Ο πρώτος γιορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη του 1909

Από τη λήξη μιας επιτυχημένης απεργίας των σιδηροδρομικών της Μακεδονίας

Από την περίοδο ακόμη της Οθωμανικής κυριαρχίας, αρχίζουν να δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη διάφορες ριζοσπαστικές πολιτικές ομάδες. Μετά την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων, το 1908, και την καθιέρωση Συντάγματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι εργαζόμενοι αρχίζουν να διεκδικούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβής, με συνέπεια να ξεσπάσει απεργιακό κύμα. 

Στην πολυεθνική Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής  εμφανίζονται διάφορες εργατικές ενώσεις και τον Οκτώβρη του 1908, ιδρύθηκε η Ενωμένη Εργατική Σοσιαλδημοκρατική Ομάδα (ΕΕΣΔΟ) που όμως θα διαλυθεί τέσσερις μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1909. 

Αβραάμ Μπεναρόγια

Σύντομα, τον επόμενο κιόλας μήνα, τον Μάρτιο, θα δημιουργηθούν ο Εργατικός Σύνδεσμος Θεσσαλονίκης και το Σοσιαλδημοκρατικό Κέντρο, που θα συνενωθούν στις 24 Ιουλίου 1909 σε μια νέα οργάνωση υπό τον τίτλο "Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης", τη Φεντερασιόν. Η πλήρης επωνυμία στα ελληνικά ήταν Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης και στα  ισπανοεβραϊκά Φεντερασιόν Σοσιαλίστα Οβραδέρα δε Σαλονίκι. Επρόκειτο για μια μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση με ιδρυτή και ηγέτη τον σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια, και μέλη σοσιαλιστές εργάτες, προερχόμενους κυρίως από την προοδευτική εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονικής και διάφορους διανοούμενους.

Τα γραφεία της Φεντερασιόν βρίσκονταν στην οδό Σχολείων, τη σημερινή οδό Ικτίνου. Πριν ακόμα ιδρυθεί η «Φεντερασιόν», ήδη τον Ιούλη του 1909 υπήρχαν στην Θεσσαλονίκη 19 εργατικά συνδικάτα με 7.000 μέλη

Παράλληλα, την άνοιξη του 1909, ιδρύεται από 30 περίπου εργάτες η πρώτη Εργατική Λέσχη, μετά από 2-3 προκαταρκτικές συσκέψεις που έγιναν σε ένα καφενείο, απέναντι από το Διοικητήριο, ενώ στο επάνω πάτωμα ενός αλβανικού μαγειρίου, επί της οδού Εγνατίας, νοικιάστηκε ένα δωμάτιο για την εγκατάσταση των γραφείων της Λέσχης που είχε ως έμβλημα το χέρι ενός εργάτη που κρατούσε σφυρί. 

Αίτηση της Φεντερασιόν στο Πρωτοδικείο
 Θεσσαλονίκης το 1916 για αναγνώρισή της

Ενώ ακόμη συνεχίζονταν οι συζητήσεις για τη δημιουργία της Φεντερασιόν, αποφασίζεται η συμμετοχή των πρώτων εκείνων σοσιαλιστών της Θεσσαλονίκης στην Πρωτομαγιάτικη απεργία και διαδήλωση του 1909. 

Η συμμετοχή της οργάνωσης στην εργατική διαδήλωση της Πρωτομαγιάς του 1909 αύξησε την επιρροή της. Οι οθωμανικές αρχές αν και ήθελαν να περιορίσουν κάθε μορφή συνδικαλιστικής δράσης και να απαγορεύσουν τις απεργίες, επέτρεψαν τη λειτουργία της Φεντερασιόν επειδή ήταν νομιμόφρων προς τις αρχές και κυρίως επειδή επαγγελόταν διαθρησκειακή ενότητα, ενώ άλλες οργανώσεις ήθελαν να συγκροτηθούν βάσει εθνικών κριτηρίων

Να πως την περιέγραψε ο δημιουργός και ηγέτης της οργάνωσης, Αβραάμ Μπεναρόγια τον πρώτο γιορτασμό της Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη:

"Η Πρωτομαγιά, η διεθνής αυτή ημέρα των προλεταρίων, εορτάσθη το έτος εκείνο 1909 από την Εργατικήν Λέσχην δημοσίως, κατόπιν μεγάλης προπαρασκευής [...] Πλήθος εργατών εν διαδηλώσει, με ερυθράς σημαίας και μουσικές παρήλασαν εις τους δρόμους της πόλεως προς μεγάλην κατάπληξιν πάντων. Τούτο αποτέλεσε πράγματι ένα εξαιρετικό γεγονός δια την Θεσσαλονίκην. Γεγονός νέον και πρωτοφανές, το οποίον έκαμε ζωηροτάτην εντύπωσιν εις όλους, ιδίως όμως εις τους εργάτας...." 1

Η Φεντερασιόν, πρωτοστάτησε στην ίδρυση, το 1917, του Εργατικού Κέντρου Θσσαλονίκης, το οποίο στεγάστηκε αρχικά στην οδό Φλωρίνης, πάροδο Σωκράτους 5. Το 1919 μετακόμισε σε ένα διώροφο κτίριο στην οδό Αγίου Δημητρίου 129. Στη στέγη του κυμάτιζε μια τεράστια κόκκινη σημαία. Διέθετε αίθουσα συνεδριάσεων, ωδείο, εστιατόριο, μπουφέ και κάθε βράδυ προσέλκυε εργάτες που συζητούσαν τα προβλήματά τους και οργάνωναν τη δράση του. Αργότερα, μετακόμισε στη οδό  Φράγκων αριθ. 11.

Η εφημερίδα Αβάντι στα ισπανοεβραϊκά 
συνεχιστής του Τύπου της Φεντερασιόν

Η πρώτη εφημερίδα της οργάνωσης ήταν η Τζορνάλ ντε Λαβοραδόρ (Εφημερίδα του Εργάτη) (1909-1911) με εκδότη τον Μπεναρόγια. Εκδίδεται σε τέσσερις γλώσσες: ισπανοεβραϊκή, ελληνική, βουλγαρική και τουρκική και μετά μόνο στην πρώτη και στη δεύτερη γλώσσα, σε τέσσερα φύλλα με την πρώτη σε πέντε με τη δεύτερη.

Το 1910 εκδίδεται η νέα εφημερίδα της οργάνωσης η Solidaridad Obradera (Εργατική αλληλεγγύη),αλλά η κυκλοφορία της θα διακοπεί το 1912, λίγο πριν την απελευθέρωση από τις Οθωμανικές αρχές. Ήταν αρχικά εβδομαδιαία, μετά δισεβδμαδιαία, τρισεβδομαδιαία και φτάνει στα 1911 να κυκλοφορεί σε 3000 αντίτυπα κατακτώντας την πρώτη κυκλοφορία στην Θεσσαλονίκη.

Η Φεντερασιόν αν και είχε βραχύβια διάρκεια, κατάφερε να αποτελέσει σημείο αναφοράς του τότε μικρού σοσιαλιστικού κινήματος της χώρας και να σημαδέψει την πορεία του αριστερού κινήματος στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα Βαλκάνια,  αφού αποτέλεσε τη μήτρα της δημιουργίας του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ) που στη συνέχεια μετονομάστηκε σε ΚΚΕ. 

1. Αβραάμ Μπεναρόγια, Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου, Κομμούνα, Αθήνα Μάϊος 1986, σ. 47