Η καθιέρωση της εργατικής Πρωτομαγιάς και η Ελλάδα

Η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε σαν την παγκόσμια μέρα των εργατικών διεκδικήσεων, κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Σοσιαλιστικού Συνεδρίου, (της Δεύτερης Σοσιαλιστικής Διεθνούς) τον Ιούλιο του 1889, στο Παρίσι. Χρειάστηκε να χυθούν ποταμοί αίματος σε όλες τις χώρες του κόσμου και στην Ελλάδα μέχρι να γίνουν δεκτά μερικά από τα βασικά αιτήματα των εργαζομένων καθώς η Πρωτομαγιά έχει πάντοτε έντονο ταξικό διεκδικητικό χαρακτήρα.

Η ιστορία μας ξεκινάει την άνοιξη του 1886, όταν ο «Σύνδεσμος για την Καθιέρωση του Οκτάωρου», ο οποίος είχε ιδρυθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες από τους Αύγουστο Σπάις και Άλμπερτ Πάρσον ξεκίνησε μεγάλες κινητοποιήσεις στο Σικάγο και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ, με βασικό αίτημα την καθιέρωση του οκτάωρου. Την 1η Μαΐου 1886, 340.000 εργάτες διαδήλωσαν σε όλη την χώρα και 190.000 πήραν μέρος στην απεργία. Περισσότεροι από 90.000 συμμετείχαν  στην απεργιακή συγκέντρωση στην πόλη του Σικάγο. Η απεργία συνεχίστηκε τις επόμενες ημέρες, ενώ οι συμπλοκές στα εργοστάσια μεταξύ απεργών και απεργοσπαστών ήταν καθημερινό φαινόμενο.

Σε μια τέτοια συμπλοκή στις 3 Μαΐου, έξω από το εργοστάσιο Μακ Κόρμικ στο Χάρβεστερ, η αστυνομία πυροβόλησε κατά των απεργών. Σκοτώθηκαν έξι εργάτες και την επομένη (4 Μαΐου) περίπου 3.000 εργάτες συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Αγοράς για να διαμαρτυρηθούν. Η συγκέντρωση ήταν ειρηνική, ενώ ήταν παρών και ο δήμαρχος της πόλης Χάρισον, ο οποίος είχε δώσει την άδεια να πραγματοποιηθεί. Όμως οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν κατά του πλήθους. Από τα πυρά αυτά, σκοτώθηκαν τέσσερις διαδηλωτές και τραυματίστηκαν 200.

Ακολούθησαν συλλήψεις των ηγετών του κινήματος και στη δίκη που ακολούθησε οκτώ συνδικαλιστές καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ο Αύγουστος Σπάις, ο Άλντολφ Φίντεν, ο Τζορτζ  Ένγκελ και Άλμπερτ Πάρσον, κρεμάστηκαν στις 11 Νοεμβρίου του 1887. Ο Λούις Λινγκ αυτοκτόνησε στο κελί του, ενώ οι ποινές των υπολοίπων μετατράπηκαν σε ισόβια και αργότερα, μετά την αναθεώρηση της δίκης, απελευθερώθηκαν.

Χρόνια αργότερα, στις 26/6/1893, ο  κυβερνήτης του Ιλινόις  Τ. Άλντεγκελντ  παραδέχτηκε ότι οι κατηγορούμενοι ήταν αθώοι ενώ ο διοικητής της αστυνομίας του Σικάγο που έδωσε την εντολή της επίθεσης καταδικάστηκε για διαφθορά. 

Η εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Η βίαιη - και τις περισσότερες φορές αιματηρή - καταστολή των πρωτομαγιάτικων συγκεντρώσεων στην Ελλάδα, ήταν ο κανόνας έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1900. Μακρύς ο κατάλογος των θυμάτων ανάμεσα στους εργάτες που «τολμούσαν» να αμφισβητήσουν τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας, να τις καταδικάσουν και να διεκδικήσουν δικαιώματα που σήμερα φαντάζουν ως αυτονόητα.

Η Πρωτομαγιά ως σύμβολο αντίστασης και αγώνα για τους όπου Γης εργάτες, ήταν επικίνδυνη και το ανατρεπτικό περιεχόμενο που της προσέδιδε κάθε φορά το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, έπρεπε να αντιμετωπιστεί με κάθε τρόπο και μέσο. Η Πρώτη του Μάη έπρεπε να αποφορτιστεί, να αποψιλωθεί από τα μηνύματά της και να μετατραπεί το πολύ πολύ σε γιορτή των λουλουδιών. Οι προσπάθειες αυτές των κυρίαρχων τάξεων δεν καρποφόρησαν τελικά.

Ο πρώτος γιορτασμός στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η πρώτη Πρωτομαγιά γιορτάστηκε το 1893 στους Στύλους του Ολυμπίου Διός από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Όμιλο του Σταύρου Καλλέργη. Την επόμενη χρονιά, 1894, η Πρωτομαγιά γιορτάζεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο από όλους τους σοσιαλιστικούς ομίλους. Στο ψήφισμα εκείνης της συγκέντρωσης περιλαμβάνονται τρία αιτήματα, πρωτοποριακά για την εποχή τους, με τεράστια σημασία όμως για τους εργάτες που «διεξήγαγαν απεγνωσμένο με το θάνατο αγώνα» στους χώρους δουλιάς. Τρία αιτήματα που κατακτήθηκαν λίγες δεκαετίες μετά και αφού μεσολάβησαν σκληροί αγώνες και που σήμερα ως κεκτημένα δικαιώματα πια εκπέμπουν σήμα κινδύνου.

Διαβάζουμε στο ψήφισμα:

«Συνελθόντες σήμερον την 1ην Μάη, αποφασίζομεν και ψηφίζομεν:

α. Την Κυριακήν να κλείνονται τα καταστήματα καθ' όλην την ημέραν και οι εργάται να αναπαύονται.

β. Οι εργάται να εργάζονται επί 8 ώρας την ημέραν και να απαγορευθεί η εργασία εις τους ανηλίκους.

γ. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εργάτας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρηση εαυτών και της οικογενείας των».

 

Ο πρώτος εορτασμός της Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη το 1909

Από την περίοδο ακόμη της Οθωμανικής κυριαρχίας, αρχίζουν να δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη διάφορες ριζοσπαστικές πολιτικές ομάδες. Μετά την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων, το 1908, και την καθιέρωση Συντάγματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι εργαζόμενοι αρχίζουν να διεκδικούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβής, με συνέπεια να ξεσπάσει απεργιακό κύμα.

Στην πολυεθνική Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής  εμφανίζονται διάφορες εργατικές ενώσεις και τον Οκτώβρη του 1908, ιδρύθηκε η Ενωμένη Εργατική Σοσιαλδημοκρατική Ομάδα (ΕΕΣΔΟ) που όμως θα διαλυθεί τέσσερις μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1909.

Η δημιουργία της Φεντερασιόν

Σύντομα, τον επόμενο κιόλας μήνα, τον Μάρτιο, θα δημιουργηθούν ο Εργατικός Σύνδεσμος Θεσσαλονίκης και το Σοσιαλδημοκρατικό Κέντρο, που θα συνενωθούν στις 24 Ιουλίου 1909 σε μια νέα οργάνωση υπό τον τίτλο "Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης", τη Φεντερασιόν. Η πλήρης επωνυμία στα ελληνικά ήταν Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης και στα  ισπανοεβραϊκά Φεντερασιόν Σοσιαλίστα Οβραδέρα δε Σαλονίκι. Επρόκειτο για μια μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση με ιδρυτή και ηγέτη τον σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια, και μέλη σοσιαλιστές εργάτες, προερχόμενους κυρίως από την προοδευτική εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονικής και διάφορους διανοούμενους.

Τα γραφεία της Φεντερασιόν βρίσκονταν στην οδό Σχολείων, τη σημερινή οδό Ικτίνου. Πριν ακόμα ιδρυθεί η «Φεντερασιόν», ήδη τον Ιούλη του 1909 υπήρχαν στην Θεσσαλονίκη 19 εργατικά συνδικάτα με 7.000 μέλη

Παράλληλα, την άνοιξη του 1909, ιδρύεται από 30 περίπου εργάτες η πρώτη Εργατική Λέσχη, μετά από 2-3 προκαταρκτικές συσκέψεις που έγιναν σε ένα καφενείο, απέναντι από το Διοικητήριο, ενώ στο επάνω πάτωμα ενός αλβανικού μαγειρίου, επί της οδού Εγνατίας, νοικιάστηκε ένα δωμάτιο για την εγκατάσταση των γραφείων της Λέσχης που είχε ως έμβλημα το χέρι ενός εργάτη που κρατούσε σφυρί.

Ενώ ακόμη συνεχίζονταν οι συζητήσεις για τη δημιουργία της Φεντερασιόν, αποφασίζεται η συμμετοχή των πρώτων εκείνων σοσιαλιστών της Θεσσαλονίκης στην Πρωτομαγιάτικη απεργία και διαδήλωση του 1909.

Η συμμετοχή της οργάνωσης στην εργατική διαδήλωση της Πρωτομαγιάς του 1909 αύξησε την επιρροή της. Οι οθωμανικές αρχές αν και ήθελαν να περιορίσουν κάθε μορφή συνδικαλιστικής δράσης και να απαγορεύσουν τις απεργίες, επέτρεψαν τη λειτουργία της Φεντερασιόν επειδή ήταν νομιμόφρων προς τις αρχές και κυρίως επειδή επαγγελόταν διαθρησκειακή ενότητα, ενώ άλλες οργανώσεις ήθελαν να συγκροτηθούν βάσει εθνικών κριτηρίων

 

Αβραάμ Μπεναρόγια

Μία περιγραφή από τον Αβραάμ Μπεναρόγια

Να πως την περιέγραψε ο δημιουργός και ηγέτης της οργάνωσης, Αβραάμ Μπεναρόγια τον πρώτο γιορτασμό της Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη:

"Η Πρωτομαγιά, η διεθνής αυτή ημέρα των προλεταρίων, εορτάσθη το έτος εκείνο 1909 από την Εργατικήν Λέσχην δημοσίως, κατόπιν μεγάλης προπαρασκευής [...] Πλήθος εργατών εν διαδηλώσει, με ερυθράς σημαίας και μουσικές παρήλασαν εις τους δρόμους της πόλεως προς μεγάλην κατάπληξιν πάντων. Τούτο αποτέλεσε πράγματι ένα εξαιρετικό γεγονός δια την Θεσσαλονίκην. Γεγονός νέον και πρωτοφανές, το οποίον έκαμε ζωηροτάτην εντύπωσιν εις όλους, ιδίως όμως εις τους εργάτας...." 

Η Φεντερασιόν, πρωτοστάτησε στην ίδρυση, το 1917, του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, το οποίο στεγάστηκε αρχικά στην οδό Φλωρίνης, πάροδο Σωκράτους 5. Το 1919 μετακόμισε σε ένα διώροφο κτίριο στην οδό Αγίου Δημητρίου 129. Στη στέγη του κυμάτιζε μια τεράστια κόκκινη σημαία. Διέθετε αίθουσα συνεδριάσεων, ωδείο, εστιατόριο, μπουφέ και κάθε βράδυ προσέλκυε εργάτες που συζητούσαν τα προβλήματά τους και οργάνωναν τη δράση του. Αργότερα, μετακόμισε στη οδό  Φράγκων αριθ. 11.

 

Η Πρωτομαγιά του 1919

Ένας δεύτερος σημαντικός σταθμός στην ιστορία του εργατικού κινήματος της χώρας μας είναι η Πρωτομαγιά του 1919 κι αυτό γιατί έχει προηγηθεί η ίδρυση της ΓΣΕΕ, αλλά και του ΣΕΚΕ, του μετέπειτα ΚΚΕ, ένα περίπου χρόνο πριν.

Αυτή την Πρωτομαγιά διοργανώνουν λοιπόν από κοινού η νεοσύστατη ΓΣΕΕ και το επίσης νεοσύστατο ΣΕΚΕ. Η επίδραση του ΣΕΚΕ είναι εμφανής και στο διεκδικητικό πλαίσιο της Πρωτομαγιάς, που εν μέρει πολιτικοποιείται. Η ΓΣΕΕ κήρυξε γενική πανελλαδική απεργία, με αιτήματα αιχμής την αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή μισθών και ημερομισθίων, την καθιέρωση του 8ωρου και της κοινωνικής ασφάλισης.

Η Πρωτομαγιά του 1921

Η Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη το μεθεπόμενο έτος 1921 είχε απαγορευθεί από τις αρχές προκειμένου να μην ακουστούν στις απεργιακές διαδηλώσεις των εργαζομένων αντιπολεμικά συνθήματα, δεδομένου ότι βρισκόταν εκείνη την εποχή σε πλήρη εξέλιξη η τυχοδιωκτική εκστρατεία  του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία. 

Ένας από τους επικεφαλής του εργατικού κινήματος και του ΚΚΕ εκείνη την εοποχή στη Θεσσαλονίκη, ήταν ο Άγις Στίνας που περιγράφει τα γεγονότα τα οποία διαδραματίσθηκαν στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή της κατά τον εορτασμό της εργατικής Πρωτομαγιάς το 1921. Όπως αναφέρει στις αναμνήσεις του:

«… Στις 18 Απριλίου (Πρωτομαγιά με το νέο ημερολόγιο και Πάσχα με το παλιό που ίσχυε τότε) στη Θεσσαλονίκη, οι εργάτες παρά την απαγόρευση της αστυνομίας, γιορτάζουν τη διεθνή Πρωτομαγιά με συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις στις συνοικίες. Την ίδια μέρα, μια αποστολή στρατιωτών για το μέτωπο στασιάζει, αρνείται να επιβιβαστεί στα πλοία και ενώνεται με τους εργάτες. Κηρύσσεται ο στρατιωτικός νόμος και συλλαμβάνονται και παραπέμπονται στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αδριανουπόλεως οι Α. Παπαδόπουλος, Χ. Τζάλλας, Α. Δημητράτος και Σ. Πρίφτης. […] “

Πράγματι, όπως διαβάζουμε στην πολύ καλά ενημερωμένη και προοδευτικών αρχών Εφημερίδα των Βαλκανίων που εκδίδονταν στη Θεσσαλονίκη από τον δημοσιογράφο Νϊκο Καστρινό, το 1921 “συνεπεία της απαγορεύσεως υπό της Αστυνομίας, η εργατική Πρωτομαγιά δεν εορτάσθη ενταύθα. Πολλοί εργάται όμως συνεκεντρώθησαν εις το Εργατικόν Κέντρον και εόρτασαν, άλλοι δε εις το Σέϊχ-Σου”.

 

Απαγόρευση κυκλοφορίας και των σοσιαλιστικών εφημερίδων

Μάλιστα οι αρχές είχαν απαγορεύσει όχι μόνο την πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση των εργατών, αλλά και την κυκλοφορία, τη μέρα εκείνη, της σοσιαλιστικής εφημερίδας Αβάντι, καθώς και της εφημερίδας Φωνή του Εργάτη που εκδίδονταν από το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.

Όπως διαβάζουμε στην Εφημερίδα των Βαλκανίων της 21ης Απριλίου 1921 “Συνελήφθη ο υπεύθυνος της Φωνής του Εργάτου, Πρίφτης. Επίσης το μεσονύκτιον χθες, συνελήφθη ο γραμματεύς του Εργατικού Κέντρου κ. Παπανικολάου, οδηγηθείς εκ της οικίας του εις την Αστυνομίαν [...]

Συνελήφθησαν επίσης τα μέλη της τοπικής επιτροπής του Σοσιαλιστικού Τμήματος δια τας διανεμηθείσας προκηρύξεις. Επίσης συνελήφθη προχθές ο Γραμματεύς του Συνδέσμου των Τροχιοδρομικών κ. Βαλσαμάκης, διότι εξέδωκε ανακοινωθέν δια του οποίου ειδοποιούντο οι εργάται τροχιοδρομικοί όπως απόσχουν των εργασιών δια την εργατικήν πρωτομαγιάν”.

 

Η Θεσσαλονίκη, καρδιά του εργατικού κινήματος

Ας επιστρέψουμε όμως στην εξιστόρηση του Άγι Στίνα:

“Στα τέλη του 1920 και στις αρχές του 1921 είχαμε συγκεντρωθεί στη Θεσσαλονίκη πολλοί κομμουνιστές από άλλες πόλεις, όλοι νέοι και βαθιά διαποτισμένοι από τις αρχές της Ρωσικής επανάστασης.

Η Θεσσαλονίκη ήταν η καρδιά του κινήματος και μας τραβούσε σαν μαγνήτης. Θα αναφέρω εδώ όσους θυμάμαι αυτή τη στιγμή: Ο Γιάννης Ιωαννίδης και ο Καλτέκης (ο πρώτος κουρέας, ο δεύτερος τσιγαράς) είχαν καταφύγει στη Θεσσαλονίκη καταδιωκόμενοι για τα γεγονότα του Φεβρουαρίου. Μ.Παπαδόπουλος, Μιχαηλίδης, Ζησιάδης, Αυγουστής, Αλέκος, Δημητράτος (καπνεργάτες), Στ. Αρβανιτάκης (τσιγαράς), Κυπρίδημος (αρτεργάτης), Τομογλής (οικοδόμος), Στεφανουδάκης (ηλεκτροτεχνίτης), Σφονδήλης, Σεϊτανίδης, Παλαίστης, Γιαμογιάννης και εγώ (Ιδ. Υπάλληλοι), Σπανάκης, Ζώγας, Βιντσιλαίος (στρατιώτες), Στράκος (ναύτης στο Καράμπουρνου) […]

 

Η ματωμένη Πρωτομαγιά του 1924

Η πρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα ήταν αυτή του 1924. Η συγκέντρωση διοργανώθηκε από το Εργατικό Κέντρο Αθήνας στην πλατεία Κοτζιά και πραγματοποιήθηκε παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης Παπαναστασίου, που δεν έκατσε βέβαια με σταυρωμένα χέρια. Διέλυσε βίαια τη συγκέντρωση, με συνέπεια να χάσει τη ζωή του ο εργάτης Σωτήρης Παρασκευαΐδης και δεκάδες άλλοι να τραυματιστούν.

 

Η Πρωτομαγιά του 1927 στη Θεσσαλονίκη

Γιορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς μια άλλη εποχή, πριν 98 χρόνια, στη Θεσσαλονίκη του μεσοπόλεμου, την 1η Μάη του 1927. Με τις αρχές να απαγορεύουν τις εργατικές συγκεντρώσεις τόσο στην πόλη, όσο και στα περίχωρα, παρατάσσοντας μάλιστα εκτός από τους αστυνομικούς και αποσπάσματα πεζικού και μηχανικού του στρατού. Αλλά με τους εργαζόμενους, να αψηφούν αυτά τα απαγορευτικά μέτρα, οργανώνοντας μία άκρως εντυπωσιακή διαδήλωση και στη συνέχεια συγκέντρωση.

 Όπως κάθε Πρωτομαγιά, το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης οργάνωνε συγκέντρωση των εργαζομένων μπροστά στο κτήριο του ΕΚΘ, προκειμένου με πορεία να κατευθυνθούν προς το Μπέχτσιναρ, στην περιοχή που σήμερα είναι οι προβλήτες του ΟΛΘ, όπου πραγματοποιούνταν κάθε χρόνο η απεργιακή Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση.

Από μέρες πριν, όπως διαβάζουμε στις εφημερίδες της εποχής, η Αστυνομία της Θεσσαλονίκης είχε εκδώσει ανακοίνωση, απαγορεύοντας τις διαδηλώσεις και παρελάσεις των εργαζομένων κατά τον εορτασμό της εργατικής Πρωτομαγιάς, που εκείνη τη χρονιά έπεφτε Κυριακή «προς πρόληψιν επεισοδίων». Παρά μόνο, με … μεγαλοψυχία, επέτρεπε «εις τα διοικητικά συμβούλια των διαφόρων σωματείων η καθ’ ομάδας παρέλασις πέριξ των λαβάρων, μέχρι των σημείων της συγκεντρώσεώς των".

Μάλιστα, ο αστυνομικός διευθυντής Θεσσαλονίκης Καλοχριστιανάκης είχε καλέσει στο γραφείο του τις διοικήσεις των εργατικών σωματείων και «κατέστησεν αυτάς υπευθύνους δια πάσαν διασάλευσιν της τάξεως και παράβασιν των κειμένων νόμων».  Ενώ για να αποτρέψει εργατικές συγκεντρώσεις στις πέριξ της Θεσσαλονίκης κοινότητες, η διοίκηση χωροφυλακής «επί τη Πρωτομαγιά ενίσχυσε τους σταθμούς Τεκελή (σ.σ. Σίνδου) δι’ 8 χωροφυλάκων, Καπουτζήδων (σ.σ. Πυλαίας) 5, Καλαμαριάς 5, Ασβεστοχωρίου 8 και Νέας Μηχανιώνας 10 χωροφυλάκων».

Οι εργάτες αψηφούν τις απαγορεύσεις

Αψηφώντας τις απαγορεύσεις των αρχών, αλλά και την αστυνομοκρατία και στρατοκρατία που υπήρχε στη Θεσσαλονίκη από τα ξημερώματα εκείνης της Πρωτομαγιάς, συγκεντρώθηκαν πάνω από δύο χιλιάδες εργαζόμενοι μπροστά στο Εργατικό Κέντρο και στη συνέχεια «εν διαδηλώσει κατευθύνθησαν με τα ερυθρά λάβαρα των εργατικών οργανώσεων και της κομμουνιστικής οργανώσεως Θεσσαλονίκης εις το Μπέχτσιναρ, τόπον εορτασμού της εργατικής Πρωτομαγιάς»

Ο Μάης του 1936

Επόμενος σημαντικός σταθμός ο Μάης του 1936. Οι καπνεργάτες στη Θεσσαλονίκη βρίσκονται από καιρό σε απεργιακές κινητοποιήσεις που πνίγηκαν στο αίμα. Την Πρωτομαγιά του 1936 οργανώνονται μεγάλες εργατικές διαδηλώσεις στους δρόμους της πόλης, οι οποίες συνεχίζονται και τις επόμενες μέερες, ενώ συμπαραστεκόμενοι στους απεργούς καπνεργάτες κηρύσσουν απεργία και πολλοί ακόμη κλάδοι εργαζομένων στην απεργία των. Το πρωί της 9ης Μαίου 1936 η χωροφυλακή χτυπάει αναίτια τους απεργούς εργάτες, ενώ πρώτος νεκρός πέφτει ο σωφέρ Τάσος Τούσης. Η εικόνα της μάνας που σπαράζει πάνω από το άψυχο κορμί του συγκλονίζει και εμπνέει στον ποιητή της Ρωμιοσύνης, τον Γιάννη Ρίτσο, τον πολυτραγουδισμένο «Επιτάφιο», που γράφεται μέσα σε μία νύχτα και δημοσιεύεται την επόμενη μέρα στο «Ριζοσπάστη» της εποχής.

Οκτώ χρόνια μετά. Πρώτη Μάη του 1944. Η μοναδική Πρωτομαγιά στην ιστορία της χώρας που βάφτηκε με τόσο πολύ αίμα. Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τα γερμανικά πολυβόλα πέφτουν νεκροί 200 κομμουνιστές.

 

O μήνας Μάης δεμένος με τη Θεσσασλονίκη

Σύμφωνα με ένα περίεργο παιχνίδι της τύχης και της ιστορίας, ο μήνας Μάϊος είναι στενά συνδεδεμένος με τη Θεσσαλονίκη καθώς εδώ σημειώθηκαν μήνα Μάϊο σημαντικά γεγονότα. Όπως:

-Ο Μάης του ΄36

Κορυφαίο γεγονός, ο «Μάης της Θεσσαλονίκης», όπως με χρυσά γράμματα γράφτηκε στις δέλτους της ιστορίας η εργατική εξέγερση του 1936, με τους 11 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες. Ο Μάης του 1936, αδικαίωτος και ανερεύνητος, έχει περάσει στη σφαίρα του επαναστατικού μύθου, έγινε αγιογραφία του λαϊκού κινήματος και τραγούδι στα χείλη του λαού μας, μέσα από την ποιητική μνήμη του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου και τη μουσική έμπνευση του Μίκη Θεοδωράκη.

Η μεγάλη λαϊκή εξέγερση που ακολούθησε τη σφαγή των απεργών και η κατάλυση επί δύο ημέρες των αρχών της πόλης, χρησιμοποιήθηκε μεθοδικά για τη δυσφήμηση του λαϊκού κινήματος από την άκρα Δεξιά και τον Ιωάννη Μεταξά, που οδήγησαν στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.

 

-Η δολοφονία Πολκ

Ένα άλλο συγκλονιστικό γεγονός, που σημάδεψε Μάϊο μήνα τη Θεσσαλονίκη δέθηκε με την ιστοριογραφία της, είναι η δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, στις 8 Μαϊου 1948, που παραμένει ακόμη ένα ιστορικό μυστήριο.

Η στυγερή εκείνη δολοφονία του απεσταλμένου του αμερικανικού δικτύου CBS, στην κορύφωση του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, προκάλεσε πολλά ερωτήματα που παραμένουν ακόμη αναπάντητα αλλά και δημιούργησε το πλαίσιο για να στηθεί από νοσηρούς εγκεφάλους  μία απίστευτη σκευωρία σε βάρος του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου και της Αριστεράς.

Ποιος είχε συμφέρον να δολοφονήσει τον Τζορτζ Πολκ, ειδικά στη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν μεταβεί στο βουνό για να πάρει συνέντευξη από τον Μάρκο Βαφειάδη; Ένα αναπάντητο, εδώ και δεκαετίες, μυστήριο έγκλημα, που αποδόθηκε "ελαφρά τη καρδία" στην Αριστερά για να συκοφαντηθεί το λαϊκό κίνημα και να συγκαλυφθεί η ταυτότητα των δολοφόνων, όπως ο αμερικανικός τύπος έγραψε.

 

-Η δολοφονία Γρ. Λαμπράκη

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, μια άλλη δολοφονία, πάλι Μάϊο και πάλι στη Θεσσαλονίκη, συνταράσσει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την φιλειρηνική ανθρωπότητα: Πρόκειται για τη δολοφονία από το παρακράτος, στις 22 Μαϊου 1963, του μαραθωνοδρόμου βουλευτή της αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη.

Η φοβερή αυτή πολιτική υπόθεση παραμένει ακόμη ανεξιχνίαστη. Δύο από τους φυσικούς αυτουργούς, πλήρωσαν όσο πλήρωσαν και όπως πλήρωσαν. Οι υπόλοιποι έμειναν στο απυρόβλητο. Και τους ηθικούς αυτουργούς, ούτε που τους πλησίασε κανείς. Ποιοί ήταν αυτοί; Οι ξένοι; Το παλάτι; ΗCIA; Οι σκοτεινοί μηχανισμοί που άλλοτε οργάνωναν τον ΙΔΕΑ, άλλοτε έστηναν προβοκάτσιες τύπου ΑΣΠΙΔΑ ή Γοργοπόταμου κι ετοίμαζαν το ακόμη πιο χοντρό τους παιχνίδι, τη δικτατορία;

 

-Η δολοφονία Τσαρουχά

Ένας ακόμη βουλευτής της Αριστεράς, ο Γιώργης Τσαρουχάς, θα δολοφονηθεί πέντε χρόνια αργότερα, στις 9 Μαϊου 1968, στη διάρκεια της δικτατορίας, κάτω από φριχτά βασανιστήρια, από όργανα της χούντας, στο άντρο της ΚΥΠ, εντός του Γ΄ Σώματος Στρατού. Ήταν ο τελευταίος νεκρός στη λίστα, σε αυτό το μαρτυρολόγιο της Θεσσαλονίκης. Μερικούς μήνες πριν, το Σεπτέμβριο του 1967, είχε προηγηθεί πάλι στη Θεσσαλονίκη η δολοφονία από τους εκτελεστές της δικτατορίας, του νεολαίου αγωνιστή του αριστερού και του αντιδικτατορικού κινήματος, Γιάννη Χαλκίδη. Μερικοί μόνο από τους  δολοφόνους και των δύο, τιμωρήθηκαν με ελαφριές ποινές μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Οι περισσότεροι γλίτωσαν και κυκλοφορούν ανάμεσά μας, με τις ερινύες να τους καταδιώκουν ακόμη.