικής κυβέρνησης.

Οι "πρόθυμες γραφίδες"
Μόλις εκδόθηκε το πόρισμα, ανέλαβαν οι “πρόθυμες γραφίδες” να στηρίξουν την υπόθεση, γράφοντας στις εφημερίδες της εποχής «για την ανακαλυφθείσα κομμουνιστική δράση στην Αεροπορία» ακόμη και για καταρρίψεις αεροσκαφών από τους συνωμότες!

Στις 10 Ιουλίου 1952 εκδίδεται το παραπεμπτικό βούλευμα, με το οποίο οδηγούνται στο εδώλιο του Αεροδικείου 19 άτομα. 

Κατά το βούλευμα, οι κατηγορούμενοι είχαν φτιάξει οργάνωση, που δρούσε από το 1950 και εκτελούσε εντολές της ηγεσίας του ΚΚΕ. 

Η «Δίκη των Αεροπόρων» άρχισε στις 22 Αυγούστου 1952 και ολοκληρώθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου. Μάταια οι κατηγορούμενοι αξιωματικοί έδειχναν στους Αεροδίκες τα μετάλλια και τα παράσημα, που είχαν λάβει στα πεδία των μαχών. Το δικαστήριο πείσθηκε για την ενοχή τους και επέβαλε την ποινή του θανάτου στον σμηναγό Παναγουλάκη και τον υποσμηναγό Θεοδωρίδη. Σε τέσσερις κατηγορουμένους επέβαλε ισόβια, σε δύο εικοσαετή κάθειρξη, σε δύο δεκαετή κάθειρξη, ενώ οι υπόλοιποι κηρύχθηκαν αθώοι.

Η δίκη στο Αναθεωρητικό

Το Μάρτιο του 1953 η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Αναθεωρητικό Δικαστήριο, που ύστερα από μερικές συνεδριάσεις ανέβαλε τη δίκη «λόγω σημαντικών αιτίων και για κρείσσονες αποδείξεις». Τη χώρα τώρα κυβερνούσε ο νικητής του Εμφυλίου Αλέξανδρος Παπάγος, έχοντας κερδίσει δια περιπάτου τις εκλογές. Στις 30 Σεπτεμβρίου άρχισε η δίκη στο Αναθεωρητικό και ολοκληρώθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1953, με δέκα κατηγορουμένους. Η ατμόσφαιρα αυτή τη φορά ήταν φανερά διαφορετική. Όλα τα στοιχεία πείθουν ότι πρόκειται για σκευωρία. Παρόλα αυτά, οι δικαστές δέχονται την ύπαρξη συνωμοσίας και επιβάλλουν ελαφρύτερες ποινές στους κατηγορουμένους. Δύο καταδικάζονται σε ισόβια, έξι σε ποινές πρόσκαιρης κάθειρξης και δύο αθωώνονται.

Η αμνηστεία
Ο φάκελος της υπόθεσης των αεροπόρων έκλεισε οριστικά τον Νοέμβριο του 1955, όταν η κυβέρνηση Καραμανλή χορήγησε αμνηστία στους καταδικασθέντες, αλλά και στους σκευωρούς, πολλοί από τους οποίους υπηρέτησαν αργότερα πιστά την Απριλιανή Χούντα.

Οι αμνηστευθέντες υπέβαλαν σωρεία μηνύσεων κατά των σκευωρών και βασανιστών τους, οι οποίες όμως ουδέποτε εκδικάστηκαν. Εκείνο που ξεσκέπασε τη σκευωρία της υπόθεσης των Αεροπόρων, ήταν το έγγραφο που υπέβαλε, πολύ αργότερα, ο μετέπειτα ταξίαρχος αεροπορίας και τ. διευθυντής ασφαλείας πτήσεων της Π.Α., Βλάσσης Δέδες προς το ΓΕΑ, στο οποίο αποκάλυψε το παρασκήνιο της υπόθεσης Ακριβογιάννη.

Η οριστική δικαίωση και αποκατάσταση για τους αεροπόρους ήρθε 30 χρόνια μετά, στις 27 Ιουλίου 1983, αν βέβαια είναι δυνατό να γίνεται λόγος για δικαίωση ηρώων πολέμου, που χρησιμοποιήθηκαν ως πιόνια από το κράτος, το οποίο υπηρετούσαν.... 
 Όταν χρόνια αργότερα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής συναντήθηκε μ' έναν από τους αμνηστευθέντες αξιωματικούς, τον συμπατριώτη του από τις Σέρρες Γεώργιο Μαδεμλή, του είπε ότι γνώριζε ότι «είναι αθώοι».

Πηγή: Με στοιχεία από το βιβλίο του Θανάση Παπαντωνίου, Η υπόθεση των 11 αεροπόρων: Μαρτυρία (εκδόσεις «Καστανιώτης»). Επίσης στοιχεία από τις εφημερίδες Ελευθερία, Εμπρός, Έθνος και Μακεδονία εκεινης της εποχής