Βιβλίο για τις επιπτώσεις της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917

Το βιβλίο της ακαδημαϊκού Konuk Halacoglou, με τίτλο : «Οι επιπτώσεις της πυρκαγιάς της Θεσσαλονίκης της 18ης Αυγούστου 1917» παρουσιάστηκε σε αίθουσα του δημαρχείου Θεσσαλονίκης, παρουσία της ίδιας της συγγραφέως, του δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη, του γενικού προξένου της Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη Orhan Yalman Okan, Ελλήνων και Τούρκων προσκεκλημένων.

Η κ. Halacoglou αναφέρθηκε σε στοιχεία που περιλαμβάνονται στο βιβλίο - το οποίο περιέχει ιστορικές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης, ενώ τα κείμενα αποδίδονται σε τρεις γλώσσες, αγγλικά, τουρκικά, ελληνικά - καθώς και σε μαρτυρίες από πηγές εκείνης της περιόδου για την τρομερή πυρκαγιά η οποία  κατέστρεψε το κέντρο της πόλης και άλλαξε τη φυσιογνωμία της.
«Θέλω να αναφερθώ στο ξενοδοχείο «Σπλέντιτ», στο ξενοδοχείο «Όλυμπος», στον κινηματογράφο «Πατέ», στο τηλεγραφείο και στο ταχυδρομείο, στο κτίριο ύδρευσης, στην Οθωμανική Τράπεζα, στην Εθνική Τράπεζα, στην Τράπεζα Αθηνών και γενικότερα σε 4096 καταστήματα και εμπορικά κτίρια, τα οποία δυστυχώς έγιναν στάχτη» είπε η συγγραφέας.

Η κ. Halacoglou, η οποία είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά, ανέφερε ότι από την μεγάλη πυρκαγιά, μεταξύ άλλων, καταστράφηκαν και τρεις ορθόδοξες εκκλησίες, ανάμεσα τους και η εκκλησία του Αγίου Δημήτριου, η οποία, όπως είπε η συγγραφέας, «με όλη την βυζαντινή κληρονομιά της, στο μεγαλύτερο κομμάτι της, έγινε στάχτη».

Αίτια που συνετέλεσαν στο «να αφανιστούν 9.500 κτίρια και να μείνουν στο δρόμο πάνω από 70.000 ψυχές» ήταν ο δυνατός αέρας, η πιθανή έλλειψη στρατηγικής και σχεδιασμού, η έλλειψη νερού, τα στενά δρομάκια και ενδεχομένως τα εμπόδια που συνάντησαν οι πυροσβέστες. Τη μεγαλύτερη ζημιά υπέστησαν οι εβραίοι της πόλης, οι οποίοι διέμεναν και δραστηριοποιούνταν επαγγελματικά στο κέντρο, καθώς «χάθηκαν τριανταεπτά  συναγωγές, βιβλιοθήκες, σχολεία, εντευκτήρια και πάμπολλες επαγγελματικές εστίες». Επίσης, από την οθωμανική αρχιτεκτονική κληρονομιά καταστράφηκαν, μεταξύ άλλων, «το τζαμί Σελίμ Πασά με το ρολόι, η ακαδημία της αστυνομίας, ο πύργος με το ρολόι, το χάνι του Ισμαήλ Πασά, κ.α.».

Οι συμμαχικές δυνάμεις έκαναν προσπάθειες να βοηθήσουν τις ελληνικές αρχές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της στέγασης. Στήθηκαν σκηνές και πρόχειρες κατασκευές για να στεγάσουν τους αστέγους, ενώ ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη μετά την πυρκαγιά. «Έχουμε στοιχεία ότι πέντε χιλιάδες χριστιανοί φεύγουν από εδώ για την Αθήνα, το Βόλο και τη Λάρισα. Επίσης εκατοντάδες εβραίοι φεύγουν για τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία ακόμη και τις ΗΠΑ» είπε η συγγραφέας. 
Η κ. Halacoglou υπογράμμισε ότι ανάλογο κύμα μετανάστευσης παρατηρήθηκε και από τους τουρκικής καταγωγής κατοίκους, οι οποίοι, χάνοντας την περιουσία τους, κατευθύνθηκαν με πλοία προς την Τουρκία, όπου, όμως, συνάντησαν άλλα «εμπόδια», καθώς τότε «οι Βρετανοί είχαν ζώσει με νάρκες τον Ελλήσποντο».
Η συγγραφέας έκανε ιδιαίτερη μνεία στις εργασίες των καθηγητών Αλέκας Γερολύμπου και Βασίλη Κολώνα για τη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης εκείνη την εποχή και μεταγενέστερα, τις οποίες, όπως είπε, προσπαθεί να μεταφέρει στους τουρκικό αναγνωστικό κοινό.
«Φτάνουμε στο 1930, όπου πλέον η απεικόνιση του ιστορικού και ανθρωπολογικού ανάγλυφου της πόλης δε θυμίζει σε τίποτε την παρουσία του Αβδούλ Χαμίτ του Β' και γενικά του οθωμανικού παρελθόντος. Το 1930 η απεικόνιση της πόλης είναι πια πάρα πολύ διαφορετική» είπε η συγγραφέας. 
Η κ. Halacoglou είπε ότι στα χρόνια που ακολούθησαν, μεταξύ των στοιχείων που απέμειναν να θυμίζουν το οθωμανικό παρελθόν είναι ορισμένες οθωμανικές κρήνες, «τσεσμέδες» στην 'Ανω Πόλη, λίγα κτίρια τζαμιών χωρίς θρησκευτική λειτουργία, σπίτια και δημόσια κτίρια που άλλαξαν χρήση, ο Λευκός Πύργος, καθώς και το γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε η γενέτειρα πόλη του Κεμάλ Ατατούρκ.

Χαιρετισμοί 

Ο γενικός πρόξενος της Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη Orhan Yalman Okan υπογράμμισε την ειρηνική συμβίωση πολλών εθνοτήτων (ελλήνων, τούρκων, εβραίων, βουλγάρων) στην «πολυεθνική» Θεσσαλονίκη στη διάρκεια της οθωμανικού παρελθόντος της και συνεχάρη τη συγγραφέα και τους διοργανωτές της εκδήλωσης, το δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, τους δημάρχους Atakum και ilkadim και τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Δαβίδ Σαλτιέλ, ο οποίος και προλογίζει το βιβλίο.
«Το γεγονός ότι αυτό το βιβλίο γράφτηκε από μια τουρκάλα ακαδημαϊκό επαναβεβαιώνει και τον συναισθηματικό δεσμό των τούρκων με τη Θεσσαλονίκη» υπογράμμισε ο κ. Orhan Yalman Okan.
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης τόνισε ότι η πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του κέντρου της πόλης, το οποίο ανοικοδομήθηκε στη συνέχεια με βάση το σχέδιο του γάλλου μηχανικού Ερνέστ Εμπράρ, αλλάζοντας σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης. Σημείωσε, ωστόσο, ότι το σχέδιο Εμπράρ δεν εφαρμόστηκε πλήρως, αφήνοντας σημαντικά κενά στην αρχιτεκτονική της και χαιρέτισε τη συμβολή του βιβλίου στην κατανόηση της λειτουργίας και των αλλαγών που έγιναν στην πόλη εκείνη την περίοδο.
Ο δήμαρχος μητροπολιτικού δήμου Atakum της Σαμψούντας, Cemil Devesi ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι πριν από πενήντα χρόνια και η Σαμψούντα - όπως η Θεσσαλονίκη το 1917 - επλήγη από μια μεγάλη πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε ένα πολύ μεγάλο τμήμα του αστικού ιστού της, ενώ αναφέρθηκε και στις τωρινές καλές σχέσεις και στις προοπτικές συνεργασίας μεταξύ των δύο πόλεων.
«Η επιθυμία μου είναι να μεγαλώσουμε μαζί, να μοιραστούμε την ειρήνη, τις χαρές, μαζί» είπε ο δήμαρχος του Atakum.
Εκ μέρους των διοργανωτών, της «Ομοσπονδίας Συλλόγων Ρούμελης της Μαύρης Θάλασσας» χαιρέτισαν ο γενικός γραμματέας της, Οlcay Yanik Kinay και η πρόεδρος του «Συλλόγου Ανταλλαχθέντων» της Σαμψούντας, Salih Meric.
Ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαβίδ Σαλτιέλ επεσήμανε ότι η συγγραφέας, μέσα τα στοιχεία, τις μαρτυρίες και τις φωτογραφίες που παρουσιάζει στο βιβλίο, προσπαθεί να αναδείξει τις αλλαγές που υπέστη το αρχιτεκτονικό, αστικό δίκτυο της πόλης, εκείνη την περίοδο, «βασικά στοιχεία» του οποίου, ήταν οι εβραίοι της Θεσσαλονίκης, για «τέσσερεις αιώνες». Πρόσθεσε, ότι «οι δραματικές αλλαγές» που υπέστη το δίκτυο αυτό κατά την πυρκαγιά του 1917, αλλά και ο επανασχεδιασμός της πόλης με το νέο αρχιτεκτονικό της σχέδιο, καθιστούν «μεγάλης σημασίας» έργα αυτού του είδους για την κατανόηση της μεταβολής που επήλθε μετά την πυρκαγιά του 1917.
Στη μετάφραση των τοποθετήσεων της συγγραφέως και των τούρκων προσκεκλημένων συνέβαλε ο αντιπρόεδρος του ελληνοτουρκικού επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Στέφανος Χατζημανώλης.
Οι τούρκοι προσκεκλημένοι προσέφεραν στο δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη ένα αναμνηστικό της επίσκεψης τους, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ