Από την αμνηστία στην εξέγερση

του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη*

«Σε κρίσιμες περιόδους, το παρελθόν έχει τόση σημασία, ώστε γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης και πρέπει να κατακτηθεί με αγώνα, όπως ακριβώς και το παρόν», γράφει ο Άγγλος ιστορικός Τζων Πλαμπ, από τους πρωτοπόρους της «κοινωνικής ιστορίας».

Το επιχειρήσαμε πρόσφατα με επιτυχία στο δήμο Θεσσαλονίκης με την αναβίωση του εορτασμού της «απολύτρωσης» της πόλης στις 30-10-1944 από τον ΕΛΑΣ και την έκθεση ντοκουμέντων «μνήμες Κατοχής-απελευθέρωσης» που συνδιοργανώσαμε η Ε.Δ.Ι.Α. 1940-’74 και ο «Όμιλος φίλων αρχείου Μάνου Μαλαμίδη».

 «Για να εργαστούμε θετικά για τη διαμόρφωση του καινούργιου κόσμου, πρέπει να ρίξουμε άπλετο φως στον παλιό», έγραφε το 1843  ο Μαρξ.

Η συμβουλή του Μαρξ είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, όταν προσεγγίζουμε γεγονότα-ορόσημα όπως η αιματοβαμμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου, χωρίς αγιογραφικές μεγαλοστομίες ή απλώς ως ένα αυθόρμητο, ουρανοκατέβατο ξέσπασμα, όπως συνηθίζεται στις επετειακές σχολικές γιορτές, αγνοώντας ότι ο «τυφλοπόντικας» των αντιδικτατορικών οργανώσεων είχε σκάψει υπόγειες διαδρομές στις συνειδήσεις, ιδιαίτερα των νέων της εποχής.

Αγνοώντας ότι είχε προηγηθεί τον Αύγουστο του 1973 η αμνήστευση - απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, που είχε χαρακτηριστεί από τις δυνάμεις της αντίστασης «μεγάλη τακτική νίκη του λαού μας και τακτική υποχώρηση του εχθρού», με την προφητική προειδοποίηση ότι: «κερδήθηκε η ελευθερία των πολιτικών αιχμαλώτων–ομήρων του καθεστώτος, αλλά οι πολύπλοκοι μηχανισμοί της βίας παραμένουν άθικτοι. Καταργήθηκε ο στρατιωτικός νόμος, αλλά καινούρια δεσμά χαλκεύονται με το νόμο ‘περί προστασίας του πολιτεύματος’. Οι τύραννοι υπερασπίζονται αδυσώπητα το δικαίωμα της παράνομης κατοχής και νομής της εξουσίας. Αλλά και ο ελληνικός λαός, με τις νέες δυνάμεις που απελευθέρωσε, πιο δυνατός, πιο αποφασισμένος, πιο οργανωμένος θα υπερασπίσει ως τον τελικό θρίαμβο το δικαίωμα της ελευθερίας και την αδιάλλακτη άρνηση της υποταγής».

 Στο ίδιο μήκος κύματος οι δηλώσεις των αμνηστευθέντων έξω από τις φυλακές Κορυδαλλού «αποπνέουν το ίδιο άρωμα λεβεντιάς και δείχνουν την ίδια αξιοθαύμαστη πολιτική ωριμότητα. Καμιά ψευτοηρωική μεγαλοστομία δεν ακούστηκε. Κανένας αλαζονικός βερμπαλισμός.  Σεμνή,  απλή, στοχαστική, ένας-ένας έδωσαν – με διαφορετικές διατυπώσεις – το γνήσιο νόημα της αμνηστίας, που συνοψίζεται περίπου έτσι:

·         Μας έβγαλαν από τη φυλακή οι αγώνες του ελληνικού λαού και η πίεση της παγκόσμιας κοινής γνώμης.

·         Η αμνηστία δεν λύνει το πολιτικό πρόβλημα. Οι αγώνες συνεχίζονται.

Αλήθειες που έκαναν το χουντικό τύπο να κλαψουρίζει: «ούτε ένα ευχαριστώ δεν ακούστηκε!», έγραφε ο Γιάννης Κάτρης στις 30 Αυγούστου 1973 στην εφημερίδα «η Νέα Δημοκρατία» που έβγαινε στο Λονδίνο, καταλήγοντας με την παρακάτω αισιόδοξη  πρόβλεψη, που ηχεί στα αυτιά μας σήμερα ως τραγική ειρωνεία:

«Η τυραννία και οι ξένοι κηδεμόνες της έχουν πλήρη συναίσθηση για το πόσο πολύτιμη για μας και πόσο επικίνδυνο γι’ αυτούς είναι το εθνικό κεφάλαιο που αντιπροσωπεύουν αυτές οι τέσσερεις περίπου εκατοντάδες των αμνηστευθέντων Ελλήνων, καθώς και οι άλλες εκατοντάδες των «ανηκέστων», των «δύο τρίτων» και λοιπών «τέως» πολιτικών κρατουμένων. Το ένστικτο της ενοχής τους λέει ότι μέσα στο καμίνι της ΕΣΑ, της Κέρκυρας και της Ασφάλειας και των άλλων κατέργων της χούντας, συντελέστηκαν διεργασίες που δεν τις είχαν προβλέψει οι «κομπιούτερς» των δημίων. Εκεί μέσα έσπασαν κόκκαλα και σακάτεψαν κορμιά… Αλλά παράλληλα η μεγάλη δοκιμασία χαλύβδωσε ψυχές και ωρίμασε ανθρώπους άξιους να αναδειχθούν από τον κυρίαρχο λαό στην αυριανή αδιάφθορη ηγεσία της χώρας.

Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε  μπορούμε να ατενίζουμε με πίστη και αισιοδοξία όχι μόνον την πορεία του σημερινού αγώνα, αλλά και το μέλλον της ρημαγμένης πατρίδας μας».

Αν μετά την πτώση της δικτατορίας όσοι κυβέρνησαν απαξίωσαν την έννοια της δημοκρατίας με τη διαφθορά, την ευνοιοκρατία και τα ρουσφέτια, τη χειραγώγηση και την καταστολή του λαού, αυτό δεν μπορεί να σβήσει τη λάμψη του Πολυτεχνείου. Ούτε, πολύ περισσότερο, να το ενοχοποιήσει για τα σημερινά μας δεινά, όπως πασχίζουν οι χρυσαυγίτες νεοναζί αλλά και αυτοί που πάντα επιβουλεύονταν το δικαίωμα του λαού να αγωνίζεται.

Αν «ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης δεν είναι παρά ο αγώνας της ελευθερίας εναντίον της τυραννίας», τότε οποιαδήποτε αναφορά στον Αντιδικτατορικό Αγώνα και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου αποκτά νόημα, εφόσον αναδεικνύει την αντίσταση, την αγωνιστική-συνειδητή στάση ζωής, σε κινητήρια δύναμη της Ιστορίας.

*Δημοτικός Σύμβουλος Θεσσαλονίκης-πρώην πολιτικός κρατούμενος της χούντας