"Εμένα με λένε Ρίζο και όπως θέλω το γυρίζω"

Πριν από ένα αιώνα και για αρκετά χρόνια, εκδίδονταν στη Θεσσαλονίκη η ημερήσια εφημερίδα "Το Φως", εκδότης της οποίας ήταν ένας δαιμόνιος Βολιώτης την καταγωγή επιχειρηματίας, ο Δημοσθένης Ρίζος. Μία φράση του, που ισχύει μέχρι τις μέρες μας, τον έκανε διάσημο: "Εμένα με λένε Ρίζο και όπως θέλω το γυρίζω".

Την είχε πει εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 1920-αρχές της δεκαετίας του 1930, όταν μία ομάδα διαδηλωτών διαμαρτύρονταν έξω από τα γραφεία της εφημερίδας για τις συχνές εναλλαγές πολιτικών θέσεων και απόψεων. Τότε ο εκδότης βγήκε έξω από το κτίριο κραυγάζοντας προς κάποιον διαδηλωτή το γνωστό "εμένα με λένε Ρίζο...".

Δημοσθένης Ρίζος

1

Και πράγματι, οι μετακινήσεις της εφημερίδας "Το Φως" και η υποστήριξή της κάθε φορά προς διαφορετικά και αντικρουόμενα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα ήταν κυριολεκτικά οβιδιακές, σύμφωνα και με τις οδηγίες που είχε δώσει στον αρχισυντάκτη του για "τον ρουν του ποταμού". 2

Έτσι βλέπουμε τον Δημοσθένη Ρίζο, εκείνο τον "διαβολάνθρωπο χωμένο μέσα σε όλα" όπως τον αποκαλούσαν όσοι τον γνώριζαν, 3 να μετατοπίζεται από τη μία θέση στην άλλη, αλλάζοντας απόψεις σαν τα πουκάμισά του.

Τον συναντούμε λοιπόν ενώ είχε ταχθεί με το "Λαϊκό Κόμμα", να στρέφεται προς την Επανάσταση του 1922 και την κυβέρνηση που είχε σχηματίσει ο στρατηγός Νικ. Πλαστήρας και με το "ζήτω η επανάστασις" που εκφώνησε, να εξαιρεθεί από την παύση των αντιβενιζελικών εφημερίδων, μετά το κίνημα των Λεοναρδόπουλου και Γαργαλίδη. 4

Aν και διατηρούσε στενούς δεσμούς φιλίας με τον αρχηγό του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος, Παναγή Τσαλδάρη, εντούτοις πολλές φορές υποστήριζε παρασκηνιακά ή φανερά τη δημοκρατική ή τη βασιλική πτέρυγα του κόμματος. Μετατοπίσεις για τις οποίες η προσκείμενη στον Ελευθέριο Βενιζέλο εφημερίδα Μακεδονία να τον αποκαλέσει σε σχόλιό της “κλόουν της πολιτικής ανηθικότητος”.5

Στη συνέχεια υποστήριξε τη δικτατορία του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου, με συνέπεια να διαφύγει την παύση της εφημερίδας του από το δικτατορικό καθεστώς, αντίθετα με ότι συνέβη με τις άλλες εφημερίδες της Θεσσαλονίκης Μακεδονία και Ταχυδρόμος. 6

Κάνοντας εκ νέου στροφή, στις δημοτικές εκλογές του 1929 υποστήριξε τον αριστερό υποψήφιο δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Μηνά Πατρίκιο, απέναντι στον βενιζελικό Κωνσταντίνο Αγγελάκη και τον μοναρχικό Νικόλαο Μάνο, υποβάλλοντας μάλιστα ο ίδιος την αίτηση στην αστυνομία για την άδεια της κεντρικής προεκλογικής συγκέντρωσης του εκλεκτού του υποψήφιου. Στις βουλευτικές εκλογές του 1934 ο Ρίζος ήρθε σε αντίθεση με το Λαϊκό Κόμμα, υποστηρίζοντας άλλες προσωπικότητες.7

Οι "ιπποτικοί" και "σεμνοί" Γερμανοί θα αφήσουν
γρήγορα το αποτύοπωμά τους στην πόλη με
εκατοντάδες εκτελεσμένους και χιλιάδες από πείνα

Με την κήρυξη της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου η εφημερίδα του Ρίζου τάχθηκε στο πλευρό του δικτάτορα Μεταξά υποστηρίζοντάς το δικτατορικό καθεστώς με θέρμη. Ενώ με την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί, στις 9 Απριλίου 1941, η εφημερίδα Το Φως έσπευσε να υποδεχθή τους κατακτητές με τον τίτλο “Η Θεσσαλονίκη υπό την προστασίαν των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων” και με το κύριο άρθρο της να διατείνεται ότι “η Θεσσαλονίκη με συγκίνησιν διαπίστωσεν ότι ο στρατός κατοχής υπήρξεν όχι απλώς άμεμπτος, αλλά ευγενικός, εμπνεόμενος από φιλικά αισθήματα απέναντι των Ελλήνων”. Για να προσθέσει στη συνέχεια ότι ο στρατός κατοχής “από της πρώτης στιγμής της εισόδου του εις την πόλιν, επέδειξε σεμνότητα και ιπποτισμόν αξιοθαύμαστον”. 8

Πάντως παρά αυτούς τους ύμνους, η εφημερίδα του Δημοσθένη Ρίζου συνέχισε να εκδίδεται για λίγες μέρες ακόμη, μέχρι τις 17 Απριλίου 1941, οπότε έκλεισε όπως και οι υπόλοιπες εφημερίδες της πόλης, για να εκδοθεί στη θέση τους η φιλοναζιστική “Νέα Ευρώπη” που τυπώνονταν αρχικά στα κατασχεμένα πιεστήρια της εφημερίδας του Ρίζου.

Επίσης πρέπει να αναφερθεί ότι η στάση της εφημερίδας ήταν εχθρική απέναντι στον εβραϊκό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης και συχνά ήταν τα σχόλια ή τα κείμενα που υποστήριζαν αντισημιτικές θέσεις, με αποκορύφωμα τη δημοσίευση το 1928 των αμφισβητούμενων “Πρωτοκόλλων των σοφών της Σιών” και την άρνηση του Ρίζου να δημοσιεύσει και την αντίθετη άποψη, όπως τη διατύπωναν με επιστολές και συνεργασίες τους Εβραίοι λόγιοι”. 9

Καταλήγοντας πρέπει να πούμε ότι η εφημερίδα του “με λένε Ρίζο” στη διάρκεια του βίου της εξυπηρετούσε πάντα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Μάλιστα για το τελευταίο, το Πανεργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης με ανακοίνωσή του τον Ιούλιο του 1926 κατήγγειλε Το Φως ότι “ενσπείρει ζιζάνια μεταξύ της εργατικής τάξεως” και παράλληλα ενημέρωνε ότι είχε απευθύνει εγκύκλιο προς όλα τα εργατικά σωματεία της Μακεδονίας και της Θράκης, καλώντας τους εργάτες να μην διαβάζουν αυτή την εφημερίδα, με το επιχείρημα ότι ακολουθεί αντεργατική και διασπαστική στάση. 10

Ο Δημοσθένης Ρίζος, δημοδιδάσκαλος το επάγγελμα, είχε γεννηθεί το 1875 στον Άγιο Βλάσιο Μαγνησίας και ήταν γιός του γνωστου ληστή της τουρκοκρατούμενης Θετταλομαγνησίας, Νικόλαου Ρίζου, που μετά πήρε αμνηστία. Το 1895 έγινε διευθυντής της βολιώτικης εφημερίδας Αυγή και το 1901 εξέδωσε την εφημερίδα του Βόλου Θεσσαλία.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας εκδίδοντας στα 1914 την εφημερίδα Το Φως της οποίας υπήρξε εκδότης για 27 χρόνια. Η εφημερίδα μέχρι το 1941 είχε γνωρίσει στην πολιτική της γραμμή πολλές διακυμάνσεις, ενώ όταν ο Ρίζος πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου 1941 σε ηλικία 66 ετών, την έκδοση της εφημερίδας ανέλαβε ο ανεψιός του Ιωάννης Σπαθάρης. Μετά το 1945 και μέχρι την οριστική διακοπή της έκδοσής της το 1959, ακολούθησε μια εξαιρετικά συντηρητική και κραυγαλέα αντικομμουνιστική γραμμή. 11

Παραπομπές

1. Μανώλης Κανδυλάκης, Εφημεριδογραφία της Θεσσαλονίκης, τόμ. Γ΄(1923-1941), University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2005, σ. 102.

2. Μ.Κανδυλάκης, Εφημεριδογραφία της Θεσσαλονίκης, ό.π., σ. 101-102.

3. Ισαάκ Καμπελή, "Δημοσιογραφικαί Μορφαί της Παλαιάς Θεσσαλονίκης" στο πανηγυρικό λεύκωμα του Συλλόγου Θεσσαλονικέων Νέας Υόρκης, σ. 17.

4. Βασίλειος Μεσολογγίτης, "Η δημοσιογραφία εις την Θεσσαλονίκην", στον Ελεύθερο Μακεδονικό Τύπο στις 4, 6 και 9 Ιουλίου 1934.

5. Εφημερίδα Μακεδονία, 9 Ιουλίου 1923.

6. Βασίλειος Μεσολογγίτης “Η δημοσιογραφία εις την Θεσσαλονίκην, ό.π., 20 Ιουλίου 1934.

7. Εφημερίδα Νέα Αλήθεια, 1,3,6 και 7 Φεβρουαρίου 1934.

8. Εφημερίδα Το Φως, 10 Απριλίου 1941.

9. Ιστορικο Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Φάκελος 55.1 (παλ. Α΄21, IV), “Ειδήσεις για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης”, έγγραφα της 15 και 17 Μαρτίου 1928.

10. Εφημερίδα Μακεδονικά Νέα, 3 Ιουλίου 1926.(

11. Γιώργος Αναστασιάδης, “Εφημερίδες της Θεσσαλονίκης”, Η Καθημερινή, Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 1995, σ. 6η.