Τα βασανιστήρια της χούντας στη Θεσσαλονίκη

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία εκδήλωση που πραγματοποίησε πριν λίγα χρόνια ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων-Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ) 1967-1974, με αφορμή την επέτειο του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, ήρθε να θυμίσει τους τόπους βασανιστηρίων στη Θεσσαλονίκη, όπου τα όργανα της χούντας βασάνιζαν εκατοντάδες αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα, πολλούς μέχρι θανάτου, για να απαρνηθούν τις ιδέες τους και να καταδώσουν τους συναγωνιστές τους.

Τα βασανιστήρια στη μαύρη δικτατορία, δεν αποτελούσαν μεμονωμένα περιστατικά και παρεκτροπές των σωμάτων ασφαλείας, αντίθετα αναπτύχθηκαν στη βάση ενός  συστηματικού σχεδίου του καθεστώτος, μαζί με τις εξορίες και τα στρατοδικεία, για τη σωματική, ηθική και πολιτική εξόντωση των αντιπάλων του.

Ήταν βασικά τέσσερις οι χώροι στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας, όπου οι βασανιστές της χούντας, αξιωματικοί του στρατού και όργανα της Εθνικής Ασφάλειας του καθεστώτος υπέβαλαν σε ανείπωτα μαρτύρια (φάλαγγα, ηλεκτροσόκ, χτυπήματα στο κεφάλι και τα γεννητικά όργανα, εικονικές εκτελέσεις κλπ) τους πατριώτες που αγωνίζονταν για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Το άντρο βασανιστηρίων από όπου πέρασαν οι περισσότεροι, ήταν οι στάβλοι του 561 Τάγματος Πεζικού, στη Θέρμη, ενώ τα στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα που συλλαμβάνονταν, βασανίζονταν στα κρατητήρια της ΚΥΠ, δίπλα στο Γ΄ Σώμα Στρατού, όπου μαρτύρησε κάτω από τα φριχτά χτυπήματα των δημίων του και ο πρώην βουλευτής της ΕΔΑ, Γιώργης Τσαρουχάς. Βασανιστήρια γίνονταν επίσης στα δύο κτίρια όπου στεγάστηκε η Ασφάλεια, αρχικά στην πλατεία Δημοκρατίας και στη συνέχεια στην οδό Βαλαωρίτου.

Το στρατόπεδο του 561ου Τάγματος Πεζικού, χρησιμοποιήθηκε μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο  ως "Τάγμα Ανεπιθύμητων" αριστερών στρατιωτών, ενώ τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, ήταν ένας από τους χώρους όπου στοιβάζονταν τα μέλη και τα στελέχη της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη από το νομό Θεσσαλονίκης, πριν εξοριστούν στο ξερονήσι της Γυάρου. Και στη συνέχεια, στη διάρκεια της μαύρης επταετίας της χούντας, μεταφέρονταν εκεί οι αγωνιστές του αντιδικτατορικού κινήματος, για να υποβληθούν σε βασανιστήρια, προκειμένου να απαρνηθούν τις ιδέες τους, υπογράφοντας την περιβόητη "δήλωση μετανοίας", αλλά και να αποκαλύψουν τα ονόματα των συναγωνιστών τους στον αγώνα κατά των πραξικοπηματιών.

Ο χώρος του στρατοπέδου, έτσι όπως ήταν μακριά από κατοικημένη περιοχή και περιτριγυρισμένος από πανύψηλα δέντρα, προσφέρονταν ώστε να μην ακούγονται οι κραυγές πόνου και τα ουρλιαχτά των εκατοντάδων πατριωτών που υποβάλλονταν στα πιο φριχτά και απάνθρωπα βασανιστήρια, κυρίως στο μαρτύριο του φάλαγγα, στα ηλεκτροσόκ αλλά και στις εικονικές εκτελέσεις.

Τα βασανιστήρια, γίνονταν σε τολλ του στρατοπέδου, τα οποία χρησιμοποιούνταν κυρίως ως στάβλοι, καθώς εκεί σταβλίζονταν τα μουλάρια που διέθετε το 561 Τ.Π. Άλλος χώρος βασανιστηρίων, ήταν στο "χειρουργείο" της ΚΥΠ, μέσα στο Γ΄ Σώμα Στρατού.

Με τα πιο μελανά χρώματα, περιέγραψαν συγκινημένοι, τα μαρτύρια στα οποία υποβλήθηκαν κάποιοι από τους αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα, όπως οι Δανιήλ Σπαρτιάτης, Λαοκράτης Χαλβατζής, Αδάμ Δράγας, Γιάννης Γρηγοριάδης, Αφροδίτη Σαπουντζή και Τριαντάφυλλος Μηταφίδης που είχαν γνωρίσει στο συγκεκριμένο χώρο την "περιποίηση" των βασανιστών της χούντας.

Πως γίνονταν τα βασανιστήρια
Συγκλονιστική, ήταν η κατάθεση ψυχής ενός από τα θύματα των βασανιστηρίων, του Γιάννη Γρηγοριάδη, που περιέγραψε τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η "ανάκρισή" του:
"Όταν με συνέλαβαν, με οδήγησαν στο κτίριο της Εθνικής Ασφάλειας, στο Βαρδάρη και από εκεί, κουκουλωμένο με κουβέρτα, για να μην γνωρίζω που με πηγαίνουν, με επιβίβασαν σε αυτοκίνητο και με μετέφεραν στους χώρους αυτού του στρατοπέδου. Όταν μου έβγαλαν την κουβέρτα, διαπίστωσα ότι ήμουνα σε ένα τολλ, ενώ από τα άχυρα που είδα σκορπισμένα κάτω και τη μυρωδιά, κατάλαβα ότι βρισκόμουνα σε στάλο. Αμέσως, με ξάπλωσαν ανάσκελα στο πάτωμα και δύο εύσωμοι άντρες, αφού πρώτα μου έβγαλαν τα παπούτσια και τις κάλτσες, έπιασαν τα πόδια μου, τα τύλιξαν στον ιμάντα ενός όπλου και τα σήκωσαν ψηλά, ώστε να είμαι με το κεφάλι κάτω και τα πόδια ψηλά. Τότε, άλλοι 3-4 άνδρες, κρατώντας στα χέρια μαστίγια από συρματόσχοινα, άρχισαν να με χτυπούν με δύναμη στα πέλματα των ποδιών, ζητώντας με ουρλιαχτά και βρισιές να τους πω με ποιους συναντιόμουνα και ποιοι άλλοι ήταν στην οργάνωση. Μετά από κάποια ώρα, λιποθύμησα. Τότε μου έριξαν ένα τενεκέ νερό για να συνέλθω και τα βασανιστήρια συνεχίστηκαν. Αυτό με το νερό, κάθε που λιποθυμούσα, συνεχίστηκε αρκετές φορές. Ήταν ένας εφιάλτης..."

Μαρμάρινη πλάκα
Μια μαρμάρινη πλάκα, που τοποθετήθηκε πάνω σε βάση, δίπλα από την είσοδο του στρατοπέδου "Γ. Μακρή", αναφέρει: "Εδώ, στο στρατόπεδο Μακρή, πρώην 561 Τ.Π., βασανίστηκαν αγωνιστές και αγωνίστριες της Αντιδικτατορικής Αντίστασης. Σύνδεσμος Φυλακισθέντων-Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ) 1967-1974". Ενώ δίπλα, δέσποζε ένα πανό με το σύνθημα "Αντίσταση για πάντα στο φασισμό".