Θεσσαλονίκη, η παρουσία των απόντων

Την πολιτισμική κληρονομιά (προσωπικότητες, κτήρια, σχολεία  κλπ.) των λαών που πέρασαν από τη Θεσσαλονίκη ως κατακτητές  και ειρηνικοί συγκάτοικοι των Ελλήνων και άφησαν τα ίχνη τους, παρουσιάζει το βιβλίο του δημοσιογράφου  Χρίστου Ζαφείρη “Θεσσαλονίκη, η παρουσία των απόντων” και με υπότιτλο “Η κληρονομιά Ρωμαίων, Μουσουλμάνων, Εβραίων, Ντονμέδων, Φράγκων, Αρμενίων και Σλάβων”.

Γύρω από τις τρεις κυρίαρχες εθνότητες,  Έλληνες, Τούρκους και Εβραίους, συμβίωσαν και άλλες μικρότερες εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες (Αρμένιοι, Βούλγαροι, Ιταλοί, Γάλλοι κλπ.) που άφησαν αρκετά αρχιτεκτονήματα στην πόλη που είναι σε χρήση έως σήμερα. Στο βιβλίο  περιλαμβάνονται επίσης και οι Ρωμαίοι που άφησαν σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία στη Θεσσαλονίκη.

Στους δύο τελευταίους αιώνες της τουρκοκρατίας στα σχολεία, τους δρόμους, το λιμάνι και τις αγορές της ακούγονταν ποικίλες γλώσσες και κάθε πληθυσμιακή ομάδα είχε το δικό της όνομα για την πόλη:  Θεσσαλονίκη και Σαλονίκη (για τους Έλληνες), Σελανίκ (για τους Τούρκους),Σαλονίκο (για τους Εβραίους), Σολούν (για τους Σλάβους),  Σαλονίκ και Σαλόνικα (για τους Φράγκους-Ευρωπαίους). Κοντολογίς, άξονας του βιβλίου είναι η κληρονομιά της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης μέσα από τα κτήρια, τα μνημεία, τους δρόμους, τα σχολεία και τις προσωπικότητες όλων των εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων – πλην των Ελλήνων-  που έζησαν στην πόλη. Η πρωτοτυπία του θέματος είναι ότι καταγίνεται αποκλειστικά με τη Θεσσαλονίκη των “Αλλων” που συμβίωσαν με τους Έλληνες.

Αυτήν την  κοινή πολιτισμική κληρονομιά, που συνδημιούργησαν οι σύνοικοι της Θεσσαλονίκης, επιχειρεί να καλύψει το βιβλίο. Δηλαδή τη διαρκή παρουσία των απόντων κατοίκων της, μέσα από  τα αρχιτεκτονικά και άλλα  κατάλοιπα που κληρονόμησαν στην πόλη. Πολλές παλιές και νέες φωτογραφίες κτηρίων και προσώπων, χάρτες με τα μνημεία-τόπους και ένα εκτενές χρονολόγιο δίνουν την  εικαστική  διάσταση και την ιστορική εξέλιξη της πολυπολιτισμικής μεγαλούπολης της Ανατολικής Μεσογείου. Επίσης δημοσιεύεται κι ένας επαγγελματικός Οδηγός της Θεσσαλονίκης του 1911 (του Γεωργίου Χατζηκυριάκου) που δίνει το εθνοτικό και κοινοτικό μωσαϊκό της πόλης τον τελευταίο χρόνο της οθωμανικής διοίκησης.

Το λεύκωμα-οδηγός της πόλης του Χρ. Ζαφείρη  είναι ένας διαφορετικός Ιστορικός Οδηγός, που συμπληρώνει τη διαχρονική ελληνική και βυζαντινή κληρονομιά και δίνει τη συναρπαστική όσμωση διαφορετικών πολιτισμών, ιδεών,  θεάσεων, σχημάτων και χρωμάτων, που επιβίωσαν και ακτινοβολούν στη σύγχρονη Θεσσαλονίκη.