Φάρος του Θερμαϊκού: Ποιος ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης

Ο Λαμπράκης λίγο πριν τη δολοφονία με το νεογέννητο γιο του.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης γιατρός, αθλητής, πολιτικός, μα πάνω απ' όλα αγωνιστής της Δημοκρατίας και της Ειρήνης, γεννήθηκε στην Κερασίτσα Αρκαδίας στις 3 Απριλίου 1912 στην Κερασίτσα Αρκαδίας και ήταν το 14ο παιδί από τα συνολικά 18 που απέκτησαν οι γονείς του.

Μετά το τέλος των εγκύκλιων σπουδών του μετέβη στην Αθήνα και εισήλθε στην Ιατρική, ενώ ειδικεύτηκε στη γυναικολογία.

Από τα εφηβικά του χρόνια ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και αναδείχθηκε δέκα φορές βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος, ενώ επί 23 χρόνια (1936-1959) κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ του αγωνίσματος με επίδοση 7,37 μ.

Έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, και το 1943 ίδρυσε την «Ένωση των Ελλήνων Αθλητών», διοργανώνοντας αγώνες, από τα έσοδα των οποίων τροφοδοτούσε τα λαϊκά συσσίτια. Μετά την απελευθέρωση ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική και το 1950 αναγορεύθηκε υφηγητής στην έδρα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας. Aπέκτησε δυο γιούς τον Θοδωρή και τον Γρηγόρη.

Στις εκλογές «της βίας και της νοθείας», όπως έμεινε στην ιστορία η εκλογική διαδικασία της 29^ης Οκτωβρίου 1961, πολιτεύθηκε με το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ και εξελέγη βουλευτής Πειραιά. Τον ίδιο χρόνο δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα και με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη» (ΕΕΔΥΕ).

Στις 21 Απριλίου 1963, η ΕΕΔΥΕ διοργάνωσε Πορεία Ειρήνης από τον Μαραθώνα στην Αθήνα, σε μία διαδρομή 42 χιλιομέτρων. Η αστυνομία απαγόρευσε την πορεία και συνέλαβε πολλούς από τους διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και τον Μίκη Θεοδωράκη. Ο Λαμπράκης προστατευόμενος από τη βουλευτική του ασυλία, πραγματοποίησε μόνος την πορεία, κρατώντας ένα μικρό πανό με το σύμβολο της ειρήνης. Αμέσως μετά συνελήφθη από την αστυνομία.

Αμέσως μετά μετέβη στο Λονδίνο για να συμπαρασταθεί στους Έλληνες, Κύπριους και Άγγλους διαδηλωτές που ζητούσαν την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο μετέπειτα βουλευτής του ΚΚΕ, Αντώνης Αμπατιέλος σε εκδήλωση που είχε οργανώσει η Βρετανίδα σύζυγός του, Μπέτυ Μπάρτλετ Αμπατιέλου. Στόχος των διαδηλωτών ήταν η βασίλισσα Φρειδερίκη, η οποία βρισκόταν στην αγγλική πρωτεύουσα προκειμένου να παραστεί σε βασιλικούς γάμους.

Στις 22 Μαϊου 1963, ο Γρηγόρης Λαμπράκης παρέστη και μίλησε για την ειρήνη και τον αφοπλισμό στη Θεσσαλονίκη, σε εκδήλωση που οργάνωσε η «Επιτροπή για τη Διθεθνή Ύφεση και Ειρήνη Θεσσαλονίκης» (ΕΔΥΕΘ). Μετά το τέλος της εκδήλωσης δέχθηκε δολοφονική επίθεση, σε μικρή απόσταση από την αίθουσα όπου είχε πραγματοποιηθεί η συγκέντρωση, στη γωνία των οδών Βενιζέλου-Ερμού-Σπανδωνή, από τρίκυκλο, στο οποίο επέβαιναν οι ακροδεξιοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης. Τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε στις 27 Μαϊου 1963, σε ηλικία 51 ετών. Ο θάνατός του προκάλεσε αγανάκτηση στην κοινή γνώμη, οξύτατη πολιτική κρίση, αλλά και διεθνή κατακραυγή.

Εκατοντάδες χιλιάδες λαού στην κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη

Την επομένη ένα πλήθος 500.000 ανθρώπων συγκεντρώθηκε στο Α' Νεκροταφείο για το «Ύστατο Χαίρε». Γρήγορα, η συγκέντρωση μετατράπηκε σε διαδήλωση καταδίκης της δεξιάς κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Παλατιού.

Φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας Λαμπράκη ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, αλλά η δικαστική έρευνα που διεξήγαγαν ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας και ο νεαρός ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης έφεραν στο φως σχέσεις των αρχών με ένα ακροδεξιό παρακράτος. Ο ανακριτής Σαρτζετάκης απήγγειλε, μάλιστα, κατηγορίες και εναντίον ανώτατων αξιωματικών της Χωροφυλακής. Οι φυσικοί αυτουργοί καταδικάσθηκαν τον Δεκέμβριο του 1966 σε πολυετή φυλάκιση και απελευθερώθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

Η δολοφονία Λαμπράκη επιτάχυνε τις πολιτικές εξελίξεις. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αφού διερωτήθηκε «Ποιος κυβερνάει αυτό τον τόπο;» εγκατέλειψε την πρωθυπουργία και την πολιτική τον Ιούνιο του 1963 και αποσύρθηκε στο Παρίσι. Χιλιάδες νέοι ίδρυσαν τον πολιτικό οργανισμό «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη», που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο προοδευτικό κίνημα της δεκαετίας του '60. Πρώτος γραμματέας της οργάνωσης ανέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης.

Τεράστιο ενδιαφέρον προκάλεσε το "Ζ". Εδώ από την προβολή στο Παρίσι

Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη ενέπνευσε τον συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό στο περίφημο πολιτικό του μυθιστόρημα με τον τίτλο «Ζ» (Εκδόσεις Λιβάνη). Το 1969 μεταφέρεται με μεγάλη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, με πρωταγωνιστές τον Υβ Μοντάν, τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν και την Ειρήνη Παπά. Την ταινία, που αποτέλεσε ένα σημαντικό γεγονός στα παγκόσμια κινηματογραφικά χρονικά, παρακολούθησαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στους κινηματογράφους σε ολόκληρο τον κόσμο

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης με την προσωπικότητα και τη δράση του παραμένει και σήμερα ένα σύμβολο της Δημοκρατίας και του αγωνιζόμενου ανθρώπου κατά της πολιτικής καταπίεσης.

Η επιγραφή στην είσοδο του ιατρείου του μιλάει για τον Άνθρωπο

Γνήσιος επιστήμονας και ερευνητής

Οταν δολοφονήθηκε ο Γρ. Λαμπράκης οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν το στερεότυπο: "Αποφοιτά της ιατρικής και εξελίσσεται εις διακεκριμένον επιστήμονα". Τότε οι "Δρόμοι της Ειρήνης" δημοσίευσαν το προσωπικό ημερολόγιό του όπου, με μια ζωντάνια, δίνονται λεπτομέρειας απ' την επιστημονική του προσπάθεια και την πολιτική του δράση.

Η πρώτη καταγραφή και αξιολόγηση του επιστημονικού έργου του Γρ. Λαμπράκη έγινε 25 χρόνια μετά το θάνατό του με πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά των Πυρηνικών και Βιοχημικών όπλων (ΠΙΕΚΠΒΟ).

Η ΠΙΕΚΠΒΟ ανέθεσε την έρευνα στη γιατρό - λογοτέχνη Μαρία Αρβανίτη - Σωτηροπούλου και το Σεπτέμβρη του 1988 εξέδωσε το βιβλίο: Γρηγόρης Λαμπράκης: Ο πρωτοπόρος Ειρηνιστής Γιατρός. Στον πρόλογο του βιβλίου ο πρόεδρος της ΠΙΕΚΠΒΟ Φώτης Παυλάτος σημειώνει: "Ξεχωριστός άνθρωπος, γνήσιος επιστήμονας και ερευνητής, πρωτοπόρος και μεγάλος Ειρηνιστής, ο Γρ. Λαμπράκης, χάραξε σταθερά τη δύσβατη και επίπονη πορεία του στο χώρο της ιατρικής επιστήμης και της ανθρώπινης κοινωνίας".

"Ο μέσος γιατρός, σημειώνει η συγγραφέας, θυμάται το Λαμπράκη με κάποια δυσπιστία, μιας και δεν έγινε διάσημος για το καθαρά ιατρικό του έργο. Ομως παράδοξα ο Λαμπράκης είχε να επιδείξει και μεγάλο και σημαντικό επιστημονικό έργο, που και μόνο γι' αυτό θ' αρκούσε για να χαραχτεί στη μνήμη των συναδέλφων του. Στις βιογραφίες του αναφέρονται πάνω από σαράντα επιστημονικές του εργασίες. Ομως και μόνη η πρωτοποριακή "Ενδοκρινολογία" του θα αρκούσε να τον καταξιώσει σαν επιστήμονα. Είναι απ' τους προδρόμους της Ενδοκρινολογίας στη χώρα μας. Κατόρθωσε να γράψει επαρκέστατο σύγγραμμα Ενδοκρινολογίας μια ολόκληρη δεκαετία πριν αναγνωριστεί η ειδικότητα".

Η "Ενδοκρινολογία" αποτελείται από τρεις τόμους. Εκδόθηκαν μόνο οι δύο (ο Α τόμος το 1954 και ο Β το 1956) και την έκδοση του τρίτου τόμου την πρόλαβε η δολοφονία του. Η Μαρία Αρβανίτη - Σωτηροπούλου σημειώνει: "Σαν βιβλίο σέβεται τον αναγνώστη σε μια εποχή που η επιστημονική γνώση μεταβιβάζονταν μόνο με "σημειώσεις" συνήθως γραμμένες στο πόδι και την υποχρεωτική αγορά αρκετές φορές άχρηστων και πεπαλαιωμένων συγγραμμάτων κάποιων καθηγητών. Ο Λαμπράκης διατηρεί στο βιβλίο του την ευπρέπεια των ξένων προτύπων του".

Σπύρος Κουζινόπουλος

Διαβάστε στη συνέχεια:

Μισός αιώνας από τη δολοφονία Λαμπράκη