Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2015

O αφανισμός της ελληνικής κοινότητας στη Συρία

Η συνεχιζόμενη φρίκη του πολέμου στη Συρία, οι εγκληματικές δραστηριότητες των Τζιχαντιστών του ISIS, οι βομβαρδισμοί επί δικαίων και αδίκων από το στρατό του Άσαντ αλλά και τους αντικυβερνητικούς αντάρτες, η επέμβαση των ξένων δυνάμεων, τα κύματα των προσφύγων, εκτός από την καταστροφή της μεγάλης αυτής χώρας, οδήγησαν και στον αφανισμό της ακμάζουσας ελληνικής παροικίας στη Συρία.

Η παρουσία του Ελληνισμού στην περιοχή της Συρίας και της εγγύς και μέσης ανατολής (Παλαιστίνη, Μεσοποταμία κλπ.) απαντάται ήδη από τον 4ο π.Χ. αιώνα, μετά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου. Γιγαντώθηκε όμως από τον ιδρυτή της δυναστείας των Σελευκιδών, τον Σέλευκο Α΄, γιό του Αντίοχου, στρατηγού του Φίλιππου Β΄ και διαδόχου του Μ. Αλεξάνδρου.
Στη Συρία λίγο πριν ξεσπάσει ο αιματηρός εμφύλιος πόλεμος, το 2011, διαβιούσαν περί τα 1.500 άτομα ελληνικής καταγωγής, τα περισσότερα από τα οποία έφεραν τη συριακή ιθαγένεια, κατανέμονταν  δε μεταξύ της πρωτεύουσας Δαμασκού και του Χαλεπίου, που ήταν το κύριο εμπορο-οικονομικό κέντρου της Συρίας.
Η οργανωμένη κοινότητα της Δαμασκού, που αριθμούσε πάνω από 150 μέλη, λειτουργούσε ανελλιπώς από το 1913 και συμμετείχε στις διαδικασίες του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού (ΣΑΕ). Μικρός αριθμός ομογενών υπήρχε και στις πόλεις Λαοδίκεια, Ταρτούς και Χομς.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά, παρά τις άριστες σχέσεις που είχαν με το καθεστώς Άσαντ και την φιλοαραβική τους στάση, δεν είχαν προσπαθήσει να υπάρξουν προγράμματα ελληνικών σπουδών στα συριακά πανεπιστήμια. Η ελληνική γλώσσα διδάσκονταν σε προαιρετική βάση από εκπαιδευτικό αποσπασμένο από το ΥΠΕΠΘ, στους χώρους του Πολιτιστικού Κέντρου της Ελληνικής Κοινότητας Δαμασκού.

 Στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων
Στο σταυροδρόμι 3 ηπείρων, της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης, η Συρία υπήρξε τόπος σύγκρουσης και συγχώνευσης πολλών πολιτισμών. Δεν υπάρχει τόπος άλλος στην Ανατολή, ίσως και σ’ ολόκληρο τον κόσμο που να υπάρχουν τόσα πολλά αλλά και ποικίλων πολιτισμών μνημεία. Από τη Συρία πέρασαν Αιγύπτιοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Τούρκοι και άλλοι. Οι διάδοχοι του Μ.Αλεξάνδρου «άφησαν» μεγάλο πολιτισμό (Σέλευκος, Αντίοχος).
Η Συρία είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες χώρες του κόσμου. Ο πληθυσμός της μέχρι την έναρξη του πολέμου, έφτανε τα 17 εκατομμύρια. Το 90% είναι μουσουλμάνοι κι απ’ αυτούς το 80% Σουνίτες. Έκπληξη αποτελεί και ο μεγάλος αριθμός των ορθόδοξων, των "Ρουμ Ορτοντόξ" που φτάνουν περίπου τις 700.000, καθώς και πολλές ορθόδοξες χριστιανικές εκκλησίες ή τα χριστιανικά χωριά. Πολλά απ’ αυτά τα χωριά όπως το Μπλου Νταν και η Σεντάγια καυχώνται για τη βυζαντινή καταγωγή τους και οι κάτοικοί τους διατηρούν στα σπίτια τους εικόνες βυζαντινών αυτοκρατόρων μαζί με δικέφαλους αετούς.
Η Μονή Σεντάγια (της Παναγίας στην Αραβική) που από την ίδρυσή της το 547 χαίρει μεγάλης φήμης σ’ όλο τον Ανατολικό χριστιανικό κόσμο. Η Μονή ανήκει στο Ορθόδοξο Πατριαρχείο Δαμασκού. Στη Συρία υπάρχουν πολλές πόλεις με ελληνικά ονόματα, από τα χρόνια του Σέλευκου και του Αντίοχου. 

Το Συρο-κρητικό χωριό Χαμιντιέ
Στον Έλληνα επισκέπτη η Συρία, εκτός του πλήθους των Ελληνιστικών αρχαιοτήτων που καταστούσε τη χώρα μια άλλη άγνωστη «Μεγάλη Ελλάδα», πρόσφερε και μια άλλη εμπειρία: Την ελληνική γλώσσα και παράδοση του κρητικού χωριού στη Συρία, Χαμιντιέ. Τελικά ποιοι είναι αυτοί οι ιδιόρρυθμοι μουσουλμάνοι, με την ιδιότυπη κλειστή κοινωνία, που για πάνω από έναν αιώνα δεν αφομοιώθηκαν με τους «Αραπάδες», κρατούσαν ζωντανά τα ελληνικά ήθη και έθιμα και άθικτη την κρητική τους ψυχή;
Οι κρητικοί του Χαμιντιέ αναγκάστηκαν με εκτοπισμό να εγκαταλείψουν την Κρήτη το 1896 επί οθωμανικής αυτοκρατορίας γιατί συνεργαζόταν με τους χριστιανούς στις εναντίον των Τούρκων εξεγέρσεις, πληρώνοντας έτσι το τίμημα των παζαριών της υψηλής Πύλης με τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής. Κι όλη αυτή η οδύσσεια, αυτός ο ξεριζωμός έγινε λόγω του εξισλαμισμού τους. 

Το πώς εξισλαμίστηκαν δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Άλλοι πιστεύουν πώς έγινε κατά το τέλος της Τουρκοκρατίας στο νησί και άλλοι πως ήταν αποτέλεσμα από το παιδομάζωμα. Όπως και να’ χει, αναγκάστηκαν με την πολιτική του εκφοβισμού από τους Τούρκους να εγκαταλείψουν την Κρήτη αφήνοντας πίσω τους περιουσίες, σπίτια, φίλους.  Ξεγυμνωμένους και πάμφτωχους τους παρέλαβε κάποιος Τούρκος αξιωματούχος ο οποίος τους μετέφερε στα παράλια της Συρίας όπου και ρίζωσαν. Πολλοί από αυτούς μετακόμισαν στην Τρίπολη του Λιβάνου.
Μέχρι τελευταία στο Χαμιντιέ υπήρχαν περίπου 3.500 Συροκρήτες, ενώ στην Τρίπολη γύρω στις 7.000 που μιλούσαν ελληνικά με κρητική προφορά. Διατηρούσαν τα ελληνικά επίθετά τους, π.χ. Αλή Μανουσάκης, Μουσταφά Μελισσουργάκης. Είναι ιδιαίτερα περήφανοι για την κρητική καταγωγή τους. Διατηρούν τις ελληνικές παραδόσεις. Σταυρώνουν το ψωμί πριν το κόψουν, βάφουν κόκκινα αυγά, τραγουδούν κρητικές μαντινάδες. Τη λέξη Τούρκος τη θεωρούν βρισιά. «Μας λένε «Τουρκοκρητικούς» επειδή είμαστε μουσουλμάνοι, αυτό μας «λερώνει», εμείς είμαστε Έλληνες, αν ήμασταν Τούρκοι θα’ χαμε τουρκική γλώσσα», λένε.
 Γνωρίζουν το μύθο του Μ.Αλεξάνδρου. Αν και εξισλαμισμένοι νυμφεύονται μόνο μία γυναίκα, μισούν το διαζύγιο. Μαγειρεύουν ελληνικά (κρητικά) φαγητά. Αρκετοί έχουν βαπτιστεί χριστιανοί Ορθόδοξοι με δική τους πρωτοβουλία. Το όνειρο της ζωής τους είναι πριν πεθάνουν να επισκεφτούν την Κρήτη.
Η Ελλάδα όμως τι κάνει γι’ αυτούς; Τίποτα, εκτός από το να τους κλείνει την πόρτα. Στην Κύπρο τουλάχιστον τους δίνουν άδεια παραμονής να δουλεύουν σε εποχιακές δουλειές. Αισθάνονται αδικημένοι για όλα αυτά. Δεν παύουν να κουβαλούν μέσα τους την απλότητα, τη λεβεντιά και την κρητική φιλοξενία. Το σπουδαιότερο είναι ν’ αναγνωριστούν από την Ελλάδα σαν κομμάτι της ελληνικής διασποράς για να σταματήσει επιτέλους η αδικαιολόγητη καχυποψία εις βάρος τους.

Υπάρχουν κι άλλα που θα μπορούσαν να γίνουν, όπως αυτό της παιδείας. Τα παιδιά μιλούν ελληνικά, μεγαλώνουν αγνοώντας τη Συριακή γλώσσα, την πρωτομαθαίνουν στο σχολείο. Οι Χαμεντιανοί ενημερώνονται για την Ελλάδα και την Κρήτη μέσα από την τηλεόραση και τους συγγενείς τους στην Κρήτη. Το Χαμιντιέ παρ’ όλη την απομόνωσή του από τη μητροπολιτική Ελλάδα, οι κάτοικοί του με τους περιορισμένους πόρους τους αλλά και τη σίγουρη συνείδηση της κρητικής τους καταγωγής, συνεχίζουν να διατηρούν και να διαδίδουν την ελληνική γλώσσα στη Μ. Ανατολή και πάντα λένε: «Η Κρήτη είναι στο αίμα μας».

 Ίχνη του ελληνιστικού παρελθόντος παντού
 Όλη η Συρία είναι διάσπαρτη από τα ίχνη του παρελθόντος. Δεν είναι υπερβολή ο ισχυρισμός ότι  σ αυτή τη χώρα κρύβεται μια «άλλη» Ελλάδα. Οι Σελευκίδες,  διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έχτισαν πολλές πόλεις όπως την Αντιόχεια και την Απάμεια.
Εκτός από την ελληνική σφραγίδα αυτοκρατορίες από τη Ρώμη, την Περσία, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Βαβυλώνα έχουν αφήσει στη Συρία τη δική τους αρχιτεκτονική ετικέτα ο καθένας. Τα απομεινάρια στην Παλμύρα είναι από τα κορυφαία της Μέσης Ανατολής. Η Παλμύρα ήταν κτισμένη σε μία όαση 215 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Δαμασκού και 120 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του ποταμού Ευφράτη.
Η πόλη των Φοινίκων, όπως ονομάστηκε από τους Έλληνες, υπήρξε η πόλη της ξακουστής βασίλισσας της αρχαιότητας Ζηνοβίας, που με τη φιλοσοφία της προκάλεσε εκείνα τα χρόνια την κοσμοκράτειρα Ρώμη. Τελικά όμως ηττήθηκε και η δεμένη με χρυσές αλυσίδες αυτοκράτειρα σώθηκε την υστάτη στιγμή από τον Αυρηλιανό, που μαζί με τη ζωή της χάρισε και μια έπαυλη στο προάστιο Τίβαρι (σημερινό Τίβολι), όπου πέθανε σε ηλικία 74 ετών.
Ασσύριοι, Σουμέριοι, Φοίνικες, Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Έλληνες και Ρωμαίοι με τις αυτοκρατορίες και τον πολιτισμό τους επηρέασαν ο ένας τον άλλο. Σ αυτό το έδαφος ο άνθρωπος ανακάλυψε τα μυστικά της γεωργίας, της μεταλλουργίας, αλλά το πιο σπουδαίο εφηύρε το πρώτο- πρώτο αλφάβητο. Θρησκείες, φιλοσοφίες, γλώσσα του εμπορίου, σύστημα θέρμανσης, αερισμού και κλιματισμού όλα αναπτύχθηκαν στην αρχαία Συρία
Από εδώ περνούσαν τα καραβάνια που έρχονταν από τη Βαβυλωνία και διέσχιζαν τον Τίγρη ποταμό. Τα σωριασμένα ερείπια μαρτυρούν τη δόξα και το μεγαλείο του παρελθόντος. Ναοί, ανάκτορα, ταφικά μνημεία. Ξεχωρίζει ο ναός του Μπελ, του θεού Ήλιου. Η κάθε πλευρά του έχει ύψος δεκαπέντε μέτρα και ύψος σαράντα. Αυτό που μένει στον επισκέπτη είναι τα ανάγλυφα με τον Ηρακλή και τον Άρη και οι 268 κολώνες με τα κορινθιακά κιονόκρανα. Αν έπρεπε να δει κάποιος ένα πράγμα στη Συρία, είναι αυτό, που αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα σημεία της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, που έχει ανακηρύξει και προστατεύει η UNESCO. Σπάνια βρίσκει κανείς μία αρχαία πόλη τόσο άθικτη, πριν την ισοπεδώσουν οι αφιονισμένοι Τζιχαντιστές.
Η σημερινή πόλη της Παλμύρας με 40.000 κατοίκους,και πριν την καταστροφή της από τον ISIS, φάνταζε φτωχή, παρότι βρίσκεται πάνω στο δρόμο του πετρελαιαγωγού που ξεκινά από το Κιρκούκ και καταλήγει στη Τρίπολη της Λιβύης.
Οι εικόνες ισοπέδωσης των αρχαιολογικών χώρων του Νιμρούντ και της Χάτρα στο βόρειο Ιράκ και η συστηματική λεηλασία μουσείων και αρχαιολογικών θησαυρών άφησαν άναυδη τη διεθνή κοινή γνώμη. Μπορεί οι καταστροφές στην Παλμύρα να παραμένουν μέχρι στιγμής περιορισμένες, καθώς οι βανδαλισμοί περιορίστηκαν προς το παρόν στην καταστροφή αγαλμάτων,  κανείς όμως δεν μπορεί να ξέρει τη συνέχεια. 

 Δαμασκός, η πόλη των παραμυθιών
Η πρωτεύουσα Δαμασκός, είναι μια πόλη 4,5 εκατομμυρίων με πολλές αντιθέσεις. Είναι η αρχαιότερη κατοικημένη πόλη του κόσμου και βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων στις παρυφές της συριακής ερήμου. Όλη η γοητεία της είναι η παλιά πόλη που περιβάλλεται από ένα ρωμαϊκό τοίχο. Η σύγχρονη πλευρά της με τα μοντέρνα και πολυώροφα κτίρια σμίγει με την παλιά των σουκ, των ανατολίτικων παζαριών , του τζαμιού των Ομαγιάδων χτισμένο το 705, των παραδοσιακών καφενέδων. 
Επιγραμματικά: Η Δαμασκός είναι η πόλη των παραμυθιών.
Στην περιοχή Τζαμπάλ, 90 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Δαμασκού, ανάμεσα σε περιβόλια και αμπέλια, βρίσκεται η Φιλιππούπολη, διάσημη ως τόπος γέννησης του Σύριου αυτοκράτορα Φιλίππου. Οι επισκέπτες στο μουσείο Σαχμπά μπορούν να δουν τεράστια μωσαϊκά με θέματα από τους αρχαίους ελληνικούς μύθους, κυρίως με το Διόνυσο, την Αφροδίτη και τον Ορφέα.
Στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Χαλέπι συναντά κανείς σημάδια χριστιανικού πολιτισμού. Βόρεια υπάρχουν τα απομεινάρια του ναού του Αγίου Συμεών. Ήταν ο μεγαλύτερος στην εποχή του και χτίστηκε επί του βυζαντινού αυτοκράτορα Ζήνωνα τον 5ο π.Χ. αιώνα. Αφιερωμένος στη μνήμη του Συμεών του στυλίτη, ο οποίος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του πάνω σ ένα πέτρινο στύλο, ζώντας ασκητικά και διδάσκοντας τους πιστούς.
Στην Αντιόχεια τους πρώτους μ.Χ. αιώνες ιδρύθηκε μία από τις ισχυρότερες χριστιανικές κοινότητες της Ανατολής. Η παρακμή άρχισε γύρω στον 5ο αιώνα όταν -υπό βυζαντινή κυριαρχία- υπέστη εισβολή από τους Πέρσες. Ο Ηράκλειος την απελευθέρωσε, όμως ηττήθηκε λίγα χρόνια αργότερα και εγκατέλειψε τη Συρία στην ισλαμική εισβολή. Τα τετρακόσια χρόνια τουρκικής κυριαρχίας ήταν η πιο σκοτεινή περίοδος που τερματίστηκε το 1920 με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1922 η χώρα περιήλθε στην κυριαρχία της Γαλλίας και η ανεξαρτησία της κηρύχθηκε το 1946 με την αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων.


H Eλληνοορθόδοξη Μονή της Παναγίας της Σεντνάγια
Μέχρι την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, στη Συρία, υπάρχουν πάνω από ένα εκατομμύριο αραβόφωνοι Ελληνορθόδοξοι Χριστιανοί, οι οποίοι εξακολουθούσαν να είναι γνωστοί ως Ρουμ ( Ρωμιοί) και αυτοχαρακτηρίζονταν και οι ίδιοι έτσι. Οι Ελληνορθόδοξοι Ρωμιοί στη Συρία διατηρούσαν ζωντανό το Βυζαντινό Ελληνικό παρελθόν της χώρας, καθώς και την Ορθόδοξη πίστη ανάμεσα σε Μουσουλμάνους. Οι Ελληνορθόδοξες εκκλησίες και Μοναστήρια είναι κατάσπαρτα σε όλη τη χώρα, και η παρουσία τους στη Δαμασκό είναι αξιοπρόσεκτη.

Αν και οι αραβόφωνοι Ελληνορθόδοξοι Ρωμιοί της Συρίας κρατούσαν ζωντανό τον Ελληνικό πολιτισμό, ακόμη και την ελληνική γλώσσα κατά τις ακολουθίες τους στην εκκλησία.
Τα Ελληνορθόδοξα Μοναστήρια που βρίσκονται στη Συρία, αποτελούσαν τους θεματοφύλακες του ελληνικού πολιτισμού. Ένα τέτοιο μοναστήρι (γυναικείο) είναι αυτό της Παναγίας της Σεντνάγια, που είναι αφιερωμένο στα γενέθλια της Θεοτόκου- της μητέρα του Θεού.
Η ιστορία της εκκλησίας και της Μονής της Παναγίας της Σεντνάγια στη Συρία που χτίστηκε πάνω σε ένα ψηλό βουνό με το ίδιο όνομα, χρονολογείται στο 547 μ.Χ. Λέγεται ότι ο Ιουστινιανός Ι΄, Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ενώ διέσχιζε τη Συρία με τις δυνάμεις του, είτε για το δρόμο του προς τους Αγίους Τόπους, είτε για μια εκστρατεία κατά των Περσών, έφθασε σε αυτή την έρημο, όπου στρατοπέδευσε ο στρατός του και σύντομα οι στρατιώτες του  υπέστησαν το μαρτύριο της δίψας αφού υπήρχε έλλειψη νερού. Όταν  απελπίστηκαν ότι μπορεί να βρεθεί νερό, ο αυτοκράτορας είδε μία όμορφη γαζέλα σε μακρινή απόσταση. Την ακολούθησε με σθένος, κυνηγώντας το ζώο μέχρι που αυτό κουράστηκε και σταμάτησε σε ένα βραχώδες ύψωμα και πλησίασε μία πηγή γλυκού νερού, αλλά χωρίς να δώσει στον αυτοκράτορα την ευκαιρία να την σκοτώσει.
Ξαφνικά, μετατράπηκε σε εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, που έλαμπε με ένα λαμπρό φως. Ένα λευκό χέρι τεντώθηκε προς το μέρος του και μια φωνή είπε: «Οχι, μην με σκοτώσεις, Ιουστινιανέ, αλλά κτίσε μια εκκλησία στο όνομα μου, εδώ σε αυτό το λόφο.» Μετά από αυτά τα λόγια, το παράξενο ουράνιο φως και η υπερφυσική εικόνα εξαφανίστηκαν. Επιστρέφοντας, ο Ιουστινιανός διηγήθηκε αυτό που είχε δει στους υφιστάμενους του και τους διέταξε αμέσως να εκπονήσουν ένα σχέδιο για την ανέγερση εκκλησίας. Αφού πέρασε αρκετός καιρός και οι αρχιτέκτονες δεν ήταν σε θέση να επιλύσουν τα προβλήματα του σχεδίου, η Παναγιά - η γαζέλα - επανεμφανίστηκε στον Ιουστινιανό σε ένα όνειρο και του φανέρωσε έναν υπέροχο σχέδιο για ένα Μοναστήρι, του οποίου θα ήταν η προστάτιδα. Λέγεται ότι η βασική δομή του Μοναστηριού ακολουθεί αυτό το σχέδιο μέχρι σήμερα.


Μέχρι πρόσφατα, μέχρι την έκρηξη του πολέμου, η Μονή της Παναγίας της Σεντνάγια στη Συρία ήταν το δεύτερο πιο σημαντικό Χριστιανικό προσκύνημα στη Μέση Ανατολή μετά την Ιερουσαλήμ, από την άποψη του αριθμού των επισκεπτών. Η αύξηση της σημασίας και της δημοτικότητας του Μοναστηριού οφείλεται στα πλήθος και απεριόριστα θαύματα που λέγεται ότι συνέβαιναν με τη μεσολάβηση της Θεοτόκου.
Στη Μονή της Σεντνάγια, υπάρχει και μια εικόνα της Παναγίας με το βρέφος της τον Ιησού ζωγραφισμένη από τον Απόστολο Λουκά τον Ευαγγελιστή τον 1ο αιώνα μ.Χ. Η εικόνα αυτή ονομάζεται «Σιαγκούρα» που σημαίνει «Η ξακουστή». Η εικόνα αυτή φυλάσσεται σε ένα σκοτεινό δωμάτιο στο πάνω μέρος του Μοναστηριού και πρέπει κάποιος να βγάλει τα παπούτσια του για να εισέλθει εκεί. Πολλές άτεκνες γυναίκες, τόσο Χριστιανές όσο και Μουσουλμάνες, διανυκτερεύουν σε αυτό το δωμάτιο και όλη νύχτα προσεύχονται στην Παναγία να τους στείλει ένα παιδί.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.