Ένας μικρός δρόμος στη Θεσσαλονίκη δείχνει ένα μεγάλο πρόβλημα

του Γιώργου Μητράκη (στη Voria.gr)

Τέσσερα ή και περισσότερα χρόνια είναι πολλά για την ονομασία ή μετονομασία ενός μικρού δρόμου, κάπου στο κέντρο μιας ελληνικής πόλης.

Η οδός Αθ. Χρυσοχόου είναι ένας μικρός δρόμος στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στο ύψος της Σχολής Τυφλών, με μήκος μερικές εκατοντάδες μέτρα. Το πιο γνωστό τοπόσημο του συγκεκριμένου δρόμου είναι ένα κατάστημα της αλυσίδας σούπερ μάρκετ «Μασούτης», στο οποίο οφείλεται η όποια φωτεινότητα υπάρχει όταν πέσει το σκοτάδι. Χρωστάει το όνομά του στον Φρούραρχο Θεσσαλονίκης και Γενικό Διοικητή Μακεδονίας επί Κατοχής. Το 2018 ο δήμος Θεσσαλονίκης -επί δημαρχίας Μπουτάρη- αποφάσισε τη μετονομασία του συγκεκριμένου δρόμου σε οδό Αλμπέρτου Ναρ, προς τιμήν του Θεσσαλονικιού εβραίου λογοτέχνη, ο οποίος -μεταξύ άλλων- διέσωσε ηχογραφήσεις σεφαραδίτικων τραγουδιών, που αποδίδουν συγκλονιστικά οι τελευταίοι από τους λιγοστούς επιζήσαντες Θεσσαλονικείς εβραίους των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης ενέκρινε τότε την απόφαση του δήμου Θεσσαλονίκης. Το Δημοτικό Συμβούλιο είχε δικαιολογήσει τον αποχαρακτηρισμό του δρόμου από οδό «Αθ. Χρυσοχόου», χρεώνοντας στον στρατηγό φιλοναζιστική στάση. Οι απόγονοι του Χρυσοχόου προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά των αποφάσεων Δήμου και Αποκεντρωμένης, αλλά το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο το 2020 έκρινε εαυτόν αναρμόδιο για να αποφανθεί περί της αίτησης ακύρωσης της απόφασης μετονομασίας και επέστρεψε την υπόθεση στο Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης, το οποίο πριν από λίγες εβδομάδες ακύρωσε τη μετονομασία. Έχουν περάσει ήδη τέσσερα χρόνια από την στιγμή που ξεκίνησε η υπόθεση με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Εάν ο δήμος Θεσσαλονίκης κινηθεί νομικά προσβάλοντας την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου, τότε θα χρειαστούν άλλα δύο τρία χρόνια για να ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Κατά κάποιον τρόπο αυτός ο μικρός δρόμος της Θεσσαλονίκης εκφράζει ένα κομμάτι της κακοδαιμονίας του ελληνικού συστήματος, το οποίο ενώπιον των πολύ μικρών, αλλά και των πολύ μεγάλων θεμάτων αντιδρά με τον ίδιο αργόσυρτο και αναποτελεσματικό τρόπο. Σα να αποφεύγει κάποιος να αναλάβει την παραμικρή ευθύνη, σε έναν τόπο που να θέλει να έχει μέλλον χρειάζεται γρήγορες αποφάσεις και ανάληψη ευθυνών. Τέσσερα ή και περισσότερα χρόνια είναι πολλά για την ονομασία ή μετονομασία ενός μικρού δρόμου, κάπου στο κέντρο μιας ελληνικής πόλης. Ενός δρόμου από τις εκατοντάδες, εάν όχι χιλιάδες, δρόμων στις ελληνικές πόλεις που μοναδικός τους ρόλος είναι οριοθετούν τα οικοδομικά τετράγωνα, ώστε οι κάτοικοι των σπιτιών να παίρνουν την αλληλογραφία τους. Είναι οι δρόμοι στους οποίους τίποτε το ξεχωριστό δεν συμβαίνει ούτε έχει συμβεί μέχρι σήμερα. Είναι οι δρόμοι που μας φέρνουν αυτόματα στον νου το ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη «Πρέβεζα» και τους στίχους «Θάνατος οι λεροί, ασήμαντοι δρόμοι / με τα λαμπρά, μεγάλα ονόματά τους». Αλλά και το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» με στίχους του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη που αρχίζει με τον Μπιθικώτση να τραγουδάει «Μικρά κι ανήλιαγα στενά / και σπίτια χαμηλά μου / Βρέχει στη φτωχογειτονιά / βρέχει και στην καρδιά μου».

Μια υπόθεση που μετράει ήδη τέσσερα χρόνια -και ίσως να γράψει και περισσότερα- που αποδεικνύει ότι η Ελλάδα παραμένει το βασίλειο της γραφειοκρατίας, η οποία είναι σαφές ότι έχει αυτονομηθεί από τους εμπνευστές της. Δεν χρειάζεται κανείς να κρίνει εάν η οδός Αθ. Χρυσοχόου πρέπει να μετονομαστεί σε Αλ. Ναρ ή να διατηρήσει το όνομα που έχει τις τελευταίες δεκαετίες. Εκείνο που όλοι αντιλαμβάνονται όλοι είναι ότι προφανώς ένας δήμος έχει δικαίωμα να αλλάξει το όνομα ενός δρόμου. Πολύ περισσότερο ενός μικρού δρόμου, που δεν ανήκει στους εμβληματικούς της πόλης. Ίσως να μη χρειάζεται καν η επίκληση επιχειρηματολογίας γι’ αυτό που αλλάζει, αλλά μόνο για το καινούργιο. Άλλωστε και το υπό αλλαγήν όνομα ο δήμος το έχει δώσει κάποια στιγμή, αντικαθιστώντας κάποιο άλλο. Το ότι, λοιπόν, στην πράξη στερείται σήμερα αυτού του δικαιώματος ο δήμος Θεσσαλονίκης σημαίνει ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά. Πιθανώς να χρειάζονται αλλαγές στην υφιστάμενη νομοθεσία. Ας το ψάξουν κι ας το βρουν.

Η ονοματοδοσία ενός δρόμου ή μιας πλατείας δίνει τη δυνατότητα στην τοπική κοινωνία να εκφράσει -δια των αντιπροσώπων της που βρίσκονται στο Δημοτικό Συμβούλιο- τιμή προς κάποιο πρόσωπο, ημερομηνία, γεγονός ή οτιδήποτε άλλο. Κανένας δήμος δεν γράφει ούτε ξαναγράφει την ιστορία, έστω και αν υπάρχουν συμβολισμοί. Για την ιστορία υπάρχουν οι ιστορικοί, τα βιβλία, τα συνέδρια -ούτε τα δημοτικά συμβούλια ούτε τα δικαστήρια. Τον Σεπτέμβριο του 2021 ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης εξέφρασε την πρόθεσή του να μετονομάσει την οδό Λαγκαδά σε οδό Μίκη Θεοδωράκη, προς τιμήν του μεγάλου Έλληνα συνθέτη και όχι επειδή σώνει και καλά δεν συμπαθεί τον… Λαγκαδά. Όπως παλαιότερα η οδός Ανθέων μετονομάστηκε σε Γεωργίου Παπανδρέου, η Νέα Εγνατία σε Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Βασιλίσσης Σοφίας σε Εθνικής Αμύνης, η Πρίγκηπος Νικολάου σε Αλεξάνδρου Σβώλου ή -ακόμη- η παραλιακή λεωφόρος Κένεντι σε Μεγάλου Αλεξάνδρου.

ΥΓ. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πλούσια ιστορία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Από παλιά αυτή η ματωμένη ιστορία οδηγούσε σε μεγάλους και καταστροφικούς, αλλά και μικρότερους, τοπικούς διχασμούς. Ακόμη και στην ονοματοδοσία κάποιου δρόμου.

ΥΓ2. Πολύ κοντά στην οδό Αθ. Χρυσοχόου -αυτή τη στιγμή το Αλμπέρτου Ναρ έχει ακυρωθεί δικαστικά- βρίσκονται οι οδοί Κολοκοτρώνη, Καραϊσκάκη και Μιαούλη. Έχουν, δηλαδή, τα ονόματα τριών από τους μεγαλύτερους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Τρεις εξίσου μικροί και κακοφωτισμένοι δρόμοι, που σε αντίθεση με το επίδικο δρομάκι έχουν «μεγάλα, λαμπρά ονόματα».