Κέφι, χορός, φωτιές και... πιπεράτα στον κλήδονα των Τσεσμελήδων

Με πλούσιο φωτορεπορτάζ

Μοναδικές στιγμές, έζησε για μία ακόμη χρονιά η Νέα Μηχανιώνα με τη γιορτή του Κλήδονα «της Σταματίας», που οργάνωσε στη συνοικία της Τσεσμελιάς, καταμεσίς του δρόμου, ο Σύλλογος Τσεσμελήδων Μηχανιώνας «Το Γυαλουδάκι». Κέφι ασταμάτητο, χορός, φωτιές, πολύωρη διασκέδαση για μεγάλους και μικρούς.

Γωνιές και σταυροδρόμι κατάμεστα από κόσμο

Κατάμεστη η γωνία της οδού οδός Αγίας Παρασκευής και Δημ. Καραολή από πλήθος κόσμου, κυρίως γυναίκες και παιδιά, που διασκέδασαν με τα πιπεράτα στιχάκια τα οποία έλεγαν υπέργηρες κυρίες της γειτονιάς, πηδούσαν πάνω από τις μικρές φωτιές που είχαν ανάψει στη μέση του δρόμου, χόρεψαν με την ψυχή τους γύρω από μία τεράστια φωτιά και στιο τέλος διασκέδασαν παρακολουθώντας παράσταση Καραγκιόζη.

Το πλήθος διασκεδάζει με τις πιπεράτες μαντινάδες

Όπως εξήγησε ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Λάμπρος Κοκοκύρης, καθηγητής στο Τμήμα Τεχνολογίας Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών του ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης, η αναβίωση της γιορτής του κλήδονα της Σταματίας, παραμονή της γιορτής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, βασίζεται σε ένα έθιμο χαμένο στα βάθη του χρόνου, σε μια πανάρχαια τελετή με την προφητική της σημασία, που αποκαλύπτει στις ανύπαντρες κοπέλες την ταυτότητα του συζύγου της ή καθι το μέλλον τους.

Πάνω στη σορό το άχυρο, τοποθετήθηκαν τα Πρωτομαγιάτικα
στεφάνια που έφεραν οι Τσεσμελήδες από τα σπίτια τους

Για τους Τσεσμελήδες (τους προερχόμενους από τον Τσεσμέ της Μικράς Ασίας) ο κλήδονας είναι συνδεδεμένος με την αείμνηστη Σταματία Κόκκινου, το γένος Τσούμα, που μάζευε τις κοπέλες αυτής της γειτονιάς για να προφητέψει με έξυπνο και διασκεδαστικό τρόπο τη μοίρα τους. «Με την απώλεια της κυρίας Σταματίας, ο σύλλογός μας αναβιώνοντας εδώ και μερικά χρόνια το έθιμο, τον Κλήδονα, τίμησε την αξέχαστη Σταματία δίνοντας το όνομά της σ΄αυτή την εκδήλωση, δηλαδή Γιορτή του κλήδονα της Σταματίας, ως μια ελάχιστη ευγνψωμοσύνη για τη συμβολή της στη συνέχιση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αλλά και αναγνώριση της συμβολής της στην διατυήρηση των καλών σχέσεων και στην επικοινωνία και την επαφή μεταξύ των ανθρώπων», είπε ο κ. Κοκοκύρης.

Προετοιμάζοντας τις φωτιές

Με τα χρόνια, ο κλήδονας των Τσεσμελήδων εμπλουτίσθηκε με σατυρικά σχόλια, πιπεράτα στιχάκια, σεξιστικά σχόλια, όλα τα στοιχεία της λαϊκής καθημερινότητας και παράδοσης. Καθώς ο Κλήδονας δεν έχει ντροπές, έχει αυθορμητισμό και είναι τολμηρός, ενώ η μαντεία και η πρόβλεψη δεν μπαίνουν σε φόρμες, δεν ελέγχονται.

Οι φωτιές του κλήδονα ανάβουν

Μαζί με τον κλήδονα, αναβίωσε και το έθιμο με τις φωτιές. Στη μέση του δρόμου, που φυσικά είχε κλείσει για τα αυτοκίνητα, άναψαν φωτιές, στις οποίες οι κάτοικοι έφερναν, έριχναν και έκαιγαν τα Πρωτομαγιάτικα στεφάνια, που διατηρούσαν μέχρι χτες, ευχόμενοι να είναι η ζωή τους απαλλαγμένη από ακκές στιγμές. Πάνω από την πυρά, πηδούσαν χαρούμενοι όλοι οι γείτονες, μικροί και μεγάλοι, αφού σύμφωνα με την παράδοση των Τσεσμελήδων, η φωτιά φέρνει κάθαρση και όσοι πηδάνε απαλλάσσονται από το κακό.

Πηδάει τις φωτιές και ο πρόεδρος των Τσεσμελήδων

Όπως σημείωσε ο πρόεδρος των Τσεσμελήδων: «Βρισκόμαστε και διασκεδάζουμε όλοι μαζί, γιατί θέλουμε να αναδείξουμε τη σημασία της καλής γειτονίας, της επικοινωνίας και της αμεσότητας μεταξύ των ανθρώπων της ίδιας γειτιονιάς. Κάνουμε τηβν εκδήλωση στο δρόμο, για να είναι πιο άμεση, πιο οικεία, για να γίνει η δικιά μας εκδήλωση, η εκδήλωση όλων μας», είπε ο κ.Κοκοκύρης, κλείνοντας την ομιλάι του με μία μαντινάδα:

«Σας εύχομαι από καρδιάς του κλήδονα τ΄αστέρι,

Στιγμές πολλές, στιγμές χαράς, στο σπίτι σας να φέρει».

Στο τέλος, προσφέρθηκαν σε όλους, μικρούς και μεγάλους, παραδοσιακούς λουκουμάδες που τους ετοίμαζε όλη τη μέρα χτες ο Μανώλης Μαργαρίτης

Το έθιμο του κλήδονα

Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού(23/6), οι ανύπανδρες κοπέλες αναθέτουν σε κάποια ή σε κάποιες από αυτές να φέρουν από το πηγάδι ή την πηγή το “αμίλητο νερό”. Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό μπαίνει σε δοχείο, την υδροφόρο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο (μήλο πράσινο ή κόκκινο, κόσμημα, κλειδί κ.α.), το λεγόμενο ριζικάρι. Στη συνέχεια το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά με ένα κορδόνι (“κλειδώνεται”) και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων. «Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού τη χάρη, κι όποια 'χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει». Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Ανήμερα του Αϊ-Γιαννού, αλλά πριν βγει ο ήλιος -ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων-, η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες. Αυτήν τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας.

Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η υδροφόρος νεαρή ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο “ριζικό” κάθε κοπέλας και μια άλλη, κάποια που έχει ποιητικό ή μαντικό ταλέντο απαγγέλει ταυτόχρονα τυχαίες μαντινάδες. Μαντινάδες που είναι επηρεασμένες απλώς και μόνο από τη θέα του ριζικαριού, αφού η μαντιναδολόγος δεν ξέρει σε ποιον ανήκει το κάθε ριζικάρι. Η μαντινάδα που αντιστοιχεί στο αντικείμενο (ριζικάρι) της κάθε κοπέλας θεωρείται ότι προμηνάει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Χορός και γλέντι γύρω από τη μεγάλη φωτιά

Οι φωτιές

Την παραμονή της γιορτής των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννη, εκτός από την τέλεση του κλήδονα, οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές, τις λεγόμενες «μπουμπούνες». Μια μεγάλη φωτιά στήνεται στην πλατεία του χωριού ή σ' ένα μέρος ανοιχτό, ώστε να φαίνεται από παντού. Άλλες μικρότερες φωτιές ανάβουν σε όλους τους μαχαλάδες προσπαθώντας ο κάθε ένας να ανάψει την μεγαλύτερη φωτιά, πάνω από τις οποίες πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Έλεγαν ότι αν πηδούσαν 3 φορές θα έφευγαν οι ψύλλοι και οι κοριοί.

Χορός από μικρούς και μεγάλους