33 σκελετοί εκτελεσθέντων του Εμφυλίου αναζητούν την ταυτότητά τους

Λίστα δεκάδων συγγενών εκτελεσμένων για τέστ DNA

της Κάτιας Γερακαρίτη στο Voria.gr

Μάρτιος 2025 και ενώ η χώρα βρίσκεται στη δίνη των αποκαλύψεων για την τραγωδία στα Τέμπη, με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου να βρίσκεται στους δρόμους και το πολιτικό σύστημα να είναι σε αναταραχή, μια είδηση από την περιοχή των Συκεών, στη Θεσσαλονίκη, έρχεται να ξυπνήσει μνήμες του απώτερου και οδυνηρού παρελθόντος. Αρχικά περνάει στα «ψιλά», πολύ γρήγορα όμως το νέο για τον εντοπισμό 33 σκελετών, στο πάρκο Εθνικής Αντίστασης, κοντά στο Γεντί Κουλέ, λαμβάνει διαστάσεις. Τα τηλέφωνα στο δημαρχείο Νεάπολης Συκεών καθώς και στα γραφεία του ΚΚΕ στη Θεσσαλονίκη χτυπούν ασταμάτητα από συγγενείς εκτελεσθέντων του Εμφυλίου Πολέμου.

Τον Νοέμβριο του 2024 κατά τη διάρκεια των εργασιών ανάπλασης στο πάρκο Εθνικής Αντίστασης, βρίσκονται τα πρώτα οστά. Αυτή η πρώτη μακάβρια αποκάλυψη αφορούσε δύο σκελετούς, οι οποίοι ήταν διαταραγμένοι (δηλαδή τα οστά είχαν μετακινηθεί). Τα μηχανήματα και οι εργάτες σταματούν αμέσως. Αν και η Αρχαιολογική Υπηρεσία απεφάνθη ότι οι σκελετοί δεν παρουσιάζουν επιστημονικό ενδιαφέρον, ο δήμος αποφάσισε να συνεχιστούν οι εργασίες, υπό την επίβλεψη της αρχαιολόγου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, Σταυρούλας Τζεβρένη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκαλυφθούν στη συνέχεια τέσσερις ομαδικοί τάφοι, με διαφορετικό αριθμό σκελετών εντός τους. Ο μεγαλύτερος και τελευταίος πρόχειρος λάκκος είχε 13 σκελετούς, ο ένας δίπλα στον άλλο. Συνολικά έως σήμερα κατά τις εργασίες εντοπίστηκαν 33 σκελετοί εκτελεσθέντων της περιόδου 1946 – 1955. «Από την πρώτη στιγμή είπαμε ότι μπορεί να μην υπάρχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αλλά για εμάς, για την πόλη μας, για όλη την Ελλάδα, έχει τρομερό ιστορικό ενδιαφέρον. Ήταν τραγικές καταστάσεις τότε», ανέφερε στη Voria.gr ο δήμαρχος Σίμος Δανιηλίδης.  

Μέσα στους πρόχειρους ουσιαστικά τάφους κάποιοι από τους σκελετούς ήταν γυμνοί, αρκετοί ανήκουν σε νεαρά άτομα, ενώ ένας σε γυναίκα, αφού βρέθηκαν ίχνη γυναικείου παπουτσιού. Το συνταρακτικό, όπως αναφέρει ο δήμαρχος Νεάπολης Συκεών Σίμος Δανιηλίδης, είναι πως «σε ένα από τα κρανία υπάρχει η τρύπα από τη χαριστική βολή».

Ο δημοσιογράφος, Σπύρος Κουζινόπουλος, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει σχετική μελέτη, υπογράμμισε ότι σε όλη εκείνη την περιοχή γίνονταν οι εκτελέσεις την περίοδο του Εμφυλίου. «Λίγο μετά την εκτέλεση πήγαινε ένα συνεργείο από ποινικούς κρατούμενους, έσκαβαν λάκκους και έριχναν μέσα τις σορούς», ανέφερε. Ο κ. Κουζινόπουλος εξήγησε ότι όσοι εκτελέστηκαν θάφτηκαν γυμνοί καθώς οι ποινικοί κρατούμενοι, που άνοιγαν τους λάκκους, έπαιρναν ως ανταμοιβή, τα ρούχα των εκτελεσθέντων, τα οποία στη συνέχεια πουλούσαν σε άλλους κρατούμενους. Μαζί με τους σκελετούς εντοπίστηκαν, μέσα στα βαμμένα με αίμα – από εκείνη τη χρονική περίοδο - χώματα, σόλες, αρβύλες, κουμπιά, σφαίρες καθώς και ένα δακτυλίδι.

Οι ανασκαφές συνεχίζονται στο υπόλοιπο τμήμα της περιοχής καθώς θεωρείται βέβαιο ότι θα βρεθούν και άλλοι σκελετοί ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους με αυτό τον τραγικό τρόπο στα χρόνια του Εμφυλίου. Εξάλλου η περιοχή χρησιμοποιούταν σ΄ εκείνα τα μαύρα χρόνια για την εκτέλεση πολιτικών κρατουμένων μελών και φίλων του ΚΚΕ και μάλιστα με συνοπτικές διαδικασίες από το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης. Σε κοντινή απόσταση ήταν οι σκληρές φυλακές του Γεντί Κουλέ και τότε σε μεγάλη ακτίνα ήταν ακατοίκητη. Εκτιμάται ότι στην περιοχή είναι θαμμένοι τουλάχιστον 400 εκτελεσθέντες από τα μαύρα εκείνα χρόνια. Ωστόσο, είναι άγνωστο εάν μπορούν να βρεθούν όλοι, καθώς, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, την περίοδο του '70-΄80 κατά τη θεμελίωση των οικοδομών βρίσκονταν οστά και τμήματα σκελετών, αλλά οι εργολάβοι δεν ενημέρωναν τις αρχές, τα σκέπαζαν και συνέχιζαν τις εργασίες ανοικοδόμησης. «Έχει μείνει ένα μικρό τμήμα του πάρκου να σκαφτεί και ίσως εκεί βρεθούν και άλλοι σκελετοί. Δεν θα βρεθούν όμως όλοι οι εκτελεσθέντες», υπογράμμισε από την πλευρά του ο Σπύρος Κουζινόπουλος.

Στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία οι 33 σκελετοί

Αμέσως μετά τον εντοπισμό των σκελετών ο δήμαρχος Νεάπολης Συκεών ενημέρωσε τις αρμόδιες αρχές. Αστυνομικοί του τμήματος Εξιχνίασης Εγκλημάτων του Α.Τ. Νεάπολης Συκεών παρέλαβαν τα οστά και τα μετέφεραν στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία. Ήδη βρίσκονται στο μικροσκόπιο των ιατροδικαστών, οι οποίοι καλούνται να προχωρήσουν σε εκτίμηση της ηλικίας τους και του χρόνου εκτέλεσης. Με την ολοκλήρωση της ιατροδικαστικής έρευνας αναμένεται η άδεια εισαγγελέα για την ταφή των 33 ανθρώπων. Παράλληλα, η δημοτική αρχή σε συνεργασία με το ΚΚΕ έχουν ξεκινήσει επαφές με το τμήμα Ανθρωπολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης προκειμένου να γίνουν επιπλέον εργαστηριακοί έλεγχοι. Στόχος είναι μέσω των ελέγχων αυτών, τα 33 θύματα να βρουν την ταυτότητά τους και να ενταφιαστούν είτε από συγγενικά τους πρόσωπα είτε από τον δήμο. 

Λίστα για τεστ DNA – Δεκάδες τα τηλεφωνήματα

Λίγες ημέρες μετά τον εντοπισμό των 33 σκελετών ο δήμος Νεάπολης Συκεών αλλά και το ΚΚΕ Θεσσαλονίκης καταρτίζουν λίστα με τα ονόματα όσων επιθυμούν να υποβληθούν σε τεστ DNA προκειμένου να διαπιστωθεί αν τους συνδέουν συγγενικοί δεσμοί με τα θύματα των εκτελέσεων. Ο κ. Δανιηλίδης από την πρώτη στιγμή, εξάλλου, έχει ζητήσει τα οστά να είναι στη διάθεση συγγενών και απογόνων προκειμένου να πραγματοποιήσουν έλεγχο και διασταύρωση DNA.

Σύμφωνα με όσα γνωρίζει η Voria.gr καθημερινά είναι δεκάδες τα τηλεφωνήματα τόσο στο Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων του δήμου Νεάπολης Συκεών όσο και στα γραφεία του ΚΚΕ στη Θεσσαλονίκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε λίγες ημέρες, ο δήμος κατέγραψε (μέχρι χθες Παρασκευή 21 Μαρτίου) πάνω από 20 άτομα που θέλουν να υποβληθούν σε τεστ DNA και επιπλέον περίπου 50 άτομα επικοινώνησαν με το ΚΚΕ  και ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται. Οι στιγμές την ώρα των τηλεφωνημάτων είναι πολύ συγκινητικές, όπως μεταφέρουν υπάλληλοι του δήμου στη Voria.gr, και κυρίως όταν δίνουν το όνομα του συγγενή τους που εκτελέστηκε. Μάτια βουρκωμένα και φωνή με λυγμούς περνά μέσα από τη γραμμή του τηλεφώνου. Όλοι τους έχουν να διηγηθούν μια ιστορία. «Επικοινωνούν από όλη την Ελλάδα με τον δήμο. Υπάρχουν και στον δήμο κάποιες οικογένειες που έχουν συγγενείς, θύματα εκτελέσεων», τόνισε ο κ. Δανιηλίδης.

Εδώ και πολλά χρόνια το ΚΚΕ διαμορφώνει αναλυτική κατάσταση με τα ονόματα τόσο των εκτελεσθέντων, όσο και των φυλακισμένων στο Γεντί Κουλέ. Όπως ανέφερε στη Voria.gr, η Θεανώ Καπέτη, μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και Γραμματέα της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας, υπήρχε εδώ και χρόνια ούτως η άλλως η επαφή με αρκετές οικογένειες. «Πλέον και αρκετές άλλες έρχονται σε επικοινωνία μαζί μας, που δεν τις γνωρίζαμε. Έχουμε δεχθεί στα γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος τηλεφωνήματα από Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Κατερίνη, Δράμα ακόμα και από Αθήνα», είπε η κ. Καπέτη. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Νεάπολης Συκεών, εφόσον ταυτοποιηθούν οι σκελετοί με συγγενείς, όσοι θέλουν θα τους πάρουν για να τους θάψουν. Για τους υπόλοιπους, έχει ήδη γίνει συνεννόηση με την Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως Σταυρουπόλεως προκειμένου να γίνουν οι τελετουργικές διαδικασίες.

Σχέδιο δήμου για ταφικό μνήμα – Μνημείο του ΚΚΕ στο Επταπύργιο

Με πρωτοβουλία του δήμου Νεάπολης Συκεών σχεδιάζεται να στηθεί στο σημείο όπου βρέθηκαν οι σκελετοί ένα ταφικό μνήμα. «Εκεί θα μπορεί να ψαλεί και η εξόδιος ακολουθία για αυτούς που δεν τους αποδόθηκαν τότε οι τιμές, οι οποίες αρμόζουν στους νεκρούς», επισήμανε ο κ. Δανιηλίδης.

Από την πλευρά του το ΚΚΕ εδώ και καιρό έχει δρομολογήσει τις διαδικασίες για τη δημιουργία ενός μνημείου για τους εκτελεσθέντες στο Επταπύργιο, δίπλα στα σχολεία. Πρόκειται για μια γλυπτική σύνθεση που προκρίθηκε από τον διαγωνισμό, τον οποίο προκήρυξε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ. Στο μνημείο θα υπάρχουν επτά γρανιτένιες πλάκες με χαραγμένα τα περίπου 400 ονόματα των δολοφονημένων την περίοδο 1946 – 1955. Σύμφωνα με την κ. Καπέτη εκτιμάται ότι το συγκεκριμένο μνημείο θα είναι έτοιμο έως το τέλος του χρόνου, ενώ το κόμμα θα συμβάλει και στην προσπάθεια του δήμου για το ταφικό μνημείο εκεί όπου βρέθηκαν τα οστά. «Έτσι θα διαμορφωθεί ένας χώρος ευρύτερος στο Επταπύργιο, στο Γεντί Κουλέ», επισήμανε. 

Τις προηγούμενες ημέρες συγγενείς και μέλη της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ απέτισαν φόρο τιμής, αφήνοντας κόκκινα γαρύφαλλα μπροστά στους ομαδικούς τάφους. «Είναι ανάμεικτα τα συναισθήματά μας. Από τη μια η χαρά ότι ανακαλύψαμε κάτι που έχει τεράστιο ιστορικό ενδιαφέρον για τον τόπο μας και για την ιστορία της χώρας. Κι από την άλλη είναι η φρίκη και η πίκρα και η αγανάκτηση και η θλίψη για το τι συνέβη στη χώρα και τι υπέστησαν αυτοί οι άνθρωποι που στο τέλος εκτελέστηκαν», ανέφερε ο δήμαρχος Νεάπολης Συκεών Σίμος Δανιηλίδης.

«Είναι η ζωντανή ιστορία αν και έχουν περάσει τόσα χρόνια. Έχουμε διαβάσει, έχουμε ακούσει πολλές ιστορίες και σήμερα τις βλέπουμε μπροστά μας. Ξέραμε ότι κάποια στιγμή θα συνέβαινε αυτό. Εκπληρώνουμε ένα μεγάλο χρέος. Είμαστε σε συνεργασία με τον δήμο και θα συνεχιστούν οι εργασίες», τόνισε από την πλευρά της η κ. Καπέτη.

*Όσοι επιθυμούν να υποβληθούν σε τεστ DNA μπορούν να καλούν στο Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων του δήμου Νεάπολης-Συκεών στο 2313313126.