"Ήρθε η ώρα να γίνει το Μουσείο στο Γεντί Κουλέ"

του Χρίστου Ζαφείρη

Με τέτοιο ιστορικό, ανθρώπινο και συναισθηματικό φορτίο, το Γεντί Κουλέ έπρεπε εδώ και καιρό να στεγάσει την πολύχρονη και βαριά ιστορία του. Είναι ένα ζωντανό μνημείο, με τα κελιά, τα κρατητήρια και τους θαλάμους των κρατουμένων, για τους κατοίκους και επισκέπτες της Θεσσαλονίκης και τη νέα γενιά.

 Όμως σε κάποιους από τους διατηρητέους θαλάμους είναι ανάγκη να αναπτυχθεί ένα μουσείο της φυλακής του Γεντί Κουλέ, ένα γενικότερο μουσείο κοινωνικής και αγωνιστικής ιστορίας, της νεότερης ιστορίας της Θεσσαλονίκης, όπου θα περνούν οι κοινωνικοί αγώνες του Μεσοπολέμου, οι έγκλειστοι και εκτελεσμένοι της Κατοχής, του Εμφυλίου, οι κρατούμενοι της Δικτατορίας της 21ης Απριλίου.

Αυτό το «Μουσείο Κοινωνικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης», που σέρνεται ως ιδέα εδώ και καιρό, νομίζω πως μπορεί να στεγαστεί στους παλιούς θαλάμους του Γεντί Κουλέ. Αρχειακό και φωτογραφικό υλικό υπάρχει, ντοκουμέντα των επι μέρους ιστορικών περιόδων είναι διαθέσιμα, προσωπικές μαρτυρίες έχουν διασωθεί, αγωνιστές της Χούντας που κρατήθηκαν στα υγρά κελιά του ζούνε ακόμη.

Ακούγεται πως γίνεται κάποια ζύμωση από ενδιαφερόμενους παράγοντες για την ίδρυση του Μουσείου, αλλά δεν εμφανίστηκε ακόμη κάποιο συγκεκριμένο διάγραμμα.

Ο χώρος είναι εκεί και μας περιμένει, άνθρωποι να συνδράμουν έχουν διάθεση, η αναγκαιότητα είναι υπαρκτή, αν εκδηλωνόταν και η πολιτική βούληση και η σύμπνοια των τοπικών αρχών και των υπηρεσιακών παραγόντων που εποπτεύουν το μνημείο, θα ήταν μια εξαιρετική πρωτοβουλία και συγκυρία για την αξιοποίηση και την προβολή της νεότερης κοινωνικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης και της Ελλάδας γενικότερα στο ιδεώδες μνημείο του Γεντί Κουλέ.

……………….

Το Γεντί Κουλέ υπήρξε διαβόητο κολαστήριο για πολλούς καταδικασμένους πατριώτες και πολιτικούς κρατούμενους, που οδηγήθηκαν στο θάνατο για τον πατριωτισμό τους και τις ιδέες τους από τον στρατό κατοχής ή από την ομοεθνή με διαφορετική ιδεολογία αντίπαλη εξουσία. Ήταν ο τελευταίος χώρος αποχαιρετισμού των μελλοθάνατων πριν οδηγηθούν «εις τον συνήθη τόπον» των εκτελέσεων, που γινόταν στην έρημη περιοχή πίσω από το Επταπύργιο και το δάσος του Σέιχ Σου. Κάθε πρωί σχεδόν άνοιγαν οι σιδερένιες πόρτες των κελιών και έπαιρναν τους μελλοθάνατους για εκτέλεση. Αυτές τις μνήμες των πολιτικών θανάτων και τη διαδρομή ως το γειτονικό κρανίου τόπο ανακαλεί στο ποίημα «Το Πρωί» ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, έγκλειστος στο Γεντί Κουλέ και μελλοθάνατος των πολιτικών παθών του Εμφυλίου:

            Το πρωί/ στις 5/ ο ξηρός/μεταλλικός ήχος./

            Υστερα τα φορτωμένα καμιόνια

            που θρυμματίζουνε τις πόρτες του ύπνου

             και το τελευταίο αντίο της παραμονής

            και οι τελευταίοι βηματισμοί στις υγρές πλάκες

            και το τελευταίο σου γράμμα

             στο παιδικό τετράδιο της αριθμητικής

            σαν του μικρού παραμυθιού το δίχτυ

             που τεμαχίζει με κάθετες μαύρες γραμμές

            του πρωινού χαρούμενου ήλιου της παρέλαση.

Τα ρεμπέτικα μαζί με δημοτικά και τραγούδια του αγώνα, του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, κάποια συνθήματα και ηρωικοί αποχαιρετισμοί έσπαζαν το βαρύ κλίμα που σκίαζαν την ώρα της μεταφοράς των αγωνιστών για εκτέλεση. «Μαζί με τις πρώτες χρυσές ακτίνες που πασάλειψαν τα πλαίσια των μεγάλων παραθυριών, αντήχησαν τα ξερά παρατεταμένα κροταλίσματα των όπλων του εκτελεστικού αποσπάσματος. Οι πυροβολισμοί ξανακούστηκαν μετά από λίγο πιο αραιοί και πιο αδύνατοι. Θα ήταν οι χαριστικές βολές. Και μετά τίποτε…». Αυτό το λιτό απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Χρήστου Σαμουηλίδη «Επταπύργιο» δίνει τη θλιβερή ατμόσφαιρα στο Γεντί Κουλέ κατά τη διαδικασία των εκτελέσεων.

 
«Είπαν ότι ο εκτελεσμένος πέθανε από ασθένεια» !

Κάτω από την ανάρτηση αυτή του Χρίστου Ζαφείρη, η κόρη ενός από τους εκτελεσμένους, του Αθανάσιου Στεργίου, που σύμφωνα με τον επίσημο κατάλογο που δημοσιεύουμε στο βιβλίο μας «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης» στήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 12 Μαίου 1949, δημοσίευσε ένα μικρό σχόλιο για το πως πληροφορήθηκε το τέλος του πατέρα της και τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς των αρχών. Έγραψε συγκεκριμένα η κυρία Στεργίου:

«Τον Μάιο του 1949 στο επταπύργιο εκτέλεσαν τον πατέρα μου Αθανάσιο Στεργίου του Γαβριήλ .Γεννήθηκε στην Μπάλια της Μικράς Ασίας .Ήρθε πρόσφυγας στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε μαζί με άλλους πατριώτες του στο Στρατώνι Χαλκιδικής. Τον Μάιο του 1948 τον έπιασαν και τον φυλάκισαν στο Γεντί Κουλέ (ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ).

Μετά από ένα χρόνο φυλακή μαζί με άλλους πέντε συγκρατούμενους τους δίκασαν και τους καταδίκασαν σε θάνατο, διότι δεν υπέγραψαν την περίφημη δήλωση «μετάνοιας» και αλλαγή των δημοκρατικών φρονημάτων. Τον Μάιο του 1949 ένα πρωί εκτέλεσαν τους τέσσερις κρατούμενους διότι οι άλλοι δύο είχαν υπογράψει την δήλωση μετάνοιας. Στα χαρτιά που πήρα μετά από πολλά-πολλά χρόνια ,ο υπεύθυνος στρατιωτικός γιατρός έγραφε ,ότι πέθανε από ασθένεια.

Η κόρη που δεν τον γνώρισε Δέσποινα Στεργίου του Αθανασίου»

ΠΗΓΗ: Από την ανάρτηση του Χρίστου Ζαφείρη στις 21-5-2017 που υπό τον τίτλο «Πίσω από το Γεντί Κουλέ, εις τον συνήθη τόπον των εκτελέσεων» που δημοσιεύθηκε στο προσωπικό του ιστολόγιο Τhessmemory

https://thessmemory.wordpress.com/2017/01/21/3713/