Νοέμβριος 1988. Μόλις έχει ολοκληρωθεί η επίσημη επίσκεψη στην Αυστραλία του Χρήστου Σαρτζετάκη για να εγκαινιάσει την έκθεση "Αρχαία Μακεδονία" στο Μουσείο της Μελβούρνης και οι δημοσιογράφοι που καλύπτουν δημοσιογραφικά το ταξίδι του τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, μεταξύ των οποίων οι αείμνηστοι Δημήτρης Γουσίδης από τα "Νέα", Γιώργος Γάτος από το "Έθνος" κ.α., καθώς και ο υποφαινόμενος, έχουν στο αεροπλάνο της επιστροφής μια χαλαρή συζήτηση με τον ανώτατο πολιτειακό παράγοντα. Στη συζήτηση συμμετέχουν και οι δύο υπουργοί της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, Χρήστος Μαρκόπουλος και Στέλιος Παπαθεμελής.
Κάποια στιγμή, κι ενώ η κουβέντα περιστρέφεται κυρίως γύρο από την ανάγκη ενίσχυσης των δεσμών της πολυπληθούς ελληνικής Ομογένειας με την πατρίδα και αντιμετώπισης των ακραίων υπερεθνικιστικών κύκλων που δημιουργούσαν διαρκώς προβλήματα με το Μακεδονικό, αποτολμώ να ρωτήσω τον Χρήστο Σαρτζετάκη:
-Αλήθεια κύριε Πρόεδρε. Θα αποκαλυφθούν ποτέ οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη το Μάϊο του 1963;
Χωρίς να το πολυσκεφθεί, αυθόρμητα σχεδόν, ήρθε η απόκρισή του:
- Θα έρθει κάποια ώρα που θα γίνει κι αυτό.
Δεν ξέρω τι ακριβώς είχε κατά νου όταν μας έλεγε κάτι τέτοιο. Δυστυχώς, ο Χρήστος Σαρτζετάκης έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της 3ης Φεβρουαρίου 2022 χωρίς να δώσει απάντηση στο βασανιστικό ερώτημα που εδώ και έξι δεκαετίες παραμένει αναπάντητο: Ποιοι οργάνωσαν και κατεύθυναν το παρακράτος της Θεσσαλονίκης στη δολοφονία του μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη εκείνο το μαύρο απόγευμα της 22ης Μαίου 1963;
Κι όμως ο Σαρτζετάκης που ως ο κύριος ανακριτής της υπόθεσης, με τις εξαντλητικές έρευνες που διενήργησε, πρέπει να έφτασε πολύ κοντά στους ηθικούς αυτουργούς της δολοφονίας, θα μπορούσε να δώσει μία αρκετά ξεκάθαρη απάντηση, που δεν την έδωσε. Όπως δεν την έδωσε και αρκετά χρόνια αργότερα, όταν και πάλι ρωτήθηκε από δημοσιογράφους για το θέμα αυτό. Και δυστυχώς δεν έφτασε μέχρι εκεί ούτε με το βιβλίο του "Επιτελών το καθήκον μου" που εκδόθηκε το 2016 από τις εκδόσεις "Κέρκυρα".
Όλα αυτά βέβαια, δεν αναιρούν ούτε στο ελάχιστο την καθοριστική του συμβολή στην εξιχνίαση της δολοφονίας του Λαμπράκη και του βαρύτατου τραυματισμού λίγα μέτρα παραπέρα του επίσης βουλευτή της Αριστεράς Γιώργη Τσαρουχά. Και όλοι αναγνωρίζουν ότι ο ηλικίας μόλις 34 ετών τότε ανακριτής του Γ’ Τμήματος Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης διεξήγαγε την ανάκριση με υπευθυνότητα και υποδειγματική αφοσίωση στο καθήκον, αντιπαλεύοντας αντιξοότητες, απειλές και κυρίως τις αφόρητες πιέσεις, τόσο ενδοϋπηρεσιακές όσο και πολιτικές, που διαρκώς δέχονταν από την τότε πολιτική και δικαστική εξουσία. Και όπως χαρακτηριστικά ανέφερε και ο ίδιος, το τηλέφωνο του σπιτιού, που ήταν καταχωρημένο στον τηλεφωνικό κατάλογο στο όνομά του "κατά την εποχήν της ανακρίσεως το τηλέφωνον αυτό απετέλεσε το μέσον διοχετεύσεως επανειλημμένων, αμέτρητες φορές, απειλών εις βάρος μου".
Ο Σαρτζετάκης μόλις αναλαμβάνει την ανάκριση, αρχίζει να εξετάζει μάρτυρες μέσα σε ένα κλίμα αντιφατικών διαδόσεων, φημών αλλά και περίεργων γεγονότων. Μάρτυρες καταγγέλουν ότι απειλήθηκαν για να αλλάξουν τις καταθέσεις τους, άλλοι ότι παρακολουθούνται από ύποπτα πρόσωπα και μυστηριώδη αυτοκίνητα και ένας ουσιώδης μάρτυρας κατηγορίας μεταφέρεται στο σταθμό Α΄ βοηθειών με τραύματα και διάσειση από ξυλοδαρμό. Αργότερα, αστυνομική ανακοίνωση αποδίδει την κατάστασή του σε… αυτοτραυματισμό.
Στο μεταξύ, το Σάββατο 8 Ιουνίου 1963 παραδίδεται στον υπουργό Δικαιοσύνης από τον αρεοπαγίτη Γεωργίου, το πόρισμα διοικητικής ανάκρισης που είχε αρχίσει από τις 29 Μαϊου για καταλογισμό ενδεχόμενων ευθυνών των αρμόδιων αστυνομικών αρχών που πήραν μέρος στη διάπραξη της δολοφονίας και τη συγκάλυψή της. Τα όσα διαλαμβάνονται στο πόρισμα, προκαλούν ταραχή στην κυβέρνηση, καθώς αμέσως ενημερώνεται ο πρωθυπουργός και συγκαλείται κυβερνητική σύσκεψη, στην οποία αποφασίζεται να μην δοθεί το πόρισμα στη δημοσιότητα. Οι πληροφορίες που διαρρέουν στον τύπο, επιμένουν ότι στο πόρισμα αναφέρονται σοβαρές ευθύνες ανώτερων και ανώτατων αξιωματικών της χωροφυλακής.
Η παραίτηση Καραμανλή και οι απειλές Κόλλια
Οι εξελίξεις, κλονίζουν συνθέμελα την κυβέρνηση της ΕΡΕ. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκέπτεται το πρωϊ της Δευτέρας 10 Ιουνίου τον βασιλιά Παύλο, χωρίς να ανακοινωθεί κάτι για το περιεχόμενο της συνάντησης. Η επίσκεψη διαρκεί κάτι λιγότερο από μισή ώρα, ο πρωθυπουργός Καραμανλής αποχωρεί από το παλάτι εμφανώς εκνευρισμένος και επιστρέφοντας στο γραφείο του, συγκαλεί σε επείγουσα απόρρητη σύσκεψη τους στενούς συνεργάτες του. Την άλλη μέρα η κυβέρνηση Καραμανλή παραιτείται.
Ο ανακριτής Σαρτζετάκης, που συνεχίζοντας τις ανακρίσεις εντοπίζει στην υπόθεση της δολοφονίας Λαμπράκη αδιάσειστα στοιχεία για συμμετοχή αξιωματικών της χωροφυλακής, διατάσσει, τον Σεπτέμβριο του 1963 την προφυλάκιση του στρατηγού Μήτσου, του συνταγματάρχη Καμουτσή, του αντισυνταγματάρχη Διαμαντόπουλου, των ταγματαρχών Δόλκα και Σέττα και του μοίραρχου Παπατριανταφύλλου. Διαλύοντας έτσι κάθε αμφιβολία στην κοινή γνώμη για την εμπλοκή του κράτους της δεξιάς και των παρακρατικών στη δολοφονία Λαμπράκη.
Λίγες μέρες μετά, ο Σαρτζετάκης θα δεχτεί στο γραφείο του «υπηρεσιακή επίσκεψη» του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνου Κόλλια, ο οποίος δηλώνει ότι διαφωνεί με την προφυλάκιση των αξιωματικών και απειλεί τον ανακριτή ότι θα λογοδοτήσει. Ο Σαρτζετάκης θα αναφέρει στον υπουργό Δικαιοσύνης το γεγονός και αυτός θα τιμωρήσει με αργία τον Κόλλια. Ο τελευταίος προσφεύγει στο Συμβούλιο Επικρατείας, που δικαιώνει όμως τον Σαρτζετάκη, καθώς δέχεται ότι ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου επενέβη κατά τρόπο ανεπίτρεπτο στο έργο της ανάκρισης.
Συνεργασία
κράτους της δεξιάς και παρακράτους
Η εποχή κατά την οποία διαπράχθηκε αυτό το πολιτικό έγκλημα που συντάραξε τότε ολόκληρη την ανθρωπότητα δεν ήταν τυχαία. Τη χώρα κυβερνούσε η δεξιά κυβέρνηση της ΕΡΕ η οποία, στηριζόμενη στο ακροδεξιό παρακράτος της "Καρφίτσας" των Γκοτζαμάνηδων και των Γιοσμάδων, είχε επιβάλει ένα καθεστώς άγριας τρομοκρατίας για την αντιμετώπιση των πολιτικών της αντιπάλων, προκειμένου να μην επαναληφθεί η χαραμάδα που προέκυψε στην πολιτική ζωή της χώρας το 1958, όταν το αριστερό κόμμα της ΕΔΑ είχε κατορθώσει, παρά τη βία, τη νοθεία και την άγρια τρομοκρατία να αναδειχθεί σε αξιωματική αντιπολίτευση.
Η κατακραυγή για τη δολοφονία Λαμπράκη και τις αποκαλύψεις για την άμεση εμπλοκή της αστυνομίας αλλά και τις πιέσεις στον ανακριτή για τη συγκάλυψη της υπόθεσης, ήταν τόσο μεγάλη που οδήγησε σε παραίτηση της κυβέρνησης της ΕΡΕ μέσα σε λιγότερο από τρεις βδομάδες από το έγκλημα και συγκεκριμένα στις 11 Ιουνίου 1963 και τη φυγή του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Παρίσι με το ψευδώνυμο "Τριανταφυλλίδης". Εκστομίζοντας την περίφημη φράση "ποιος κυβερνά επιτέλους αυτό τον τόπο".
Όπως ανέφερε ο Χρήστος Σαρτζετάκης στις 16 Οκτωβρίου 2016, παρουσιάζοντας στην Αθήνα το βιβλίο του "Επιτελών το καθήκον μου", η δολοφονία του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη και ο βαρύς τραυματισμός του επίσης βουλευτή της ΕΔΑ, Γ. Τσαρουχά "οφείλονταν σε δραστηριότητα, πράξεις και παραλείψεις κρατικών εν ενεργεία οργάνων και συγκεκριμένως εις κύκλους της ηγεσίας των αστυνομικών αρχών Θεσσαλονίκης αι οποίαι εκνόμως ενεργούσαι και παρακρατικώς δια την τέλεσιν των εγκλημάτων αυτών, εποδηγέτησαν τας υπηρεσίας ανθρώπων της κοινωνικής υποστάθμης".
Τελικά η δίκη για τη δολοφονία Λαμπράκη, θα διεξαχθεί τρία χρόνια αργότερα, σε πολιτικές συνθήκες που ευνοούσαν ιδιαίτερα το "κουκούλωμα" της υπόθεσης, καθώς η κυβέρνηση βρίσκονταν στα χέρια των περιβόητων "αποστατών" της Ένωσης Κέντρου και υπό το βάρος μεθοδευμένων ενεργειών προκειμένου να βγουν λάδι όσοι είχαν εντοπιστεί από τον ανακριτή Σαρτζετάκη να συμμετέχουν στο έγκλημα ή στη συγκάλυψή του. Όλα δε αυτά, παρά το γεγονός ότι ήταν καταπέλτης ο εισαγγελέας της έδρας Παύλος Δελαπόρτας, καταγγέλοντας: "Σήμερα, εδώ, ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δοσιλόγων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται -προς εθνοκαπηλεία και ανομολόγητους ιδιοτελείς σκοπούς- ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως Κέρβερος του νόμου και της τάξης. Τι άλλο έπρεπε να περιμένει κανείς απ’ αυτό πλην του ότι θα εξελισσόταν σε κακοήθη νεοπλασία της κοινωνίας;".
Κι' όμως. Παρά την εισαγγελική πρόταση Δελαπόρτας, οι ένορκοι έκριναν ομόφωνα αθώους όλους τους σημαντικούς κατηγορούμενους και κυρίως τους αξιωματικούς της χωροφυλακής,, βρίσκοντας ένοχους μόνο τους δύο φυσικούς αυτουργούς Κοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη. Που και αυτοί αφέθηκαν ελεύθεροι λίγο μετά την κήρυξη της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Η οποία, φέρθηκε ιδιαίτερα εκδικητικά σε όσους πάλεψαν για να λάμψει η αλήθεια:
-Τον Χρήστο Σαρτζετάκη η χούντα τον απέπεμψε από το Δικαστικό Σώμα και τον συνέλαβε στις 24 Δεκεμβρίου του 1970, φυλακίζοντάς και βασανίζοντάς τον σκληρά στα κολαστήρια της ΕΣΑ επί 11 μήνες!
-Τον εισαγγελέα Παύλο Δελαπόρτα τον εκδίωξε μαζί με 29 ακόμη ακέραιους δικαστικούς από το Σώμα.
-Τον ιατροδικαστή Δημήτριο Ροβίθη που διενήργησε τη νεκροψία, τον απέλυσαν επί δικτατορίας από τα πανεπιστημιακά του καθήκοντα στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ.
-Τον απλό τροχονόμο Χαράλαμπο Ασπιώτη, που ακινητοποίησε το τρίκυκλο του παρακράτους, συλλαμβάνοντας τους Κοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη, τον μετάθεσαν δυσμενώς στην Ηλεία.
Με δόξες και τιμές όσοι συγκάλυψαν
Αντιθέτως, γνώρισαν τιμές και δόξες όσοι εργάστηκαν στο να ριχτεί στάχτη στα μάτια της κοινής γνώμης αναφορικά με το έγκλημα:
-Ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Κόλλιας που καταγγέλθηκε για μεθόδευση και παρεμβάσεις στην υπόθεση Λαμπράκη, προκειμένου να αποπροσανατολιστεί η δικαστική διερεύνηση της στυγερής δολοφονίας, ως «ανταμοιβή» για τις υπηρεσίες που πρόσφερε, ορκίστηκε από τους πραξικοπηματίες την 21η Απριλίου 1967 ως ο πρώτος πρωθυπουργός της χούντας.
- Ο δικηγόρος και βιομήχανος Ιωάννης Κ. Χολέβας, που υπήρξε σύνδεσμος κράτους και παρακράτους στο υπουργείο Βορείου Ελλάδος, όπου ήταν Γενικός Γραμματέας του, λίγο μετά την επιβολή της δικτατορίας, θα τοποθετηθεί υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας.
-Τέλος, κι επειδή στην Ελλάδα του κράτους της δεξιάς κανείς δεν έμενε δίχως επιβράβευση, ο πρόεδρος των ενόρκων στη δίκη Λαμπράκη, βιομήχανος Βύρων Αντωνιάδης, λίγες εβδομάδες μετά την κατάλυση της δημοκρατίας και την επιβολή του χουντικού καθεστώτος θα τοποθετηθεί δήμαρχος Θεσσαλονίκης και θα του απονεμηθεί το ανώτατο κρατικό παράσημο του βασιλιά Γεωργίου του Α΄.
Καταλήγοντας, πρέπει να πούμε ότι οι ανυποχώρητοι αγώνες του Χρήστου Σαρτζετάκη για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, οι αταλάντευτες προσπάθειές του για την εξιχνίαση της δολοφονίας Λαμπράκη, η απόκρουση των εξωθεσμικών παρεμβάσεων, ο ακέραιος χαρακτήρας του και η απόλυτη προσήλωσή του στους θεσμούς, πρέπει να εμπνέουν όχι μόνο το δικαστικό Σώμα, αλλά όλους τους Έλληνες. Ιδιαίτερα στην εποχή μας που και πάλι εκδηλώνονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προσπάθειες παρεμβάσεων στο έργο της Δικαιοσύνης.
*
Ο Σπύρος Κουζινόπουλος είναι
δημοσιογράφος-συγγραφέας, πρώην Γενικός
Διευθυντής του Μακεδονικού Πρακτορείου
Ειδήσεων. Το
κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Η
Αυγή την
Παρασκευή 4 Φεβρουαρίου 2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.